Bενετία SOS

7' 34" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Γιατί οι κάτοικοί της την εγκαταλείπουν ο ένας μετά τον άλλο; Μπορεί να αντέξει τα 30 εκατομμύρια επισκέπτες που την κατακλύζουν ετησίως; Στριμωγμένοι στα ασφυκτικά γεμάτα από τα πλήθη στενά της Πόλης των Δόγηδων, μιλήσαμε με πολίτες και φορείς, αναζητώντας τις απαντήσεις. 

«Η Βενετία είναι μια άλλη Ντίσνεϊλαντ. Ετσι τη βλέπουν οι τουρίστες και έτσι αντιμετωπίζεται και από τους αναπτυξιακούς φορείς. Ολοι και όλα είναι προσανατολισμένα στον τουρισμό: ιστορικά κτίρια, κατοικίες και παραδοσιακά μικρομάγαζα μετατρέπονται σε καταλύματα και σουβενιράδικα». Ο 36χρονος ζωγράφος Λορέντζο Μαλαντρίν είναι γέννημα-θρέμμα Βενετσιάνος. Τον συναντώ στη μικρή γκαλερί που διατηρεί σε ένα στενάκι, κοντά στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Οταν ήταν παιδί, άκουγε τους γονείς του να περιγράφουν με μελανά χρώματα το μέλλον της Βενετίας λόγω των ανεξέλεγκτων πλημμυρών που την απειλούσαν κάθε χρόνο. Πρόσφατα συνειδητοποίησε ότι στην πραγματικότητα η Βενετία «βουλιάζει» κάτω από το βάρος των εκατομμυρίων τουριστών που πηγαινοέρχονται στα γραφικά δρομάκια της. 

Βρέθηκα στην Πόλη των Δόγηδων στις αρχές Σεπτεμβρίου, τις ημέρες του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Ο περίπατος στους δαιδαλώδεις δρόμους της υπήρξε… τραυματική -κυριολεκτικά και μεταφορικά- εμπειρία: κάθιδροι τουρίστες έσερναν τις βαριές βαλίτσες τους ανάμεσα σε εκατοντάδες πόδια περαστικών –συμπεριλαμβανομένων των δικών μου–, συνωστίζονταν σε μικρές γέφυρες σκοντάφτοντας σε όσους κάθονταν στα σκαλοπάτια τους για να ανασάνουν, σταματούσαν στη μέση του δρόμου για να ανεβάσουν στο χρονολόγιό τους ένα ακόμα σέλφι. Είδα ανθρώπους στα όρια της αντοχής τους, έπειτα από πολύωρες αναμονές σε ουρές εκατοντάδων ατόμων στις εισόδους των μνημείων, να σέρνουν τα κουρασμένα πόδια τους για να σβήσουν άλλο ένα αξιοθέατο από τον οδηγό, άλλη μία διαδρομή από τον χάρτη, σαν να ακολουθούσαν μια ιδιότυπη λίστα σε αυτό το σούπερ μάρκετ αξιοθέατων. Δεν υπήρξε ντόπιος που να μη μου επιβεβαίωσε ότι αυτές οι σκηνές δεν διαδραματίζονται μόνο τις ημέρες διεξαγωγής της Μόστρας, αλλά είναι σχεδόν καθημερινή υπόθεση. 

«Η τουριστική κίνηση επικεντρώνεται κυρίως σε μια συγκεκριμένη περιοχή: την πλατεία του Αγίου Μάρκου, με τη Βασιλική και το Παλάτι του Δόγη. Τόσο οι ιταλικές αρχές όσο και η τοπική αυτοδιοίκηση αποδείχτηκαν δουλοπρεπείς απέναντι σε μια μονοδιάστατη τουριστική κουλτούρα, που εμπορευματοποιεί τα πάντα και μετατρέπει την πολιτιστική κληρονομιά της Βενετίας σε θεματικό πάρκο», μου λέει ο καθηγητής Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας Σαλβατόρε Σέτις, συγγραφέας του βιβλίου «If Venice dies» και ανάμεσα στους πιο παθιασμένους υπερασπιστές της ιστορικής φυσιογνωμίας της πόλης. 

ΒΕΝΕΤΙΑ ΧΩΡΙΣ ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΟΥΣ

Με φόντο αυτήν τη χαώδη εικόνα, από τα παράθυρα των σπιτιών τους και τις εισόδους των καταστημάτων τους παρακολουθούν αυτό το αδιάκοπο πηγαινέλα οι κάτοικοι της πόλης. Οι Βενετσιάνοι υπήρξαν ανάμεσα στα πρώτα «θύματα» της επέλασης των τουριστών. Το 1951, 175.000 ντόπιοι κατοικούσαν στην πόλη, αριθμός που σήμερα έχει περιοριστεί στις 54.000. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 2-3 κάτοικοι εγκαταλείπουν καθημερινά τη Βενετία, μετακομίζοντας στα πιο ανθρώπινα και οικονομικά προάστια. 

Ενας από αυτούς είναι ο Ερικ, σερβιτόρος σε καφέ της πλατείας του Αγίου Μάρκου, ο οποίος, παρότι γεννήθηκε και μεγάλωσε στο ιστορικό κέντρο, σήμερα ζει στη Σπινέα, όπου οι τιμές σε τρόφιμα, ρούχα και είδη πρώτης ανάγκης είναι πιο χαμηλές. «Χρειάζομαι μιάμιση ώρα για να πάω στη δουλειά, αλλά ο μισθός μου δεν επαρκεί για να ζήσω στην παλιά μου γειτονιά», μου λέει, ρίχνοντας μια πλάγια ματιά στην ουρά που έχει αρχίσει να σχηματίζεται πίσω μου για ένα τραπέζι. Εδώ παραγγέλνεις, πίνεις, πληρώνεις, φεύγεις, για να έρθουν οι επόμενοι και πάλι από την αρχή. «Αυτή η μαζική μετανάστευση είναι βαθιά ανθυγιεινή», σχολιάζει ο Σαλβατόρε Σέτις. «Είναι σύμπτωμα παρακμής του αστικού τοπίου, μιας μεταμόρφωσης της Βενετίας από κοινότητα πολιτών σε τουριστικό προορισμό, όπου οι λίγοι εναπομείναντες ντόπιοι θα αφοσιωθούν στην εξυπηρέτηση των τουριστών. Μια Βενετία χωρίς Βενετσιάνους είναι η θλιβερή μοίρα μιας πόλης με τόσο πλούσια ιστορία και παράδοση».

Η σινιόρα Μάρτα, 65 ετών, μένει κοντά στο διάσημο Ριάλτο. Η φασαρία δεν την αφήνει να κοιμηθεί τα βράδια, ενώ συχνά βρίσκει σκουπίδια στην πόρτα της. Είναι όμως αποφασισμένη να μείνει στο σπίτι όπου μεγάλωσε η ίδια και τα παιδιά της: «Η κόρη μου μετακόμισε στο Μέστρε, το δικό μου σπίτι όμως είναι εδώ, έχω τις γειτόνισσες και τις αναμνήσεις μου». Σύμφωνα με τον καθηγητή Σέτις, η εξήγηση είναι απλή: «Οι απαιτήσεις της μονοδιάστατης τουριστικής κουλτούρας έχουν οδηγήσει σε αστρονομικά επίπεδα τις τιμές, γιατί οι πλούσιοι αγοράζουν ακίνητα στη Βενετία, ενώ υπάρχει μια ακόρεστη ζήτηση για ξενοδοχεία πολυτελείας. Η αύξηση του κόστους των κατοικιών εμποδίζει τους νέους αλλά και τους οικονομικά ασθενέστερους να ζήσουν στη Βενετία». Στο Μεγάλο Κανάλι τον ίδιο δρόμο ακολουθούν τράπεζες, ιατρεία, μικρομάγαζα και δημόσιες υπηρεσίες, που μετεγκαθίστανται προοδευτικά σε άλλα κτίρια, εκτός κέντρου. Στη θέση τους έχουν ανοίξει τα τελευταία 15 χρόνια συνολικά 16 νέα ξενοδοχεία. Ο Τζιάνι, που διατηρεί εδώ και δύο δεκαετίες το μαγαζί του με εργαλεία και σιδηρικά κοντά στην πλατεία της Σάντα Μαρία Φορμόζα, μου λέει: «Εδώ γύρω, μέχρι πριν από πέντε χρόνια υπήρχε ένα κουρτινάδικο, ένα ψιλικατζίδικο και ένα κουρείο. Το ένα έγινε κατάστημα με σουβενίρ, το άλλο πιτσαρία και το τρίτο μπαρ. Και το δικό μου μου το ζητούν συνέχεια, αλλά δεν θέλω να το δώσω». 

H UNESCO ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ 

Την τελευταία διετία η UNESCO έχει βάλει στο μικροσκόπιο την πόλη, που αποτελεί ένα από τα πιο προβεβλημένα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Ηδη από το 2014 οι ειδικοί του οργανισμού εξέφρασαν την ανησυχία τους για σχεδιαζόμενα ή υπό κατασκευή έργα υποδομών και ναυσιπλοΐας, τα οποία θα μπορούσαν να προκαλέσουν αμετάκλητες αλλαγές στο τοπίο σε ξηρά και θάλασσα. «Η επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς έχει επίσης εκφράσει την ανησυχία της για τις περιβαλλοντικές συνέπειες από τις μεσαίου μεγέθους μηχανοκίνητες βάρκες και τα μεγάλα πλοία, που σταδιακά έχουν διαβρώσει τον βυθό της λιμνοθάλασσας, το στρώμα λάσπης και τις αλυκές», μας εξηγεί ο κ. Francesco Bandarin, βοηθός γενικός διευθυντής της UNESCO για θέματα πολιτισμού και Βενετσιάνος ο ίδιος.

Ο παγκόσμιος οργανισμός έχει προειδοποιήσει τις αρχές της πόλης και την ιταλική κυβέρνηση ότι θα πρέπει άμεσα να ληφθούν μέτρα, για να αντιμετωπιστούν οι πιθανές απειλές και να διασφαλιστεί η υδρο-γεωλογική ισορροπία στη λιμνοθάλασσα και τη λεκάνη απορροής. Σε διαφορετική περίπτωση, η Βενετία κινδυνεύει να συμπεριληφθεί στη λίστα με τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Κίνδυνο. 

Σαββατόβραδο στην προκυμαία, μπροστά από τη μικρή πλατεία του Αγίου Μάρκου. Την αντανάκλαση των φώτων της πόλης στα νερά της λιμνοθάλασσας ταράζουν τα απόνερα ενός τεράστιου κρουαζιερόπλοιου. Το ολόφωτο «τέρας» ξεπερνά σε ύψος τον τρούλο της περίφημης Βασιλικής. Το επόμενο πρωί, ένα ακόμη κάνει την εμφάνισή του, προκαλώντας επιφωνήματα έκπληξης στους τουρίστες –που αμέσως «οπλίζονται» με κινητά και φωτογραφικές μηχανές– και μορφασμούς δυσφορίας σε τρεις ηλικιωμένους που πίνουν τον καφέ τους έξω από ένα μαγαζί με σουβενίρ. Ο δήμαρχος της «Γαληνοτάτης» Luigi Brugnaro, που φέτος το καλοκαίρι συμπλήρωσε έναν χρόνο στον θώκο, είχε δηλώσει λίγες εβδομάδες μετά την εκλογή του: «Επεξεργαζόμαστε ένα σύστημα με το οποίο θα προστατεύονται ευαίσθητες περιοχές, όπως η πλατεία του Αγίου Μάρκου. Φαντάζομαι ότι όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη, 7 δισεκατομμύρια τον αριθμό, θα ήθελαν να δουν τη Βενετία τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Μαθηματικά, αυτό δεν είναι δυνατόν». Προς το παρόν, δεν έχει τεθεί σε ισχύ κανένας περιορισμός ως προς την πρόσβαση των επισκεπτών. Ζητήσαμε το σχόλιό του σχετικά με τις ανησυχίες που εκφράζει τόσο η UNESCO όσο και οι ειδικοί και οι κάτοικοι της πόλης, λάβαμε όμως την απάντηση ότι δεν προτίθεται να συζητήσει το θέμα.

«ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΜΕ ΝΑ  ΓΙΝΟΥΜΕ Η ΝΕΑ ΠΟΜΠΗΙΑ»

Στις 10 Σεπτεμβρίου, με πρωτοβουλία του κινήματος Generazione 90 που συστάθηκε τον περασμένο Ιούλιο, περισσότερα από 1.000 άτομα συμμετείχαν σε μια συμβολική πορεία «ανακατάληψης» της πόλης από τους κατοίκους της, σπρώχνοντας καροτσάκια και τρόλεϊ στους δρόμους, από τους οποίους συχνά δεν μπορούν να περάσουν για να πάνε μια βόλτα τα μωρά τους ή για να κάνουν τα ψώνια τους. Ολοι μαζί ένωσαν δε τη φωνή τους υπό το σύνθημα «θέλουμε πίσω την πόλη μας». Θέσαμε τις ερωτήσεις μας στον εκπρόσωπό τους, Μarco Caberlotto. 

Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που δημιουργεί η άφιξη εκατομμυρίων τουριστών στην πόλη; Πρόκειται για μια μικρή πόλη. Κατά συνέπεια, τα σπίτια είναι λίγα και είναι αδύνατον να χτιστούν νέα. Ολο και περισσότερα από αυτά ενοικιάζονται στους τουρίστες, άρα όλο και λιγότερα είναι ελεύθερα για τους ανθρώπους που ζουν εδώ. Επίσης, οι τοπικές αρχές δυσκολεύονται πια να τηρήσουν την τάξη. Το φετινό καλοκαίρι υπήρξαν περιπτώσεις αγενούς συμπεριφοράς, με πολλούς τουρίστες να κολυμπούν στο Μεγάλο Κανάλι, ενώ μια γυναίκα μετέτρεψε την πλατεία του Αγίου Μάρκου σε… τουαλέτα. 

Τι ζητούν οι κάτοικοι της Βενετίας και εσείς ως εκπρόσωπός τους; Οι Βενετσιάνοι είναι πολύ θυμωμένοι, γιατί η κατάσταση επιδεινώνεται με ταχείς ρυθμούς. Το 2016 αναμένονται 30.000.000 τουρίστες. Απαιτούμε από τις τοπικές αρχές να αναλάβουν δράση· ο τουρισμός είναι πολύτιμο εργαλείο για την οικονομία, αλλά πρέπει να ελεγχθεί. Θα πρέπει να υπάρξουν αντικίνητρα για όλους αυτούς που έρχονται για λίγες ώρες, μόνο και μόνο για να βγάλουν ένα σέλφι στην πλατεία του Αγίου Μάρκου χωρίς να κάνουν οικονομικές συναλλαγές. Ζητούμε, επίσης, την εφαρμογή πολιτικών που θα δίνουν κίνητρα στους ιδιοκτήτες να νοικιάζουν τα ακίνητά τους σε μόνιμους κατοίκους.

Κατά πόσο ανταποκρίνεται η δημοτική αρχή στα αιτήματά σας; Είμαστε ένα κίνημα ευρύ, ούτε υπέρ ούτε κατά του δημάρχου. Ελπίζουμε ότι οι τοπικές αρχές θα μας ακούσουν και θα προσπαθήσουν να εφαρμόσουν βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και οικιστικές μεταρρυθμίσεις. Δεν έχουμε πολύ χρόνο, περίπου 1.000 Βενετσιάνοι εγκαταλείπουν κάθε χρόνο την πόλη. Αν δεν δράσουμε τώρα, κινδυνεύουμε να γίνουμε η νέα Πομπηία, μια όμορφη, αλλά νεκρή πόλη.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή