ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Η Αμερική αντιμέτωπη με την Ιστορία και τον εαυτό της. Την Τρίτη η ισχυρότερη χώρα του κόσμου θα εκλέξει είτε για πρώτη φορά γυναίκα ως πρόεδρο είτε κάποιον που δεν έχει αναλάβει ποτέ δημόσιο αξίωμα. Η απόφαση θα καθορίσει την πορεία της ανθρωπότητας τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Η χώρα και η διεθνής κοινότητα παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα το δραματικό φινάλε της πιο αρνητικής προεκλογικής εκστρατείας στην πρόσφατη πολιτική ιστορία των ΗΠΑ. Για κάποιον που έχει παρακολουθήσει όλες τις προεδρικές εκλογές από το 1980 –που είδε με δέος τον θρίαμβο του Ρέιγκαν το ’80, έκλαψε για τον Δουκάκη το ’88, ενθουσιάστηκε με τον Κλίντον το ’92, έζησε το θρίλερ Γκορ – Μπους το 2000 και εμπνεύστηκε από τον Ομπάμα το ’08– είναι μια καταθλιπτική εμπειρία, που όμως αντανακλά βαθύτερα κοινωνικά αδιέξοδα που παρατηρούνται σε όλες τις δυτικές δημοκρατίες και παίρνουν την πιο ενοχλητική μορφή τους στη μεγαλύτερη εξ αυτών.
Η Χίλαρι Κλίντον και ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί. Ενα κατ’ εξοχήν «πολιτικό ζώο», η πιο έμπειρη υποψήφια για το σημαντικότερο αξίωμα στον πλανήτη –πρώην Πρώτη Κυρία, γερουσιαστής και υπουργός Εξωτερικών– και ένας εκκεντρικός μεγιστάνας, άπειρος σε ό,τι αφορά την ενασχόληση με τα κοινά και την άσκηση πολιτικής εξουσίας. Το μόνο κοινό που έχουν είναι ότι και οι δύο δεν ενθουσιάζουν τους ψηφοφόρους, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων θα επιθυμούσε να είχε διαφορετικές επιλογές.
Οι σκιές
Στη σκιά των σεξιστικών σχολίων και της διχαστικής ρητορικής του Τραμπ κατά των μουσουλμάνων, των Μεξικανών και άλλων κοινωνικών ομάδων, από τη μια, και των θολών διασυνδέσεων και της ιδιότυπης διαπλοκής που περιλαμβάνει τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Κλίντον από ξένους ηγέτες και πολυποίκιλα συμφέροντα, από την άλλη, οι ψηφοφόροι δείχνουν εγκλωβισμένοι.
Τις τελευταίες εβδομάδες, και μετά τις τρεις τηλεμαχίες, η Χίλαρι Κλίντον είχε αποκτήσει σαφές προβάδισμα. Κάποιοι μιλούσαν για επερχόμενο θρίαμβο. Ωστόσο, η ανακίνηση της υπόθεσης με τα emails της κατά τη θητεία της ως υπουργού Εξωτερικών έχει συρρικνώσει τη διαφορά, η οποία είναι πλέον οριακή. Η βεβαιότητα της νίκης έχει μετατραπεί σε άγχος για μια απρόσμενη ανατροπή. Το αποτέλεσμα ίσως κριθεί στο νήμα.
Τα δύο στρατόπεδα κινητοποιούν μέχρι και τον τελευταίο πιθανό ψηφοφόρο. Σε αυτό το πλαίσιο, η καλύτερη οργάνωση των Δημοκρατικών σε επίπεδο γειτονιάς προσφέρει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα και αποτελεί χρήσιμο εργαλείο σε μια αμφίρροπη αναμέτρηση.
Μια σημαντική παράμετρος της διαδικασίας είναι επίσης ότι πάνω από 40 εκατομμύρια πολίτες, περίπου το ένα πέμπτο του εκλογικού σώματος, έχουν ήδη ψηφίσει –early voting–, και σε αυτούς καταγράφεται προβάδισμα της Κλίντον.
Ηχηρό μήνυμα
Πάντως, το τοπίο είναι ρευστό. Δεν είναι μόνο ότι το βλέπεις στις τηλεοράσεις, το ακούς στα ραδιόφωνα, το διαβάζεις στις εφημερίδες. Το εισπράττεις και στον δρόμο από ανθρώπους που δεν είναι υπερσυντηρητικοί ή «περίεργοι». Απλώς έχουν απαυδήσει με το κατεστημένο, έχουν αηδιάσει με το πολιτικό σύστημα γενικώς και θέλουν να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα. Το κατά πόσον η ψήφος υπέρ του Τραμπ είναι ο σωστός τρόπος για να το κάνουν, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση. Αλλά εκεί είμαστε.
Είναι συγκλονιστικό πως ακόμη και νέοι που δηλώνουν προοδευτικοί, και ψήφισαν τον Σοσιαλιστή Μπέρνι Σάντερς στις προκριματικές των Δημοκρατικών, λένε ότι την Τρίτη θα ψηφίσουν τον Τραμπ. Είναι μια ιδιότυπη κραυγή αγωνίας κατά του συστήματος.
Τα τηλεοπτικά δίκτυα, που μέχρι πριν από λίγες ημέρες έδιναν σαφές προβάδισμα στην Κλίντον σε όλες σχεδόν τις καθοριστικές πολιτείες, τα τελευταία εικοσιτετράωρα άλλαξαν τις προβλέψεις τους και τις θεωρούν και πάλι «αμφίρροπες». Οι πολιτείες «κλειδιά» είναι πρωτίστως η Φλόριντα με 29 εκλέκτορες και η Βόρεια Καρολίνα με 15. Αν δεν τις κερδίσει ο Τραμπ, δύσκολα φθάνει στον «μαγικό» αριθμό των 270 εκλεκτόρων, που εξασφαλίζει την προεδρία. Σημαντικές, και επίσης αμφίρροπες, αλλά λιγότερο καθοριστικές, είναι το Οχάιο και η Πενσιλβάνια.
Η Χίλαρι είναι πιο έτοιμη να ηγηθεί της χώρας. Ξέρει σε βάθος τα θέματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Παρά το αντιρωσικό μένος, απόρροια της υποκλοπής από ρωσικές υπηρεσίες των emails του Δημοκρατικού Κόμματος, έχει συνολική εικόνα της διεθνούς πραγματικότητας, γνωρίζει πρόσωπα και καταστάσεις, έχει διαχειρισθεί πολύπλοκες καταστάσεις, έχει διαπραγματευθεί με εταίρους και αντιπάλους.
Ωστόσο, δεν έχει το επικοινωνιακό χάρισμα του συζύγου της. Σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού είναι αντιπαθητική.
Ταυτόχρονα, το αντισυστημικό μήνυμα του Τραμπ, η κριτική του κατά του ελεύθερου εμπορίου, η επιθετική ρητορική κατά χωρών όπως η Κίνα, η στοχοποίηση του ριζοσπαστικού Ισλάμ κ.λπ. έχουν βρει ανταπόκριση σε μεγάλα τμήματα της αμερικανικής κοινωνίας, που είτε αισθάνονται στο περιθώριο είτε δεν απολαμβάνουν τους καρπούς της παγκοσμιοποίησης.
Είναι προφανές ότι η πορεία που θα ακολουθήσει η μοναδική υπερδύναμη –η χώρα με τον ισχυρότερο στρατό και τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο– αφορά όλη την υφήλιο. Τη σχετική αγωνία ανέδειξε με παραστατικό τρόπο ο πρόεδρος Ομπάμα, μιλώντας στην καθοριστική για το τελικό αποτέλεσμα πολιτεία της Βόρειας Καρολίνας. Προειδοποίησε σε δραματικούς τόνους πως την Τρίτη «κρίνεται η μοίρα της αμερικανικής δημοκρατίας, αλλά και η μοίρα της υφηλίου», και σε προσωπικό ύφος πρόσθεσε: «Δεν κρίνομαι εγώ στην κάλπη, κρίνεται η αξιοπρέπεια, η δικαιοσύνη, η πρόοδος και η δημοκρατία μας».
Οι κατηγορίες
Το περιβάλλον είναι απογοητευτικό. Εκτοξεύονται πρωτοφανείς κατηγορίες. Ο Τραμπ καταγγέλλει την Κλίντον ως ψεύτρα, τη χαρακτηρίζει διάβολο, δηλώνει πως πρέπει να πάει φυλακή και εμφανίζεται απρόθυμος να αναγνωρίσει μια ενδεχόμενη νίκη της.
Η Κλίντον κατηγορεί τον Τραμπ ότι στηρίζει τον κύριο αντίπαλο, αν όχι εχθρό, των ΗΠΑ, τον Βλαντιμίρ Πούτιν, και πως τον προτρέπει να παρακολουθεί την ηλεκτρονική αλληλογραφία του Δημοκρατικού Κόμματος.
Πρωτοφανή πράγματα που δεν έχουν ξανασυμβεί σε προεκλογική εκστρατεία.
Οι αναποφάσιστοι, οι οποίοι θα κρίνουν και το αποτέλεσμα, βρίσκονται αντιμέτωποι με το δίλημμα όχι ποιον θέλουν –δεν θέλουν κανέναν από τους δύο– αλλά με ποιον ενοχλούνται και δυσφορούν λιγότερο. Σε ένα κλίμα πρωτόγνωρης απαξίωσης, η πλειονότητα των πολιτών νιώθει εγκλωβισμένη και θα ψηφίσει τον ένα ή τον άλλον υποψήφιο με «βαριά καρδιά».