Αξίζει τον κόπο να ταξιδέψεις στην άλλη άκρη της Ελλάδας για να δοκιμάσεις το Ξινόμαυρο στον τόπο παραγωγής του; Ναι, γιατί θα ξεναγηθείς και στους αμπελώνες, θα συμμετάσχεις στον τρύγο, θα βιώσεις μια ολοκληρωμένη ταξιδιωτική εμπειρία. Παρά την απουσία εθνικής στρατηγικής, όλο και περισσότερα ελληνικά οινοποιεία επενδύουν στις άρτιες υποδομές, διεκδικώντας θέση σε ένα από τα δυναμικότερα κομμάτια της παγκόσμιας τουριστικής βιομηχανίας.
Eνα κονβόι από ανοιχτά τζιπ ανεβαίνει από χωματόδρομους τις δύσβατες ανατολικές πλαγιές του Ολύμπου με οδηγό τον οινολόγο της ομάδας Tsantali. Την επιτόπου γευσιγνωσία στη φύση, στην αμπελοοινική ζώνη της Ραψάνης, διαδέχεται μια επίσκεψη στο Μουσείο Αμπέλου και Οίνου και ένα τσιμπολόγημα αλλαντικών στο προαύλιο της Μονής Αγίων Θεοδώρων, που καταλήγει σε ένα τραπέζι με κρασιά γευσιγνωσίας. Στην Κεφαλονιά, σε μια πέτρινη αγρέπαυλη του 1863, μια παρέα δοκιμάζει Μαυροδάφνη και Μοσχάτο από το οινοποιείο Χαριτάτου, τρώγοντας τοπικό τυρί και φρούτα από τον πλούσιο οπωρώνα μετά την ξενάγησή της στα αμπέλια και στο οινοποιείο.
Ακούγεται ίσως παράλογο να ταξιδέψεις από τη μία άκρη της Γης στην άλλη για να δοκιμάσεις ένα καλό κρασί. Oμως ο οινοτουρισμός, που εξελίσσεται σε δυναμικό κομμάτι της παγκόσμιας τουριστικής βιομηχανίας, είναι κάτι παραπάνω από την ξενάγηση σε ένα οινοποιείο, είναι μια ολοκληρωμένη ταξιδιωτική εμπειρία. Ενδεικτικό είναι ότι περίπου 27 εκατομμύρια ταξιδιώτες στις ΗΠΑ και 5 εκατομμύρια στην Ιταλία εντάσσουν τα τελευταία χρόνια την επίσκεψη σε κάποιο οινοποιείο στο ταξίδι τους.
«Οινοτουρισμός δεν είναι μόνο το οινοποιείο, τα αμπέλια και το κρασί. Στο σύνολό της η οινογευστική εμπειρία είναι πολυδιάστατη και συμπεριλαμβάνει το φαγητό που σερβίρεται και την αρχιτεκτονική του οινοποιείου, το φυσικό περιβάλλον, τους υπαλλήλους, τους επισκέπτες, τη γοητεία της οινοπαραγωγού περιοχής και την πολιτιστική κληρονομιά της», σημειώνει η Μαριάννα Σιγάλα, καθηγήτρια Τουρισμού στο Business School του University of South Australia. Η τελευταία έρευνά της για τον οινοτουρισμό επαληθεύει ότι σημασία έχει η αλληλεπίδραση των επισκεπτών με τον τόπο και το τοπίο, δηλαδή ο τρόπος που βιώνουν το γεγονός. Αυτή η εμπειρία θα συμβάλει τελικά στη διαμόρφωση ενός γοητευτικού οινοπροορισμού.
Από τη Βόρεια Ελλάδα εως την Κρήτη
Μπορεί η Ελλάδα να μην είναι ακόμη τόσο γνωστή στους οινόφιλους τουρίστες, όμως υπάρχουν αξιόλογα οινοποιεία, κυρίως στη βόρεια και την κεντρική Ελλάδα, στην Κρήτη, στα νησιά του Αιγαίου, στην Πελοπόννησο και την Αττική. Μέχρι πριν από δύο δεκαετίες, τα περισσότερα επικεντρώνονταν αυστηρά στην παραγωγή του κρασιού. Χρόνο με τον χρόνο, παράλληλα με την αναγνώριση του ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό (ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία), άρχισαν να αυξάνονται τα οινοποιεία που επένδυαν στην τεχνολογική καινοτομία αλλά και στις υποδομές υψηλής αισθητικής προκειμένου να προσελκύσουν το οινόφιλο κοινό.
Παράλληλα, τα διεθνή τουριστικά πρακτορεία άρχισαν να εμπλουτίζουν τις οργανωμένες ξεναγήσεις τους με επισκέψεις σε οινοποιεία. Ενδεικτικά, ένα από τα μεγαλύτερα της Βόρειας Ελλάδας, του «Κυρ-Γιάννη», υποδέχεται ετησίως περίπου 3.000 επισκέπτες, το 40% των οποίων είναι τουρίστες από την Ιαπωνία, την Κίνα, την Αμερική, την Κεντρική Ευρώπη και την Κύπρο. Η λειτουργία των οινοποιείων βοήθησε στην ανταγωνιστικότητα του ελληνικού κρασιού. «Από το 2009 μέχρι σήμερα παρατηρείται αύξηση του όγκου των εξαγωγών οίνου κατά 75% και αύξηση της μέσης τιμής ανά λίτρο κατά 22% και σε αυτό έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό ο οινοτουρισμός», λέει ο Νίκος Ταβουλάρης, προϊστάμενος του τμήματος Οίνου και Αλκοολούχων Ποτών του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. «Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα περίπου 1.000 οινοποιεία. Ακόμα και στην κρίση άντεξαν. Δεν είχαμε λουκέτα παρά τις μειωμένες παραγωγές», λέει. Επικοινωνήσαμε μαζί του αναζητώντας επίσημα στοιχεία. Η απάντηση ήταν απογοητευτική: «Δεν υπάρχει επίσημη πανελλαδική βάση δεδομένων για τα οινοποιεία». Σύμφωνα με ανεπίσημη καταμέτρηση, τα επισκέψιμα ανέρχονται στα 240. Ακόμα λιγότερα (μόλις 37) είναι αυτά που έχουν πιστοποιηθεί από το υπουργείο Τουρισμού. Το κράτος επιχείρησε πέρυσι να ορίσει τις προδιαγραφές λειτουργίας των οινοτουριστικών επιχειρήσεων με υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 135Β/2015), οι οινοπαραγωγοί κλήθηκαν στις περιφερειακές υπηρεσίες τουρισμού για να αποκτήσουν το σήμα από το υπουργείο Τουρισμού. Ομως, είτε λόγω ελλιπούς ενημέρωσης είτε λόγω δυσπιστίας που πηγαίνει «πακέτο» με την επιβολή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο κρασί, η ανταπόκριση είναι πολύ μικρή.
Επισκέψιμα οινοποιεία με πιστοποίηση
«Θεωρούμε ότι η πιστοποίηση είναι ένα καλό διαπραγματευτικό εργαλείο για τη φήμη και την εμπορικότητα των ελληνικών οινοποιείων», υπογραμμίζει ο Νίκος Σαρούκος, προϊστάμενος της Περιφερειακής Υπηρεσίας Τουρισμού Πελοποννήσου. «Στην Πελοπόννησο είναι πιστοποιημένα μόλις πέντε οινοποιεία. Προσπαθούμε να αφυπνίσουμε τον οινοπαραγωγό, να τον ενημερώσουμε για τις μικρές και εύκολες παρεμβάσεις που μπορεί να κάνει ώστε το οινοποιείο του να αναβαθμιστεί. Λίγοι ανταποκρίνονται θετικά», λέει αναφέροντας ως παράδειγμα προς μίμηση το οινοποιείο του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού «Νέστωρ», που κάνοντας μια πολύ μικρή επένδυση θα πιστοποιηθεί τις επόμενες ημέρες ως το πρώτο επισκέψιμο ελληνικό οινοποιείο για ΑμεΑ.
Μία από τις μεγάλες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα μας για να γίνει ανταγωνιστικός προορισμός οινοτουρισμού είναι, όπως τονίζει η κυρία Σιγάλα, «οι συνέργειες» μεταξύ των οινοποιείων και των παραγόντων που εμπλέκονται στην ευρύτερη τουριστική βιομηχανία. «Τα οινοποιεία θα πρέπει να εργαστούν σκληρά για να δημιουργηθούν συνέργειες μεταξύ διάφορων τομέων του τουρισμού, της παραγωγής φαγητού, της πολιτιστικής κληρονομιάς, των μεταφορών, των υπουργείων».
Από τις πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί για οργάνωση σε τοπικό επίπεδο ξεχωρίζουν αυτές της Σαντορίνης, της Κρήτης και της Βόρειας Ελλάδας. Στη Σαντορίνη, που συγκαταλέγεται στους κορυφαίους οινικούς προορισμούς στον κόσμο, εξειδικευμένα γραφεία σχεδιάζουν tailor-made διαδρομές στα αμπελοτόπια του νησιού. Στην Κρήτη οι οινοπαραγωγοί συμπορεύονται σε ένα κοινό δίκτυο, αναδεικνύοντας τις τοπικές ποικιλίες και προσελκύοντας επισκέπτες μέσω της ιστοσελίδας «wines of crete». Στη βόρεια Ελλάδα, η ίδια προσπάθεια είχε ξεκινήσει από το 1993 με τους Δρόμους του Κρασιού, ένα δίκτυο που δημιουργήθηκε όταν 13 οινοπαραγωγοί συνειδητοποίησαν την ανάγκη του επισκέπτη να δοκιμάζει το κρασί στον τόπο όπου παράγεται, γευόμενος παράλληλα τη γαστρονομία της περιοχής. Επαγγελματίες του κρασιού από πολλούς νομούς της Μακεδονίας, της Θράκης και της Ηπείρου έγιναν μέλη του δικτύου, ξεκίνησε μια προσπάθεια χαρτογράφησης των οινοποιείων, αναδείχθηκαν τα αξιοθέατα και τα μνημεία κάθε περιοχής και έγιναν ενέργειες ενίσχυσης των πολιτιστικών εκδηλώσεων και διεθνή συμπόσια και διαγωνισμοί. Σήμερα οι Δρόμοι του Κρασιού είναι μία από τις σημαντικότερες δράσεις της Ενωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος (ΕΝΟΑΒΕ).
«Πέρυσι κάναμε μια προσπάθεια απολογισμού μετρώντας τους επισκέπτες στα 93 οινοποιεία-μέλη της Ενωσης: υπολογίζονται περίπου στους 80.000. Αν αθροίσουμε τους επισκέπτες που δεν ανήκουν πια στο δίκτυό μας, ο αριθμός είναι πολλαπλάσιος», αναφέρει ο Γιάννης Αλμπάνης, διευθυντής της ΕΝΟΑΒΕ, τονίζοντας ότι «πρόσφατα έπεσε στο τραπέζι η ιδέα να δημιουργηθεί Εθνική Επιτροπή Οινοτουρισμού που θα δικτυώσει όλες τις ενώσεις της Ελλάδας».
Οινοπροορισμοί και εθνική στρατηγική
Η επιτυχία ενός οινοποιείου είναι μεγαλύτερη αν αυτό βρίσκεται σε οινικό προορισμό. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ένα πολύ καλό οινοποιείο δεν μπορεί από μόνο του να αποτελέσει οινικό προορισμό. «Σημαίνει απλώς ότι απαιτούνται περισσότερα χρήματα, χρόνος, προσπάθεια και πόροι για να εξελιχθεί», τονίζει η κυρία Σιγάλα.
Τα παραδείγματα της Κοζάνης και της Φλώρινας, που λόγω της υψηλής ποιότητας των υπηρεσιών και του εξωστρεφούς χαρακτήρα των οινοποιείων αρκετά συχνά υποδέχονται γκρουπ Ευρωπαίων οινόφιλων, παρόλο που δεν θεωρούνται τουριστικές περιοχές, δείχνουν ότι ο οινοτουρισμός δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο προορισμών όπως η Σαντορίνη.
Εμπόδιο στην ανάπτυξη παραμένει, όπως επισημαίνει ο κ. Σαρούκος, και «η υποβαθμισμένη καταλυματική υποδομή. Ακόμα και στη Νεμέα, έναν από τους ωραιότερους και πιο φημισμένους αμπελότοπους της Ευρώπης που έχει εξαιρετική απόδοση, κρασιά με παγκόσμια φήμη και συνεχώς αυξανόμενα οινοποιεία, δεν υπάρχουν αντίστοιχης ποιότητας καταλύματα. Στον αντίποδα βρίσκεται ο οικισμός Κάψια Αρκαδίας, όπου η επίσκεψη στο οινοποιείο Καλόγρη συνδυάζεται με τις εξαιρετικές μικρές ξενοδοχειακές μονάδες της περιοχής».
«Ζητούμε τη χάραξη στρατηγικής. Θέλουμε καλύτερη συνεννόηση με το κράτος. Πιστεύουμε ότι οι εξαγωγές του ελληνικού κρασιού ξεκινούν από εδώ, από την Ελλάδα. Εδώ θα κερδίσουμε τον ξένο δίνοντάς του την εικόνα όχι του κακού ανώνυμου χύμα κρασιού, αλλά της επώνυμης ετικέτας. Θα επιστρέψει στη χώρα του με ένα αποτύπωμα και την επόμενη φορά που θα ακούσει στην Αμερική για το Ξινόμαυρο, θα ανακαλέσει αυτή την εμπειρία», τονίζει ο Γιάννης Βογιατζής, πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Αμπέλου και Οίνου (ΕΔΟΑΟ). Στη χώρα μας οι γνώστες του κρασιού κουνούν απογοητευμένοι το κεφάλι όταν θυμούνται τις τουριστικές καμπάνιες των τελευταίων ετών που έχουν γίνει με κρατικά κονδύλια. «Ο καλόγερος που κατεβαίνει στο υπόγειο και ανοίγει μια κάνουλα από ένα παλιό βαρέλι ταβέρνας με ανώνυμο κρασί, το οποίο στη συνέχεια προσφέρει στο πλήθος που χορεύει, δημιουργεί μια εικόνα που δεν βοηθάει στην ανάδειξη των οινοποιείων. Εμείς θέλουμε να αναδείξουμε το επώνυμο ελληνικό κρασί, το μπουκάλι που βρίσκεται στο τραπέζι ενός ζευγαριού που γευματίζει σε ένα πολύ καλό εστιατόριο», συνεχίζει. Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν έχει την εικόνα μιας οινοπαραγωγού χώρας και ρόλο σ’ αυτό έπαιξε το γεγονός ότι για πολλά χρόνια η κακής ποιότητας ρετσίνα ήταν το κύριο οινικό προϊόν που την εκπροσωπούσε στο εξωτερικό.
Η Ελλάδα, παρά τη μακραίωνη οινική ιστορία της, στις διεθνείς εκθέσεις κρασιού παρουσιάζεται ως «νεοεισερχόμενη» στον χώρο. Ακόμη δεν έχει κατακτήσει στο διεθνές οινικό στερέωμα τη θέση που της αξίζει και έχει σίγουρα πολλά ακόμη να μάθει από άλλες χώρες – μέχρι και από αυτές του Νέου Κόσμου, που δεν είχαν γηγενή άμπελο και πήραν ρίζες από την Ευρώπη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Νότια Αφρική, που επενδύει συστηματικά στο branding και το marketing του κρασιού της. Λίγα χρόνια πριν, με εθνική πρωτοβουλία, δέκα bloggers ανέλαβαν να προωθήσουν στα social media τον οινοτουρισμό της, ενώ φέτος χάραξε νέα εθνική στρατηγική για τον οινοτουρισμό, ενσωματώνοντας το κρασί και το φαγητό στον τουρισμό και δημιουργώντας εξαιρετικές διαδρομές με στόχο να ανταγωνιστεί πρωτοπόρους του κλάδου, όπως η Νέα Ζηλανδία, η Καλιφόρνια και η Αυστραλία. Η Ελλάδα, τονίζουν οι ειδικοί, «έχει πολύ καλή δυναμική και μοναδικούς πόρους να εκμεταλλευτεί». Καλό κρασί υπάρχει. Αυτό που απομένει, σύμφωνα με τους ίδιους, είναι να μεταμορφωθεί σε ολοκληρωμένη ταξιδιωτική εμπειρία.
1ο Διεθνές Συνέδριο Οινικού Τουρισμού
Σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη του οινοτουρισμού είναι το 1ο Διεθνές Συνέδριο για τον Οινικό Τουρισμό (IMIC 2016), που θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Οκτώβριο στη Σαντορίνη. Για ένα διήμερο (14-16/10) Ελληνες και ξένοι επαγγελματίες από τον χώρο του τουρισμού, οινοποιοί, επιστήμονες και ερευνητές θα μεταβούν στο ελληνικό νησί με το υψηλότερο επίπεδο οινοτουριστικής ανάπτυξης, συμμετέχοντας στο συνέδριο που θα πραγματοποιηθεί στο Συνεδριακό Κέντρο Πέτρος Μ. Νομικός, στο Φηροστεφάνι.
Η διοργάνωση πραγματοποιείται χάρη στην επιστημονική συνεργασία του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του University of South Australia. Στις θεματικές ενότητες του συνεδρίου συμπεριλαμβάνονται ο σχεδιασμός του οινοτουριστικού προϊόντος, ο οινοτουρισμός ως επιχειρηματική δραστηριότητα, οι μέθοδοι τήρησης στοιχείων σε επιχειρησιακό τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, οι βιωματικές διαστάσεις του οινοτουρισμού και οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξή τους. Ενας από τους βασικούς στόχους είναι να δικτυωθούν οι οινοπαραγωγοί και να ξεκινήσει ένας διάλογος μεταξύ επιστημόνων, επαγγελματιών από τον χώρο του τουρισμού και φορέων πολιτικής.
Το συνέδριο έχει τεθεί υπό την αιγίδα του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Αμπέλου και Οίνου (ΕΔΟΑΟ), του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου (ΣΕΟ), της Κεντρικής Συνεταιριστικής Ενωσης Αμπελοοινικών Προϊόντων (ΚΕΟΣΟΕ) και του Δήμου Θήρας. Πρόεδροι του συνεδρίου είναι ο καθηγητής Τουρισμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πάρις Τσάρτας, και ο πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Αμπέλου και Οίνου, Γιάννης Βογιατζής. Επίτιμος πρόεδρος του συνεδρίου θα είναι ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος θα συμμετάσχει και ως ομιλητής. Με αφορμή το συνέδριο, γίνεται μια προσπάθεια να συγκεντρωθούν στοιχεία για την επισκεψιμότητα στα ελληνικά οινοποιεία.
ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΑΠΑΝΤΟΥΝ
Με τους ταξιδιώτες να θεωρούν, πλέον, την «εμπειρία» αναπόσπαστο κομμάτι των διακοπών τους, οι περιηγήσεις σε οινοποιεία δεν αφορούν μόνο στο κρασί, αλλά και στην επαφή με την ευρύτερη περιοχή και τους ανθρώπους της. Η χώρα μας έχει όλες τις προϋποθέσεις για να καλλιεργηθεί αυτή η τάση, βοηθώντας σημαντικά τον τομέα του τουρισμού.
Πού βρισκόμαστε, όμως, πραγματικά; Δύο άνθρωποι που ασχολούνται επαγγελματικά με τον χώρο του οίνου βάζουν τα πράγματα στη (σωστή) τους βάση.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΚΑΣΗΣ / Master of Wine
Ανέκδοτο ή πραγματικότητα;
O oινοτουρισμός, έννοια που σηματοδοτεί μια διαφορετική μορφή τουρισμού από το κλασικό «θάλασσα, ήλιος, αμμουδιά και σεξ» και επικεντρώνεται σε επισκέψεις που γίνονται σε οινοποιεία, αμπελώνες και οινικά φεστιβάλ (χωρίς να αποκλείει καμία από τις τέσσερις παραπάνω συνιστώσες του κλασικού τουρισμού), είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος σε αρκετές περιοχές στον κόσμο. Η Τοσκάνη και η κοιλάδα της Νάπα στην Καλιφόρνια δείχνουν τον δρόμο, με την τελευταία να περηφανεύεται ότι το 2014 την επισκέφτηκαν 3,3 εκατομμύρια άνθρωποι, με τον κάθε φιλοξενούμενο ξενοδοχείου να ξοδεύει 389 δολάρια τη βραδιά!
Στην Ελλάδα, άραγε, πού βρισκόμαστε; H πρώτη απότομη προσγείωση έρχεται με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο: πληκτρολογώντας «οινοτουρισμός στην Ελλάδα», εμφανίζονται αποτελέσματα για «οικοτουρισμός στην Ελλάδα». Ευτυχώς, η συνέχεια είναι πιο ενθαρρυντική, αφού πρόσφατα δημιουργήθηκε το οινοτουριστικό νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο περιγράφει τις προδιαγραφές που πρέπει να πληρούνται προκειμένου ένα οινοποιείο να χαρακτηριστεί επισκέψιμο λαμβάνοντας το ανάλογο σήμα. Σύμφωνα με σχετική έρευνα, υπάρχουν περίπου 242 επισκέψιμα οινοποιεία, αλλά μένει να δούμε πόσα θα καταφέρουν τελικά να πάρουν την επίσημη πιστοποίηση. Αυτή είναι μια θετική εξέλιξη που οριοθετεί τις απαραίτητες δομές για καλύτερη οργάνωση ώστε να πάει ο ελληνικός οινοτουρισμός ένα σκαλί παραπάνω.
Αν όμως ένας wannabe επισκέπτης αναζητά, για παράδειγμα, πληροφορίες για το πού και πώς θα κάνει οργανωμένα οινοτουρισμό ψάχνοντας ξενοδοχεία και εστιατόρια, θα πρέπει σε πολύ μεγάλο βαθμό να βγάλει λαγό από το καπέλο. Από άποψη οργάνωσης και υποδομών υπάρχει μεγάλη ακαμψία, γεγονός λίγο έως πολύ αναμενόμενο. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο επισκέπτης εναποθέτει τις ελπίδες του σε ιδιωτικά πρακτορεία, που μέχρι στιγμής δρουν επιτυχώς μόνο στη Σαντορίνη.
Οπως σχολιάζει η Μάριαν Σπίγγος, σύμβουλος οινοτουρισμού, «η ενημέρωση είναι ελλιπής και κατακερματισμένη».
Παρά τη στασιμότητα, υπάρχουν αρκετά οινοποιεία που δείχνουν διατεθειμένα να κάνουν γενναίες κινήσεις, επενδύοντας τόσο σε εγκαταστάσεις όσο και σε παροχή οργανωμένων υπηρεσιών.
Οι επιλογές ξεκινούν από ένα απλό πακέτο γευσιγνωσίας και φτάνουν μέχρι τη διαμονή. Ωστόσο, μέχρι στιγμής ολοκληρωμένα πακέτα οινοτουρισμού (ξενάγηση, φαγητό, διαμονή) προσφέρουν ελάχιστα από αυτά.
Καθώς, λοιπόν, μαθαίνουμε να δένουμε τα κορδόνια των αθλητικών μας παπουτσιών για να ξεκινήσουμε τον αγώνα του οινοτουρισμού, θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά πού μπορεί να υπάρξει σοβαρός οινοτουρισμός στην Ελλάδα και πώς μπορούμε να τον οργανώσουμε και να τον αναδείξουμε με σοβαρότητα και πρωτοτυπία, αποφεύγοντας τα κλισέ ότι η τάδε περιοχή είναι το «Μπορντό της Ελλάδας». Πάω στοίχημα ότι όσοι τα λένε αυτά δεν έχουν πάει ποτέ στο Μπορντό. Εμείς έχουμε τις δικές μας αυθεντικές ομορφιές και σε αυτές οφείλουμε να επικεντρωθούμε, σε αυτές να επενδύσουμε και αυτές να προωθήσουμε.
ΜΕΡΟΠΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ / Διευθύντρια Σύνταξης του «Οινοχόου» της «Καθημερινής»
Ζητείται εθνική στρατηγική
Οινοτουρισμός! Λέξη και έννοια που μπήκε στη ζωή μας περίπου στα μέσα του περασμένου αιώνα, όταν η διεθνής τουριστική ατζέντα άρχισε να αναζητά άλλα προϊόντα προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των σύγχρονων τουριστών-ταξιδευτών, που δεν αναζητούσαν απλώς ένα ξενοδοχείο, ένα ωραίο τοπίο και ένα μουσείο, αλλά βιώματα και εμπειρίες. Το κρασί, προϊόν ιδιαίτερα πολυδιάστατο με ιστορικές, πολιτιστικές, γαστρονομικές αλλά και ταξιδιωτικές εκφάνσεις, ήταν από τα πρώτα που στον διεθνή χώρο κίνησε το ενδιαφέρον των τουριστικών παραγόντων και άρχισαν να το εντάσσουν σε εναλλακτικά τουριστικά προγράμματα και προτάσεις.
Η αρχή έγινε στην Ευρώπη και πολύ σύντομα ακολούθησε ο Νέος Κόσμος με εντυπωσιακά επιτεύγματα, ειδικά στην περιοχή της Καλιφόρνιας (στο τεύχος Δεκεμβρίου 2014 του περιοδικού «Οινοχόος» της «Καθημερινής» υπάρχει εκτενές ρεπορτάζ για το «φαινόμενο Σάντα Μπάρμπαρα»). Στην Ελλάδα, με τα πανέμορφα αμπελοτόπια από τη Θράκη έως την Κρήτη και από τη Σάμο έως την Κεφαλονιά, με τη χιλιόχρονη οινική ιστορία αποτυπωμένη σε μνημεία, την παράδοση και τα εξαιρετικά σύγχρονα ελληνικά κρασιά, ο οινοτουρισμός θα έπρεπε να είναι ένα από τα βασικότερα και πλέον προβεβλημένα τουριστικά μας προϊόντα. Ο οινοτουρισμός, βέβαια, απαιτεί στρατηγική και σύνδεση του αμπελώνα και του κρασιού με το τοπίο και τον πολιτισμό. Απαιτεί προϋποθέσεις οργάνωσης, συμπεριφορών, δραστηριοτήτων, εξυπηρετήσεων και παροχών, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα ελκυστικό πλέγμα-κίνητρο για επισκέψεις.
Κι ας μην ξεχνάμε ότι μια οινοτουριστική δραστηριότητα επιτρέπει στον οινοποιό να αναπτύξει κοινωνικότητα και εξωστρέφεια που τον οδηγεί σε καλύτερη επικοινωνία με το καταναλωτικό κοινό, ενώ παράλληλα αυξάνει και τις πωλήσεις του με «ζεστό» χρήμα στο οινοποιείο.
Ισως κάποιοι έχουν ακόμα στο μυαλό τους την απαξιωτική άποψη «Γκαρσόνια της Ευρώπης θα γίνουμε;» και αντιμετωπίζουν τον τουρισμό με προχειρότητα και ασυνέπεια, παρανοώντας ότι είναι η μόνη βαριά βιομηχανία που μπορούμε να έχουμε!
Ας σκεφτούν με σύνεση οι περί τον οίνον τυρβάζοντες και ας προχωρήσουν στην αξιοποίηση όλων όσα ο τόπος προσφέρει ακόμα.
ΤΡΥΓΟΣ ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ
Στο Κτήμα Βασιλείου οι εργάτες τρυγούν την ώρα που οι άλλοι κοιμούνται. Διότι έτσι ο καρπός διατηρείται φρέσκος και το κρασί που βγαίνει είναι άριστης ποιότητας.
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΑΡΙΑ ΚΟΡΑΧΑΗ
Η ώρα δείχνει 11 πριν από τα μεσάνυχτα. Ο ουρανός στο Κορωπί δεν «σβήνει» ποτέ. Οι στύλοι της Αττικής Οδού τού δίνουν ένα κόκκινο φως που δεν σε αφήνει να ξεχάσεις ότι είσαι λίγο έξω απ’ την Αθήνα. Δεν επαρκεί όμως για να βλέπεις να τρυγήσεις. Οι εργάτες μοιάζουν με ανθρακωρύχους, με αυτούς τους φακούς που φοράνε στο κεφάλι. Το Κτήμα Βασιλείου είναι το μοναδικό οινοποιείο στα Μεσόγεια, στην ανατολική Αττική, που ξεκίνησε νυχτερινό τρύγο. Γιατί; Διότι ο καρπός τη νύχτα, που η θερμοκρασία είναι γύρω στους 18° C αυτή την εποχή, είναι σφιχτός και τραγανός· θα φτάσει δηλαδή στο πιεστήριο στην καλύτερη δυνατή κατάσταση, δίνοντας κρασί ανώτερης ποιότητας.
Μάλλον δεν είναι γνωστό σε όλους ότι μόλις λίγα χιλιόμετρα απ’ το αεροδρόμιο υπάρχει μία από τις αρχαιότερες και πλουσιότερες οινοπαραγωγούς περιοχές της Ελλάδας. Ο αττικός αμπελώνας, με ναυαρχίδα τη λευκή ποικιλία Σαββατιανό, έχει ιστορία πάνω από 3.000 ετών. «Μέχρι και το ’80, που ο τρύγος ήταν κάτι σαν γιορτή στην οποία συμμετείχε όλη η οικογένεια, κάθε σπίτι είχε και ένα πατητήρι. Η αφθονία αμπελιών στην ανατολική Αττική στάθηκε, όμως, και η καταδίκη της. Ο κόσμος κοίταζε περισσότερο την ποσότητα -έστελναν μούστο στις ταβέρνες της Αθήνας- και όχι την ποιότητα. Δεν είχαν και την τεχνογνωσία τότε, χρησιμοποιούσαν παλιά βαρέλια και έβγαζαν οξειδωμένα κρασιά…» εξηγούν ο Γιώργος Βασιλείου, τρίτης γενιάς οινοποιός του Κτήματος, και ο συνεργάτης του και ιδιοκτήτης του γειτονικού Aoton Winery, Σωτήρης Γκίνης. «Τα τελευταία χρόνια, όμως, η κατάσταση αλλάζει. Αν δεν καταφέρεις να δώσεις υπεραξία σ’ αυτό που κάνεις, δεν έχει νόημα».
Ο τρύγος είναι… γυμναστική για όλο το σώμα. Σκληρή δουλειά και επίπονη, πόσω μάλλον όταν γίνεται νύχτα. «Θέρος, τρύγος, πόλεμος», έλεγαν οι παλιοί. Παρακολουθώντας τους εργάτες να σκύβουν και να ξαλαφρώνουν ένα-ένα αμπέλι, καταλαβαίνω ότι η νυχτερινή συλλογή σταφυλιού απαιτεί να έχεις τεταμένες όλες τις αισθήσεις· χωρίς περιφερειακή όραση, η αφή γίνεται δεύτερο μάτι. Παρά τις δύσκολες συνθήκες όμως, ο Γ. Βασιλείου και ο Σ. Γκίνης είναι ευχαριστημένοι:
«Τα μεγάλα κρασιά γεννιούνται στο αμπέλι. Και τσιμπολογώντας σταφύλια μέσα απ’ αυτά τα καφάσια, απ’ τη σκληρή και τραγανή φλούδα τους, πρώτα απ’ όλα, καταλαβαίνεις ότι είναι σε άριστη κατάσταση, οπότε αναμένονται καλά αποτελέσματα».
Ο τρύγος στο Κτήμα Βασιλείου κράτησε πέντε νύχτες και απ’ αυτά τα σταφύλια θα βγει μια limited edition ετικέτα Σαββατιανού. Σύντομα, δηλαδή, θα μπορούμε όλοι να δοκιμάσουμε την εξέλιξη αυτής της ταπεινής και λίγο παρεξηγημένης ποικιλίας και ίσως πειστούμε ότι η Αττική μπορεί να κάνει μεγάλα κρασιά. Μέχρι τότε, ο Γιώργος και ο Σωτήρης, λένε, θα δοκιμάζουν συνέχεια. «Είναι σαν να παρακολουθείς ένα μωρό να μεγαλώνει. Γεννιέται, γίνεται παιδί, έφηβος, ενηλικιώνεται και μετά γερνάει. Αλλά δεν πεθαίνει».
INFO
Το Κτήμα Βασιλείου βρίσκεται στο 1ο χλμ. Κορωπίου-Μαρκοπούλου και είναι επισκέψιμο Δευτ.-Παρ. 09.00-17.00 και Σάβ. 10.00-16.00 (μετά από συνεννόηση). Ο οινολόγος Γιώργος Βασιλείου ασχολήθηκε πρώτος με την αναβάθμιση της ποικιλίας Σαββατιανό, δημιουργώντας το 1994 την premium ετικέτα FUME, από 100% Σαββατιανό οινοποιημένο και παλαιωμένο σε καινούργια γαλλικά δρύινα βαρέλια.
• http://vassilioudomaine.gr, τηλ. 210-6626870, 210-6627686
Οινοτουρισμός ΄β μέρος –> Οι δρόμοι του κρασιού