Χωρίς τουλίπες, ποδήλατα και πολέμους

Χωρίς τουλίπες, ποδήλατα και πολέμους

4' 54" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«THE PLACE TO BE. Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης. Παγκόσμια Πρωτεύουσα των Ιδεών»: με αυτό το «σύνθημα» η πόλη της πάλαι ποτέ ένδοξης φιλοσοφικής Σχολής (Αντόρνο, Χόρκχαϊμερ, Χάμπερμας & Co) υποδέχεται για 67η φορά τον κόσμο των συγγραφέων, των εκδοτών και των βιβλίων. Φέτος όμως, θαρρείς πως κάτι έχει αλλάξει από τις προηγούμενες φορές. Για πρώτη φορά καταργήθηκε ο ογκώδης κατάλογος με το σύνολο των εκδηλώσεων για όλες τις μέρες της Έκθεσης, μαζί με τον ενημερωτικό κατάλογο των εκδοτικών οίκων που συμμετέχουν. Αντ’ αυτού, στο Κέντρο Τύπου, που και αυτό άλλαξε τοποθεσία και περιορίστηκε σε έκταση, μοιράζεται ένας ιλλουστρασιόν Visitor Guide 122 σελίδων με όλες τις χρήσιμες πληροφορίες και τα απαραίτητα σχεδιαγράμματα. Για τα υπόλοιπα «φροντίζουν» οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες, τα Info-spots για τα κινητά και το app της Έκθεσης. Επίσης, για πρώτη φορά, τουλάχιστον τη μέρα των εγκαινίων, οι υπαίθριοι βιβλιοπώλες, που συνήθως κατακλύζουν τον προαύλιο χώρο μπροστά στην κεντρική είσοδο, ήταν εμφανώς λιγότεροι. Ανάλογος και ο κόσμος την πρώτη μέρα. Η Έκθεση, από την εποχή που ανέλαβε τη διεύθυνσή της ο δαιμόνιος και ικανότατος Jürgen Boos, έχει μπει «στο πνεύμα της εποχής», καθώς διευρύνει διαρκώς τους ορίζοντές της, ενσωματώνει «πεδία» που δυο δεκαετίες πριν θα ήταν αδιανόητα ή ανύπαρκτα στον χώρο των εκδόσεων, όπως «υψηλή μαγειρική» και «αυτοεκδόσεις», και, βέβαια, κερδίζει διαρκώς νεότερο κοινό επισκεπτών. Η Έκθεση ως Φόρουμ και ως Φεστιβάλ, σε μια διαρκή μετάλλαξη, την οποία ήδη έχουν υποστεί τα σημαντικά κινηματογραφικά φεστιβάλ της Ευρώπης.

Αυτή τη «μετάλλαξη» ήδη την κατανόησε πρώτη η Frankfurter Allgmeneine Zeitung, της οποίας το λογοτεχνικό ένθετο αφιερωμένο στην Έκθεση αποτελεί τον πλέον αξιόπιστο οδηγό για συγγραφείς, εκδότες και αναγνώστες. Ήδη στο κύριο πρωτοσέλιδο εκτενές της σχόλιο (18. 10.) αναφέρεται στην Έκθεση που θα πρέπει να αναλάβει τον ρόλο του «έντιμου μεσίτη», καθώς, όπως εύστοχα διαπιστώνει ο Andreas Platthaus, «η δημοσιολογία σημαίνει εδώ και πολύ καιρό πολλά περισσότερα από τα βιβλία», εννοώντας κυρίως την πλημμυρίδα των ηλεκτρονικών δημοσιεύσεων και δημοσιευμάτων (όχι οπωσδήποτε των ηλεκτρονικών βιβλίων, που πάντως παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα πώλησης), και αυτόν τον ρόλο καλείται να παίξει το «μεγαλύτερο σαλόνι βιβλίου», καθώς τα όρια και τα είδη της γραφής διαχέονται σε αγνώριστο βαθμό και εις βάρος της λογοτεχνικής ταυτότητας του έργου. Η διαπίστωση, όσο και να αναφέρεται σε μία «ρεαλπολιτίκ» της Έκθεσης, δεν κρύβει και μια αδιόρατη μελαγχολία, κυρίως για τη μοίρα της λογοτεχνίας.

Κάτω Χώρες και Νταίηβιντ Χόκνεϋ

Η Ολλανδία (Κάτω Χώρες και Φλάνδρες) χάρισαν στην ανθρωπότητα σημαντικούς ζωγράφους (Ρέμπραντ, Βερμέερ, Βαν Γκογκ) και ένα αξεπέραστο «ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο» (totaalvoetbal), στα πρόσωπα του Ρίνους Μίχελς και του Γιόχαν Κρόυφ. Με το σλόγκαν «Αυτό είναι που μοιραζόμαστε» (Dit is wat we delen) προωθεί μια ρευστή ταυτότητα, γλωσσική και πολιτισμική, που αντανακλάται και στη λογοτεχνία της. Στην Ελλάδα οι γνωστότεροι εκπρόσωποί της είναι ο κοσμοπολίτης Cees Noteboom (στην έκθεση παρουσιάζεται ανάμεσα στ’ άλλα έργα του ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του, το «Tumbas», που έχει ως θέμα τους τάφους σημαντικών ποιητών και στοχαστών), ο Geert Mak, γνωστός από την ογκώδη «Ευρώπη» του (στα ελληνικά, Μεταίχμιο 2015), που συγγράφει μια «Σύντομη ιστορία των Κάτω Χωρών». Στη Γερμανία, η Conny Palmen, παρουσιάζει μία βιογραφία της Σύλβια Πλαθ («Εσύ το λες», η ελληνική απόδοση του τίτλου), γραμμένη» δια χειρός της συγγραφέως από τη σκοπιά του Τεντ Χιουζ, ενώ ο πολυσυζητημένος Ολλανδός (εβραϊκής καταγωγής) συγγραφέας και δημοσιογράφος Arnon Grünberg τα «Εκ γενετής σημάδια», που θυμίζει πάντως, ως προς το κεντρικό θέμα, τις σχέσεις μητέρας και γιου, την ταινία του Αλεξάντερ Σοκούρωφ. Η παρουσία των Κάτω Χωρών και της Φλάνδρας έχει κάτι από την ηρεμία του Άμστερνταμ και την απρόβλεπτη αναταραχή της Βόρειας Θάλασσας. Η ειδυλλιακή εικόνα της χώρας με τις τουλίπες, τα ποδήλατα και τα φράγματα αναιρείται από μία λογοτεχνία που ισορροπεί ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση, την καινοτομία και την αμφίσημη εθνική ταυτότητα, στη γειτνίασή της με το Βέλγιο (ο Μαιγκρέ κάτι ξέρει παραπάνω για τους Φλαμανδούς) και τη Γερμανία.

Την ευχάριστη έκπληξη πάντως στην Έκθεση την προκαλεί, όχι ένας συγγραφέας αλλά, ένας ζωγράφος, ο Άγγλος Νταίηβιντ Χόκνεϋ, που λίγες μέρες πριν στη γερμανική τηλεόραση επιδείκνυε τις εξαιρετικές εφαρμογές του ipad και του tablet στη ζωγραφική. O 79χρονος ζωγράφος, γραφίστας και φωτογράφος παρουσίασε από τις εκδόσεις Taschen το ογκώδες, σαν «σούμο-βιβλίο» λεύκωμα (D. Hockney, «A Bigger Book», τιμή 2.000 ευρώ) με πλήθος κόσμου να τον ακολουθεί στην ξενάγηση του έργου, που αποτελείται από κολλάζ, σχέδια και έργα στον υπολογιστή και το tablet, όπως αναφέρουν τα εγκωμιαστικά σχόλια του Τύπου.

Βιβλία, βιβλία, βιβλία

Όμως, η Έκθεση, παρά τις υπερβάσεις και τις υπερβολές της, παραμένει η «Μέκκα του Βιβλίου» και τα λογοτεχνικά ένθετα διαγωνίζονται στις εξαιρετικές (ενίοτε, αρνητικές) κριτικές των νέων εκδόσεων, όπως πάντα στο λογοτεχνικό φθινόπωρο. Η αίσθηση που αποκομίζει κανείς, τόσο από την επίσκεψη στα περίπτερα των εκδοτικών όσο και από την ανάγνωση των ενθέτων (μια χρηστική πυξίδα για τον γερμανόφωνο επισκέπτη, ώστε να μη χα(ω)θεί στον εκδοτικό και συγγραφικό λαβύρινθο), τουλάχιστον στην πρώτη περιπλάνηση, είναι πως μάλλον απουσιάζει το «βιβλίο της χρονιάς». Υπάρχει βέβαια, καινούργιος ΝτεΛίλλο, με το νεοϋορκέζικο μυθιστόρημα («Ζero K») και το εξαιρετικά ενδιαφέρον και ογκώδες βιβλίο του Γιοσούα Κοέν, με υποβλητικό εξώφυλλο, «Solo für Schneidermann», μία χειμαρρώδης αφήγηση για έναν δεξιοτέχνη βιολιστή, ο οποίος όμως, στο ρεσιτάλ του, στο Κάρνεγκι Χωλλ της Νέας Υόρκης, αντί να «πιάσει το δοξάρι» αναφέρεται σ’ έναν μονόλογο (stream of conscience, χαρακτηρίζεται αυτός ο οιονεί παραληρηματικός λόγος που μεταγράφεται λογοτεχνικά από τον συγγραφέα με αριστοτεχνικό τρόπο, μέχρι τελικής πτώσεως, καθώς ξεπερνά τα όρια του χρόνου και της γλώσσας), στην εξαφάνιση του φίλου συνθέτη, το έργο του οποίου δεν επρόκειτο τελικά να ερμηνεύσει επί σκηνής. Αντ’ αυτού ξετυλίγει το νήμα της στενής φιλίας και της ιστορίας, που βέβαια περνάει και από το Ολοκαύτωμα. Και πάντως ένας «δικός» μας συγγραφέας ξεχωρίζει ανάμεσα στους φετινούς τίτλους, ο Άρις Φιορέτος, με τη «Mary», μια ιστορία που σχετίζεται με τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας, όπως την αφηγείται η «Μαίρη», κρατούμενη στα κελλιά και εξόριστη στη Γιάρο, αφού «δεν συνεμορφώθην προς τα υποδείξεις» ούτε ομολόγησε, που ξεχώρισε ανάμεσα στα νέα βιβλία της Έκθεσης το λογοτεχνικό ένθετο της ZEIT. 

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή