Μπορεί να αλλάξει η ευρωπαϊκή πολιτική;

Μπορεί να αλλάξει η ευρωπαϊκή πολιτική;

3' 13" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τ​​ο εγχείρημα της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης πλησιάζει τα εξήντα του χρόνια (1957 – 2016). Ωστόσο, όσο αυξάνονται οι χώρες-μέλη που αποτελούν την Ευρωπαϊκή Eνωση, τόσο αυξάνονται και οι δυσκολίες του εγχειρήματος. Η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης συνεχίζει να συγκινεί τους λαούς των χωρών της Ε.Ε. Ο τρόπος, όμως, που επιχειρείται η ενοποίηση, φαίνεται να τους προβληματίζει, σε βαθμό που, όταν κάποιος από τους ευρωπαϊκούς λαούς καλείται με δημοψήφισμα για να αποφανθεί για τις επιλογές των πολιτικών ηγεσιών του, απαντά συνήθως αρνητικά. Eτσι, ο γαλλικός και ο ολλανδικός λαός αρνήθηκαν τη Συνταγματική Συνθήκη (2005), ο ιρλανδικός λαός χρειάστηκε να ψηφίσει δύο φορές για να αποδεχθεί τη Συνθήκη της Λισσαβώνας (2009), ενώ το αποκορύφωμα της άρνησης της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης ήρθε με το πρόσφατο δημοψήφισμα στη Βρετανία (23.6.2016).

Προφανώς, στην αρνητική στάση των πολιτών σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες παίζουν σημαντικό ρόλο συγκυριακοί παράγοντες και ζητήματα εσωτερικής πολιτικής (ανεργία, κοινωνικές ανισότητες, μετανάστες, οικονομική δυσπραγία κ.ά.), όμως και ο τρόπος που προχωρεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν φαίνεται να εγκρίνεται από τους Ευρωπαίους πολίτες. Η διάσταση μεταξύ διακηρύξεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και πραγματικών επιτευγμάτων για τη βελτίωση της καθημερινής ζωής των Ευρωπαίων πολιτών μεγαλώνει. Η Ε.Ε. εμφανίζεται αδύναμη να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών με την αρμόζουσα γενναιοδωρία από την πλευρά των πλουσιότερων χωρών-μελών έναντι των φτωχότερων, ενώ, ταυτόχρονα, αποδεικνύεται ανίκανη να αντιμετωπίσει το προσφυγικό ζήτημα.

Καθώς όλο και μεγαλύτερο μέρος των Ευρωπαίων πολιτών ανησυχεί για το μέλλον του μπροστά στην αυξανόμενη ανεργία, τη «φτωχοποίηση» και τον φόβο των μεταναστών, ο λαϊκισμός και η δημαγωγία βρίσκουν εύφορο έδαφος σχεδόν σ’ όλες τις χώρες-μέλη. Αναδεικνύονται, έτσι, ηγέτες που υπόσχονται «παραδείσους», αρκεί να επιστρέψουμε στα εθνικά κράτη, αφού για όλα σχεδόν τα «δεινά» φταίει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η απλοποίηση των προβλημάτων και οι υποσχέσεις για μαγικές λύσεις αποτελούν τα βασικά στοιχεία του λαϊκισμού. Η δαιμονοποίηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης προσφέρεται προς «άγραν» των Ευρωπαίων πολιτών-ψηφοφόρων που βρίσκονται σε επισφαλή οικονομική κατάσταση.

Από την άλλη πλευρά, μπορεί η Ευρωπαϊκή Ενωση να πείσει ότι βρίσκεται σε μια πορεία που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της πλειονότητας των Ευρωπαίων πολιτών; Δεν φαίνεται να το επιτυγχάνει, όχι μόνο επειδή δεν έχει επικοινωνιακή στρατηγική, αλλά επειδή πράγματι έχει απογυμνωθεί από κάθε πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόμενο περιοριζόμενη σε μια οικονομική «τεχνοκρατική» διαχείριση.

Αλλά και αυτή η οικονομική τεχνοκρατική διαχείριση, χωρίς ιδεολογικό και πολιτικό περιεχόμενο, φαίνεται να μην υπολογίζει τις ανάγκες των λιγότερο ευνοημένων χωρών, περιοχών και πολιτών, αλλά να προτάσσει αποκλειστικά σχεδόν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η μεγάλη στροφή από την κεϊνσιανή ρύθμιση της οικονομίας προς τα νεοφιλελεύθερα προτάγματα των οικονομικών της προσφοράς, με την απορρύθμιση του προστατευτικού κοινωνικού πλαισίου και την υποβάθμιση του κοινωνικού κράτους από τη δεκαετία του ’80, οδηγεί σε τεράστια αύξηση των ανισοτήτων σε όλες σχεδόν τις χώρες σε παγκόσμια κλίμακα.

Η αυστηρή τήρηση των κανόνων γερμανικής έμπνευσης από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, χωρίς ουσιαστική συναίνεση της πλειονότητας των πολιτών τους, για τη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών και του κοινού νομίσματος, εντείνει την οικονομική δυσπραγία των πολλών και «στραγγαλίζει» τις δυνατότητες άσκησης κοινωνικής πολιτικής στις λιγότερο αποδοτικές οικονομίες των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.

Ωστόσο, τίποτα δεν είναι αναλλοίωτο ούτε νομοτελειακό. Η πολιτική έχει πολλές δυνατότητες. Η οικονομία δεν έχει «σιδερένιους» νόμους, που δεν μπορούν να αλλάξουν. Παρά την πίεση που ασκεί η προϊούσα παγκοσμιοποίηση, η οποία επιβάλλει τους περιορισμούς της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Αυτές, βεβαίως, δεν είναι η επιστροφή στο εθνικό κράτος και η άνοδος των εθνικισμών που οδηγούν στη σύγκρουση, όπως συνέβη στον Μεσοπόλεμο.

Πόσο και πότε θα αλλάξει η ευρωπαϊκή πολιτική προς την κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού και της αλληλεγγύης μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών-μελών εξαρτάται, προφανώς, από τους συσχετισμούς των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

*Ο κ. Ναπολέων Μαραβέγιας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης και αντιπρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το παραπάνω κείμενο αποτελεί μέρος της εισαγωγής του νέου συλλογικού βιβλίου με επιμέλεια του Ναπ. Μαραβέγια με τίτλο «ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Δημιουργία, Εξέλιξη, Προοπτικές» Εκδ. Κριτική, Αθήνα 2016.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή