Επανέρχεται στο προσκήνιο το ενδεχόμενο να περάσει από την Ελλάδα ο αγωγός μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου στη νότια και στην κεντρική Ευρώπη (πρώην South Stream), ύστερα από την πολύ σημαντική συμφωνία που υπέγραψαν την περασμένη Δευτέρα στην Κωνσταντινούπολη οι υπουργοί Ενέργειας Ρωσίας και Τουρκίας, παρουσία των προέδρων Βλαντιμίρ Πούτιν και Ταγίπ Ερντογάν.
Επισφραγίζοντας τη θεαματική βελτίωση των ρωσοτουρκικών σχέσεων, οι δύο ηγέτες δρομολόγησαν την κατασκευή του αγωγού Turkish Stream που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο μέσω Μαύρης Θάλασσας, μέχρι τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Ο Turkish Stream αντικαθιστά το παλιότερο σχέδιο του South Stream (Ρωσία-Βουλγαρία-Σερβία-Ουγγαρία-Αυστρία- Ιταλία) που ναυάγησε εξαιτίας των αντιρρήσεων της Κομισιόν, στον απόηχο της ουκρανικής κρίσης, αλλά και της υπαναχώρησης της Βουλγαρίας.
Διπλωματικοί κύκλοι σημειώνουν, όχι χωρίς κάποια έκπληξη, την ταχύτητα με την οποία Ρωσία και Τουρκία ξεπέρασαν ζητήματα που μέχρι πρότινος εμφανίζονταν ως άλυτα, όπως η σημαντική μείωση της τιμής αγοράς ρωσικού φυσικού αερίου από την Τουρκία και η πλήρης πρόσβαση των Ρώσων στην τουρκική ΑΟΖ. Ο σχεδιασμός του έργου έχει ήδη ολοκληρωθεί κατά τα δύο τρίτα του, η έναρξη κατασκευής του προβλέπεται για το 2017 και η έναρξη λειτουργίας του για το 2019. Επιπλέον, θεωρείται πολύ πιθανή η συμμετοχή και του Ιράν, το οποίο θα μπορεί να εξάγει μέσω του Turkish Stream φυσικό αέριο στην Ευρώπη, με αντάλλαγμα τη διοχέτευση ρωσικών υδρογονανθράκων στην Ασία.
Το μεγάλο πρόβλημα που παραμένει είναι η συνέχιση του αγωγού, μέσω Ελλάδας και Ιταλίας, ώστε να διοχετεύει ρωσικό φυσικό αέριο στην Κεντρική Ευρώπη. Το ιταλικό ενδιαφέρον είναι γνωστό από καιρό. Η ιταλική Edison είχε από την πρώτη στιγμή εμπλακεί ενεργά στο σχέδιο του South Stream, ενώ ο πρώην πρωθυπουργός Ρομάνο Πρόντι προαλείφεται για επικεφαλής του κονσόρτσιουμ που θα αναλάβει τον αγωγό από τα ελληνοτουρκικά σύνορα μέχρι την Ιταλία μέσω Κομοτηνής, Ηγουμενίτσας και Οτράντο – κατά το πρότυπο του πρώην καγκελάριου της Γερμανίας, Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο οποίος διευθύνει σήμερα τον ρωσογερμανικό αγωγό Nord Stream. Ενεργό είναι και το γαλλικό ενδιαφέρον μέσω του ενεργειακού μεγαθηρίου EDF.
Αντιδράσεις
Η Ελλάδα έχει εκδηλώσει από καιρό το ενδιαφέρον της να συμμετάσχει στο εν λόγω έργο, με αποκορύφωμα τη συμφωνία Λαφαζάνη- Νόβακ τον Ιούνιο του 2015, που προέβλεπε τη χρηματοδότηση του ελληνικού τμήματος του αγωγού από την Gazprom και συνδιαχείρισή του, στη βάση του 50%-50%. Η επανενεργοποίηση της συμφωνίας τέθηκε επί τάπητος από τον κ. Νόβακ κατά την πρόσφατη συνάντησή του με τον Ελληνα ομόλογό του, κ. Σκουρλέτη, στο περιθώριο της ΔΕΘ. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει (πέραν τον ανομολόγητων, αλλά πασίγνωστων πιέσεων της Ουάσιγκτον) και αντιρρήσεις αρκετών ευρωπαϊκών κρατών, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν νέα εμπλοκή στην Κομισιόν.
Προκειμένου να παρακαμφθούν αυτές οι αντιδράσεις, η ρωσική πλευρά προωθεί το εξής εναλλακτικό σχέδιο: να σταματήσει ο Turkish Stream στα ελληνοτουρκικά σύνορα και από κει και πέρα, η επέκταση και διανομή φυσικού αερίου μέσω Ελλάδας και Ιταλίας να αφεθεί αποκλειστικά σε ιδιωτικές επενδύσεις, χωρίς συμμετοχή του ελληνικού Δημοσίου. Αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι υπάρχει κατ’ αρχήν συμφωνία να αναλάβουν το έργο οι Edison, EDF και ENGIE (πρώην Gaz de France-Suez) με έμμεση χρηματοδότηση της Gazprom και με παράλληλη ανάθεση των περισσότερων κατασκευαστικών έργων σε γαλλικές και ιταλικές εταιρείες. Σημειώνεται ότι τα δικαιώματα για τη διαδρομή Κομοτηνή-Ηγουμενίτσα ανήκουν στην υπό ιδιωτικοποίηση ΔΕΣΦΑ, ενώ εκείνα της υποθαλάσσιας διαδρομής Ηγουμενίτσα-Οτράντο ανήκουν στην Edison.
Οι πρώτες συζητήσεις για το έργο ITGI-Poseidon, που αφορά τη διασύνδεση Τουρκίας, Ελλάδας και Ιταλίας, προβλέπεται να αρχίσουν εντός του Νοεμβρίου.
Φυσικά, σε μια τέτοια προοπτική θα μείνει ανοιχτή η δυνατότητα ελληνικής συμμετοχής μέσω επένδυσης της ΔΕΠΑ, αν και δεν είναι σαφές κατά πόσον θα μπορούν να εξασφαλιστούν τα απαιτούμενα κεφάλαια. Σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον της Αθήνας για το σχεδιαζόμενο έργο παραμένει ενεργό. Κορυφαίος κυβερνητικός αξιωματούχος μας έλεγε σχετικά: «Εχουμε διαμηνύσει κατ’ επανάληψη στους Δυτικούς εταίρους μας πως θα δώσουμε άδεια σε οποιονδήποτε αγωγό φτάσει στα σύνορά μας γιατί αυτό ανταποκρίνεται στα νόμιμα συμφέροντά μας. Το κάναμε με τον (αζέρικο) ΤΑΡ, θα το κάνουμε και με τον Turkish Stream. Δεν είναι δυνατόν κάποιοι να θεωρούν ότι ο Ερντογάν μπορεί να κάνει ντιλ με τους Ρώσους, οι Γερμανοί το ίδιο και οι μόνοι που δεν έχουν αυτό το δικαίωμα είμαστε εμείς, που τόσες οικονομικές δυσκολίες επωμιστήκαμε τα τελευταία χρόνια».