«Τα αντικείμενα δεν είναι κάτι από μόνα τους. Ολοι μιλάνε για “αριστουργήματα” επειδή τα μουσεία τα λένε “αριστουργήματα”. Δεν θα ήταν αν δεν τα ονομάζαμε έτσι; Εμείς πρέπει να δίνουμε την ερμηνεία των εκθεμάτων, το ιστορικό τους περιεχόμενο και πλαίσιο, πώς φτιάχτηκαν και γιατί. Για παράδειγμα, σε αυτή την έκθεση υπάρχει η ιστορία των Σκυθών, των νομαδικών φυλών που έζησαν από την Κίνα μέχρι τα Βαλκάνια, οι σχέσεις τους με τους Ελληνες και την ελληνική τέχνη που δημιουργήθηκε για τις αποικίες στη Μαύρη Θάλασσα (σ.σ.: Κριμαία). Οι Ελληνες ήταν στη χώρα μας πριν από εκατοντάδες χρόνια και αυτό είναι κομμάτι της παράδοσης μας», λέει στην «Κ» ο Μιχαήλ Πιοτρόφσκι, διευθυντής του ρωσικού Μουσείου Ερμιτάζ, συζητώντας για την έκθεση «Ερμιτάζ: Πύλη στην Ιστορία», που εγκαινιάζεται σήμερα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (ΒΧΜ).
«Εγκυκλοπαίδεια» τέχνης
Με έργα που εισάγουν τους επισκέπτες στην ιστορία του Ερμιτάζ ξεκινά η πρώτη ενότητα της έκθεσης στο κεντρικό κτίριο του ΒΧΜ, για να συνεχιστεί με την αρχαιολογική και σιβηρική συλλογή με αριστουργήματα των Σκυθών και αντικείμενα ελληνοσκυθικού ρυθμού, χρυσά κοσμήματα, διπλωματικά δώρα και προσωπικά πολυτελή αντικείμενα των Ρομανόφ. «Η έκθεση είναι μια “εγκυκλοπαίδεια” της ρωσικής τέχνης, η οποία θέλει να τονίσει πώς συγκροτήθηκαν αυτές οι συλλογές και πώς ήταν η ζωή των αυτοκρατόρων-συλλεκτών μέσα στο Ερμιτάζ με τα προσωπικά τους αντικείμενα και τα μεγάλα έργα τέχνης», επισημαίνει η διευθύντρια του Βυζαντινού Μουσείου Αικατερίνη Δελαπόρτα.
Εντύπωση προκαλούν αντικείμενα όπως η χρυσή ταμπακιέρα διακοσμημένη με πολύτιμους λίθους και πορτρέτο της αυτοκράτειρας Ελισάβετ Πετρόβνα και το αδαμαντοποίκιλτο ρολόι που κατασκεύασε ο Ελβετός κοσμηματοποιός Λουί Νταβίντ Ντιβάλ, ο οποίος έγινε ο προσωπικός χρυσοχόος του Μεγάλου Δούκα Παύλου. Ενδεικτικά της θρησκευτικής ευλάβειας των τσάρων είναι η φορητή «εκκλησία» του Αλέξανδρου Α΄ που τον συνόδευε στις εκστρατείες του και η εικόνα-εκκλησιαστικό ημερολόγιο του 18ου αιώνα. «Το μουσείο έδωσε έργα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και τώρα ήρθαν σε εμάς έργα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας», τονίζει η κ. Δελαπόρτα εξηγώντας παράλληλα πως το προσωπικό του μουσείου κατάφερε να στήσει την έκθεση, η οποία αποτελείται συνολικά από 80 εκθέματα, σε λιγότερο από μία εβδομάδα. Το ΒΧΜ και άλλα ελληνικά μουσεία δάνεισαν έργα τους στο Ερμιτάζ για την έκθεση «Βυζάντιο διά μέσου των αιώνων», που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες και την οποία εξήρε ο κ. Πιοτρόφσκι στην «Κ». Η έκθεση του Ερμιτάζ στην Ελλάδα αποτελεί μία από τις κορυφαίες εκδηλώσεις του έτους Ελλάδας – Ρωσίας.
Η δεύτερη ενότητα της έκθεσης «Ερμιτάζ: Πύλη στην Ιστορία» μεταφέρει μια μικρή αλλά αντιπροσωπευτική γεύση από τις συλλογές της δυτικοευρωπαϊκής τέχνης του Ερμιτάζ με πίνακες και γλυπτά Ευρωπαίων καλλιτεχνών που καλύπτουν χρονικά την περίοδο από τον 16ο μέχρι τον 20ό αιώνα. Ανάμεσα στα έργα που παρουσιάζονται, οι επισκέπτες θα βρουν το αριστουργηματικό «Δύση (Αδελφοί)» του Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ, το «Οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος», από τα πρώτα έργα της ισπανικής περιόδου του Ελ Γκρέκο, την «Ασπιλο Σύλληψη» του Μουρίγιο και τον «Βάκχο» από τον κύκλο του Καραβάτζο. Το φλαμανδικό μπαρόκ εκπροσωπείται από έργα των μεγάλων ζωγράφων Πίτερ Πάουλ Ρούμπενς, Γιάκομπ Γιόρτενς και Αντονι Βαν Ντάικ, ενώ από τον 18ο αιώνα εντύπωση προκαλούν οι τοπιογραφίες ιστορικών πόλεων που ζητούσαν οι συλλέκτες της εποχής και η «Συγκράτηση του Σκιπίωνος» του Αγγλου Τζόσουα Ρέινολντς, θαυμάστρια του οποίου ήταν η Μεγάλη Αικατερίνη. Γλυπτά από τον Ροντέν και τον μαθητή του Εμίλ Μπουρντέλ και πίνακες του Γάλλου εξπρεσιονιστή Χάιμ Σουτίν και του στρατευμένου σοσιαλιστή Γερμανού Χάινριχ Φόγκελερ («Οι ναυτεργάτες του Αμβούργου», 1928), που μετανάστευσε στη Ρωσία για να στηρίξει την Οκτωβριανή Επανάσταση αλλά κατέληξε στα γκούλαγκ της Σιβηρίας, ολοκληρώνουν το ευρωπαϊκό πανόραμα. Τις επόμενες ημέρες ανοίγει στη Μόσχα η ελληνική έκθεση «Θεοί και Ηρωες των Αρχαίων Ελλήνων» και στο τέλος Νοεμβρίου μια μεγάλη έκθεση σύγχρονης τέχνης με έργα από το ΕΜΣΤ, το ΚΜΣΤ και την Εθνική Πινακοθήκη στην Αγία Πετρούπουλη.
«Ερμιτάζ: Πύλη στην Ιστορία», Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Εως τις 26 Φεβρουαρίου 2017.