Ενα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη: το φάντασμα των εμπορικών συμφωνιών. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας των πολιτών και των πολιτικών δυνάμεων εκφράζει καθημερινά τη ρητή αντίθεσή του στην προοπτική επιτυχούς ολοκλήρωσης της διαπραγμάτευσης της TTIP. Αντίθεση, που διατυπώνεται με τόσο έντονο τρόπο που συχνά εκτρέπει τον διάλογο σε μια ιδεολογική αντιπαράθεση υπέρ ή κατά της παγκοσμιοποίησης, του ελεύθερου εμπορίου, ακόμη και της δημοκρατίας. Πώς φτάσαμε ώς εδώ; Γιατί μια διεθνής εμπορική συμφωνία αντιμετωπίζεται ως η μεγαλύτερη απειλή για την ποιότητα ζωής των Eυρωπαίων πολιτών;
Μεγάλο μέρος της ευθύνης ανήκει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην προσπάθειά της να διασφαλίσει την ομαλή προαγωγή των συζητήσεων επέλεξε μια αδιαφανή διαδικασία διαπραγμάτευσης σε βαθμό που έχουν άγνοια ακόμη και υπουργοί των κρατών-μελών. Η έλλειψη ενημέρωσης των πολιτών, η εμπειρία από άλλες εμπορικές συμφωνίες εκτός Ε.Ε. και η πολυπλοκότητα των ζητημάτων που οι δύο πλευρές πραγματεύονται άνοιξαν τον δρόμο στην παραπληροφόρηση και στις θεωρίες συνωμοσίας: Η TTIP υπονομεύει τα υψηλά ευρωπαϊκά πρότυπα στην ασφάλεια τροφίμων, με άρση των ευρωπαϊκών περιορισμών για τα μεταλλαγμένα και τα φυτοφάρμακα· συνιστά απειλή για τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς· θα οδηγήσει σε χαμηλότερα πρότυπα εργασίας. Μοιάζει παράδοξο για μια Ε.Ε. που βάλλεται πανταχόθεν, αλλά ποτέ στο παρελθόν οι κατακτήσεις της δεν βρήκαν τόσους πολλούς υποστηρικτές. Αν ισχύουν τα παραπάνω, γιατί η Ε.Ε. μπήκε στον κόπο να διαπραγματευτεί συμφωνίες που υπονομεύουν τα συμφέροντα των πολιτών της; Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά δύσκολη προσπάθεια της Ε.Ε. να τα υπερασπίσει. Τις τελευταίες δεκαετίες η άνοδος του ευρωπαϊκού ΑΕΠ στηρίχθηκε, σχεδόν αποκλειστικά, στην αύξηση των εξαγωγών και την προσέλκυση επενδύσεων. Η εντεινόμενη διεθνοποίηση και ο κανονιστικός κατακερματισμός των αγορών, τα υψηλά πρότυπα που έχει υιοθετήσει η Ε.Ε. σε συνδυασμό με το υψηλό ενεργειακό κόστος έχουν επιβαρύνει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Αυτές που υποφέρουν δυσανάλογα είναι κυρίως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αφού οι πολυεθνικές έχουν εκ των πραγμάτων καλύτερη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια συμφωνία περιλαμβάνει εξ ορισμού ευκαιρίες, κινδύνους και προκλήσεις. Το καθήκον της ευρωπαϊκής πλευράς είναι να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες, να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και να ανταποκριθεί στις προκλήσεις. Για να μείνουμε στα δικά μας, ευκαιρίες προκύπτουν από ένα πιθανό άνοιγμα της αμερικανικής αγοράς στην ελληνική ναυτιλία. Από την αύξηση της κινητικότητας των εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης. Τη δημιουργία φιλικού επενδυτικού κλίματος για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τη διευκόλυνση ξένων επενδύσεων. Την πρόσβαση στο σύστημα των αμερικανικών κρατικών προμηθειών.
Υπάρχουν και κίνδυνοι, γι’ αυτό και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να καταστήσει σαφές προς κάθε πλευρά α) τα πρότυπα που είναι θεμελιώδη και δεν μπορεί να εξευρεθεί κοινός τόπος και β) τα πεδία όπου μπορεί να υπάρξει κοινή προσέγγιση βασισμένη στην τήρηση υψηλών προτύπων και την ενισχυμένη εποπτεία της αγοράς. Προφανώς η συμφωνία δεν πρέπει να υπονομεύσει τα υψηλά ευρωπαϊκά πρότυπα στα ζητήματα της ασφάλειας τροφίμων, της προστασίας καταναλωτών, στα εργασιακά δικαιώματα, στην προστασία του περιβάλλοντος κ.ά. Αντίθετα, πρέπει να «τραβήξει» τις ΗΠΑ προς αυτά.
Υπάρχει, τέλος, μια μεγάλη πρόκληση. Αυτό που επικριτές μοιάζει να αγνοούν είναι ότι η παγκοσμιοποίηση απεχθάνεται το κενό. Μια πιθανή αποτυχία της διαπραγμάτευσης αφήνει χώρο για μελλοντικές συμφωνίες μεταξύ τρίτων δυνάμεων που είναι σε θέση να επιβάλουν σε διεθνές επίπεδο πολύ χαμηλότερα πρότυπα από αυτά που επικρατούν στον ευρωπαϊκό χώρο. Και τότε η επιλογή για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα είναι είτε να φύγουν είτε να κλείσουν ή να απορροφηθούν από τις πολύ μεγάλες. Τελικά, ο κίνδυνος για την ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων, τις συνθήκες εργασίας και την προστασία του περιβάλλοντος δεν θα προέλθει από την επίτευξη συμφωνιών στη βάση υψηλών προτύπων, αλλά από μια ενδεχόμενη αποτυχία που θα καταστήσει την Ε.Ε. ουραγό των εξελίξεων στο διεθνές εμπόριο.
*Βουλευτής Ρεθύμνου της Ν.Δ., υπεύθυνος Τομέα Εξωτερικών.