Δεν ξέρω πότε οι ιστορικοί του μέλλοντός μας θα καταγράψουν την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια. Πάντα με την προϋπόθεση ότι έχουμε κάποιο μέλλον ως χώρα, με το οποίο θα αξίζει τον κόπο να ασχοληθούν κάποιοι ιστορικοί. Ποια ημέρα ποίου χρόνου η Ελλάδα θα μπορέσει και πάλι να λειτουργήσει ως κανονική χώρα στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα; Αυτά ας τα αφήσουμε για τις αστρολογικές προβλέψεις των οικονομολόγων και για τις ικανότητες των πολιτικών. Εκείνο, αντιθέτως, που ενδιαφέρει είναι ο τρόπος με τον οποίον επηρέασε η εποχή των μνημονίων την ελληνική κοινωνία, οι νοοτροπίες που καλλιέργησε και η συλλογική συμπεριφορά που επέβαλε. Και πώς όλα αυτά βρήκαν την αντανάκλασή τους στην πολιτική σκηνή.
Εποχή των ψευδαισθήσεων; Εποχή της συλλογικής αυταπάτης; Τουλάχιστον για τα μεσαία στρώματα, τα μεγάλα θύματα της κατάρρευσης, η εποχή των μνημονίων υπήρξε εποχή των ψευδαισθήσεων και της αυταπάτης. Η όλη υπόθεση αντιμετωπίσθηκε με σχεδόν θεολογικούς όρους. Μια μέρα θα ξυπνήσουμε και όλα θα είναι όπως πριν. «Και εγένετο φως». Στο τελευταίο του μυθιστόρημα, με τον τίτλο «Off Shore», ο Πέτρος Μάρκαρης περιγράφει πολύ καλά αυτήν τη νοοτροπία. Θα σε παίρνουν από την τράπεζα τρεις η ώρα το απόγευμα για να σου χαρίζουν πιστωτικές, τα Gucci θα χαϊδεύουν τα ωραία δαχτυλάκια της συζύγου, τα τετραγωνικά των διαμερισμάτων θα μεγαλώνουν από τη μια μέρα στην άλλη. Αν θυμάστε, όταν πρωτομπήκαμε στην εποχή των μνημονίων, επί πρίγκιπος Γεωργίου του Μικρού, μας διαβεβαίωναν πως οι περιορισμοί δεν θα κρατούσαν πάνω από ένα χρόνο. Ηταν και το μεγάλο πολιτικό λάθος του Αντώνη Σαμαρά: μιλούσε για success story, αγνοώντας ότι το κοινό του το μετέφραζε σε αυτόματη επαναφορά στην προ του 2009 εποχή. Με αποτέλεσμα ακόμη και νεοδημοκράτες να ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ.
Και πέρασαν τα χρόνια και τα μνημόνια, και οι αυταπάτες παρέμεναν ακόμη ζωντανές. Η ευθύνη των ελίτ είναι μεγάλες, αφού φρόντισαν να διαμορφώσουν μια πολιτική σκηνή όπου οι αυταπάτες και οι ψευδαισθήσεις πρωταγωνιστούσαν. Πόσο ευθύνονται για τη στατιστική που αποδεικνύει ότι το 70% πιστεύει ότι η κρίση και τα μνημόνια είναι αποτέλεσμα συνωμοσίας σκοτεινών κέντρων; Θα μου πείτε κανείς δεν έχασε ποτέ κολακεύοντας τις ψευδαισθήσεις είτε του συντρόφου του, είτε των παιδιών του, είτε του εαυτού του. Αρκεί να μην τον πάρουν είδηση. Μέχρι και ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να γίνει κυβέρνηση και να απειλεί την Ευρώπη ότι μετά απ’ αυτόν η Ελλάδα κινδυνεύει να πέσει στα χέρια της Χρυσής Αυγής, το αγροίκον της οποίας πολλοί υπουργοί του προσπαθούν να ανταγωνιστούν. Θεωρούν δεδομένο πως η ελληνική κοινωνία μπορεί να συνεχίσει να ζει αενάως αναμασώντας τις ψευδαισθήσεις της.
Απ’ αυτήν την άποψη η παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ σηματοδοτεί το τέλος της εποχής των μνημονίων. Το τέλος των ψευδαισθήσεων και της αυταπάτης. Θα μπορούσε κάποιος να του προσάψει ότι θεωρεί το εκλογικό σώμα ωριμότερο πολιτικά από όσο είναι στην πραγματικότητα. Ισως είναι η δική του αυταπάτη. Δεν πειράζει. Επειδή είμαι παιδί του Διαφωτισμού, έστω παραπαίδι, πιστεύω ότι αν κάποιος αποδείξει ότι παίρνει στα σοβαρά τον συνομιλητή του, την ελληνική κοινωνία στην περίπτωση, θα τον αναγκάσει να σοβαρευτεί κι αυτός.