Αραγε, τα αρνητικά επιτόκια δανεισμού μεταφέρουν τις ανεπτυγμένες οικονομίες σε έναν κόσμο όπου έχουν έρθει τα πάνω κάτω ή απλώς αποτελούν την πιο πρόσφατη ένδειξη πως αυτή θα είναι η νέα κανονικότητα; Η S&P συγκέντρωσε οικονομολόγους και αναλυτές τόσο δικούς της όσο και εξωτερικούς ώστε να διερευνήσει το ρίσκο, τα οφέλη και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται από αυτή την πρωτόγνωρη νομισματική πολιτική. «Αυτό που είναι συναρπαστικό είναι πως συνηθίζαμε να έχουμε το δόγμα των μηδενικών επιτοκίων δανεισμού», λέει ο Πολ Σιρντ, επικεφαλής οικονομολόγος της S&P Global Ratings. Βασιζόμασταν ακόμη σε άλλες θεμελιώδεις θεωρίες όπως ότι ο χρόνος είναι χρήμα, δηλαδή στην ιδέα πως όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος δανεισμού, τόσο αυξάνεται το κόστος για τον δανειολήπτη. Κάποια στιγμή αυτές οι ιερές θεωρίες έγιναν παρελθόν.
Η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα δεν είχε εξετάσει την επιβολή αρνητικών επιτοκίων δανεισμού ακόμη και στο απόγειο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. «Κάποια στιγμή ελήφθη η απόφαση και οι κεντρικοί τραπεζίτες άρχισαν να θεωρούν πως τα αρνητικά επιτόκια δανεισμού είναι κάτι συνηθισμένο και όχι κάτι τελείως διαφορετικό», λέει ο κ. Σιρντ. Από την πλευρά τους είχαν δίκιο, γιατί είναι δουλειά τους να καθορίζουν την ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί στο τραπεζικό σύστημα. Οντως τα αρνητικά επιτόκια δανεισμού αποδίδουν διότι μειώνουν τις αποδόσεις για όλα τα χρονικά διαστήματα δανεισμού. Και ενώ τα αρνητικά επιτόκια δανεισμού αποτελούν είδος φόρου για τις τράπεζες, η ιδέα του μηδενικού επιτοκίου δανεισμού και η ιδέα πως ο χρόνος είναι χρήμα εξακολουθούν να ισχύουν, τουλάχιστον όσον αφορά τις καταθέσεις. «Οι κεντρικοί τραπεζίτες μπορούν να κάνουν μόνο δύο πράγματα: είτε να ακολουθήσουν επεκτατική νομισματική πολιτική είτε να ακολουθήσουν περιοριστική νομισματική πολιτική. Τα αρνητικά επιτόκια δανεισμού αποτελούν ένα επιπλέον εργαλείο άσκησης νομισματικής πολιτικής», αναφέρει ο κ. Σιρντ. Μάλιστα, τα αρνητικά επιτόκια δανεισμού ίσως να μην αποτελούν τόσο μεγάλη ανωμαλία όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως αν έχει μειωθεί το φυσικό επιτόκιο δανεισμού (σ.σ. δηλαδή το ύψος του πραγματικού επιτοκίου δανεισμού που ανταποκρίνεται στις συνθήκες της πλήρους απασχόλησης και σταθερού πληθωρισμού), περίπτωση κατά την οποία ενδέχεται να μην ισχύει πλέον το δόγμα πως τα επιτόκια δανεισμού δεν γίνεται να υποχωρήσουν κάτω από το μηδέν τοις εκατό. Ωστόσο, πώς θα ανταποκριθούν οι κεντρικοί τραπεζίτες όταν χτυπήσει η επόμενη οικονομική ύφεση;
Αν αποδειχθούν ορθές οι προβλέψεις της S&P, τότε αυτό δεν θα συμβεί. Θεωρητικά η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα θα είναι η πρώτη από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες που θα αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού και οι υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες θα ακολουθήσουν σταδιακά εγκαταλείποντας την πολιτική αρνητικών επιτοκίων δανεισμού, λέει ο κ. Σιρντ. Αν όμως αργήσουν υπερβολικά να αυξήσουν τα επιτόκια δανεισμού, τότε θα βρεθούν προ μεγάλης πρόκλησης. Δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε πως θα περιμένει κανείς να κάνουν περισσότερα οι κεντρικοί τραπεζίτες. Η νομισματική πολιτική έχει σχεδόν εξαντλήσει τα όριά της. Αραγε θα τελειώσουν όλα με δάκρυα; Πέρα από το γεγονός ότι είναι δυσνόητη η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων δανεισμού, ταυτόχρονα αποτελεί και δικαιολογία ώστε οι κεντρικοί τραπεζίτες να αποφύγουν να πουν με ποιον τρόπο θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος η δημοσιονομική πολιτική. Οι κεντρικοί τραπεζίτες θα μπορούσαν να επαναφέρουν την ιδέα των αέναων ομολόγων, όπου ισχύει η πληρωμή κουπονιού αλλά δεν πρέπει να αποπληρωθεί το κεφάλαιο. Οπως επανερχόμαστε στο θεμελιώδες ερώτημα: με ποιον τρόπο θα ξεφύγουμε από το τέλμα της χαμηλής ανάπτυξης; Μήπως οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν πιστέψει υπερβολικά στην ιδέα πως τα αρνητικά επιτόκια δανεισμού ενισχύουν την οικονομία; Μήπως πρέπει η τραπεζική βιομηχανία να επικεντρωθεί και πάλι στο να εντοπίζει καλές επενδύσεις για να αναπτυχθούν οι οικονομίες;
* Το άρθρο αποτελεί περίληψη της έκθεσης της S&P με τίτλο «Negative Interest
Rates: Normal, Abnormal Or The New
Normal? ».