EDNA O’BRIEN
The Little Red Chairs
εκδ. Faber & Faber, 2015
Τον Απρίλιο 2012, στην 20ή επέτειο της έναρξης της πολιορκίας του Σεράγεβο από τις σερβικές και σερβοβοσνιακές δυνάμεις, 11.541 κόκκινες καρέκλες τοποθετήθηκαν στην πρωτεύουσα της Βοσνίας σε ανάμνηση των νεκρών της πολιορκίας, που διήρκεσε 1.425 ημέρες. Ανάμεσα σ’ αυτές περιλαμβάνονταν και 643 κόκκινα καρεκλάκια για τα αθώα παιδιά που θυσιάσθηκαν στον βωμό του εθνικού μίσους.
Τα κόκκινα καρεκλάκια χρησιμοποιεί ως τίτλο του τελευταίου μυθιστορήματός της η Εντνα Ο’ Μπράιεν, η πολυγραφότατη Ιρλανδή συγγραφέας, που σε ηλικία 85 ετών συνεχίζει μια βραβευμένη λογοτεχνική πορεία, που άρχισε το 1960 με τα «Κορίτσια από την επαρχία».
Η ευάλωτη γυναίκα και το ιρλανδικό τοπίο είναι στο επίκεντρο και αυτής της ιστορίας, όπως και σε πολλά άλλα έργα της συγγραφέως. Η υπόθεση εκτυλίσσεται σε ένα ήσυχο ιρλανδικό χωριό , όπου καταφθάνει μια μέρα ο δρ Βλάντιμιρ Ντράγκαν, η Βλαντ επί το οικειότερον, ένας καταζητούμενος εγκληματίας πολέμου, πλασμένος κατ’ εικόνα και ομοίωση του Ράντοβαν Κάρατζιτς, του Σερβοβόσνιου ηγέτη, που καταδικάσθηκε στη Χάγη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία σε κάθειρξη 40 ετών για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η άφιξη του αινιγματικού ξένου από το Μαυροβούνιο, που αποκρύπτει το σκοτεινό παρελθόν του και δηλώνει θιασώτης της εναλλακτικής ιατρικής, ποιητής και σεξοθεραπευτής, διαταράσσει την εύθραυστη ισορροπία του καθολικού χωριού. Οι άνδρες τον βλέπουν με καχυποψία ως νέο Ρασπούτιν, αλλά οι γυναίκες, με καταπιεσμένες σεξουαλικές επιθυμίες, γοητεύονται από την επιβλητική περσόνα του. Ανάμεσα σε αυτές περιλαμβάνεται και η παντρεμένη Φιντέλμα, που ποθεί ένα παιδί ύστερα από δύο αποβολές και τον ερωτεύεται με τραγικές συνέπειες για την ίδια. Η ηρωίδα του μυθιστορήματος μένει απ’ αυτόν έγκυος, όταν αποκαλύπτεται το εγκληματικό παρελθόν του φυγόδικου, καθώς ένας Βόσνιος μουσουλμάνος μετανάστης στο χωριό αναγνωρίζει στο πρόσωπο του Βλαντ «το κτήνος της Βοσνίας», τον Βουκ, όπως ήταν γνωστότερος στα μέρη του, δηλαδή τον λύκο, που τώρα ενέσκηψε και στους αμνούς του ιρλανδικού χωριού. Θα ακολουθήσει η σύλληψή του καθ’ οδόν προς μια ποιητική εκδήλωση και η παραπομπή του στη Χάγη, όπου αμετανόητος δηλώνει αθώος για τα εγκλήματα που τον βαρύνουν, αποκρούοντας ως μηχανορραφίες των εχθρών του τις κατηγορίες για εθνοκάθαρση, για τις πορείες θανάτου, για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Ο εφιάλτης όμως της Φιντέλμα δεν τελειώνει με τη σύλληψη του κρυφού εραστή της. Στα ίχνη του καταζητούμενου καταφθάνουν στο χωριό τρεις παλιοί σύντροφοι και τώρα αντίπαλοί του. Καθώς όμως δεν προλαβαίνουν να πάρουν την εκδίκησή τους από τον φυγόδικο, η μανία τους στρέφεται στην άτυχη Φιντέλμα, καθώς ξεκληρίζουν το «έμβρυο του λύκου», σε μια ανατριχιαστική περιγραφή ενός νέου εγκλήματος.
Για τη Φιντέλμα, το ψυχοσωματικό τραύμα δεν μπορεί να επουλωθεί πλέον σε ένα καταθλιπτικό περιβάλλον που την πιέζει ασφυκτικά. Την κυριεύει το αίσθημα της φυγής και αποφασίζει να αναζητήσει μια νέα ζωή στο Λονδίνο, αυτή τη φορά συντροφιά με κατατρεγμένους από διάφορες χώρες, πρόσφυγες, μετανάστες και απόκληρους. Και εδώ όμως δεν βρίσκει ησυχία, καθώς τη στοιχειώνουν τα φαντάσματα του παρελθόντος και στα εφιαλτικά όνειρά της κυριαρχεί το αίμα.
Οταν πρόσφυγες από τη Βοσνία περιγράφουν τις ακρότητες που διεπράχθησαν στη χώρα τους, βυθίζεται το μαχαίρι πιο βαθιά και στη δική της καρδιά, με αποτέλεσμα να αισθάνεται και η ίδια συνένοχος για τα εγκλήματα εκείνου. Για να εξορκίσει τους δαίμονές της, αποφασίζει να παρακολουθήσει τη δίκη του Βλαντ στη Χάγη, με μια κρυφή ελπίδα ότι θα είχε μετανοήσει για τα εγκλήματά του. Αυτός όμως, ψυχρός και άσπλαχνος, ούτε στην αίθουσα του δικαστηρίου ούτε στο κελί, όπου τον επισκέπτεται, δεν νιώθει τύψεις και μεταμέλεια. Μετά αυτή την οδυνηρή εμπειρία, η ίδια δεν έχει άλλη επιλογή από το να επιστρέψει στο Λονδίνο, για να συμπαρασταθεί σε άλλα θύματα, να δώσει θαλπωρή σε άλλες κατεστραμμένες ζωές. Δικαίως ο Φίλιπ Ροθ χαρακτήρισε αριστούργημα «Τα κόκκινα καρεκλάκια» και η αφηγηματική δεινότητα της Ο’ Μπράιεν καθηλώνει τον αναγνώστη μέχρι τη τελευταία σελίδα.
*Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία του Λονδίνου.