Εχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί οι ανατολικές συνοικίες πόλεων όπως η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Παρίσι, το Μάντσεστερ είναι φτωχότερες και πιο υποβαθμισμένες από τις δυτικές συνοικίες τους; Πρόκειται για τυχαία εξέλιξη; Μήπως υπάρχει κάποιος λόγος πίσω από το φαινόμενο και ποιος λόγος θα μπορούσε να είναι αυτός και να συνδέει πόλεις με τόσο μεγάλη γεωγραφική απόσταση μεταξύ τους; Η απάντηση θα σας εκπλήξει.
Οντως υπάρχει λόγος που εξηγεί το φαινόμενο. Τρεις πανεπιστημιακοί ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Μπρίστολ και του Σεντ Αντριους υποστηρίζουν σε μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στις αρχές του μήνα ότι ο βασικός λόγος είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση που επικρατούσε στη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης. Για την ακρίβεια, όχι απλώς η ρύπανση αλλά η διασπορά της. Συνήθως οι άνεμοι φυσούν στις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ και στην Ευρώπη από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Συνεπώς, οι δυσώδεις καπνοί που έβγαιναν από τα δεκάδες και εκατοντάδες φουγάρα που υπήρχαν σε πόλεις με σημαντική βιομηχανική ανάπτυξη παρασύρονταν προς τις ανατολικές συνοικίες τους. Οι πλουσιότεροι κάτοικοι αυτών των πόλεων είχαν κάθε λόγο και την οικονομική δυνατότητα να αποφύγουν την κάπνα των φουγάρων των εργοστασίων και το έπραξαν μετακομίζοντας στις δυτικές συνοικίες του Λονδίνου ή της Νέας Υόρκης. Αντιθέτως, οι φτωχότεροι ήταν αναγκασμένοι να μείνουν στις ανατολικές συνοικίες, μέσα στους καπνούς των εργοστασίων όπου, ούτως ή άλλως, δούλευαν.
Στη μελέτη τους «Ιστορία της ανατολικής πλευράς: Ιστορική μόλυνση και διαρκής διαχωρισμός γειτονιών» οι ερευνητές Στέφαν Χέμπλιχ, Αλεξ Τρεβ και Γιάνος Ζιλμπέρμπεργκ εξέτασαν σε ποιες τοποθεσίες υπήρχαν φουγάρα βιομηχανιών σε 70 αγγλικές πόλεις το 1880. Εντόπισαν τις θέσεις 5.000 φουγάρων και αναπαράστησαν την κατεύθυνση και τη διασπορά των καπνών που έβγαζαν.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η πορεία που ακολουθούσαν οι καπνοί από τα φουγάρα ευθύνεται για την υποβάθμιση συνοικιών σε ποσοστό μέχρι και 15%. Στο Μάντσεστερ σε γειτονιές όπου η μόλυνση ήταν κατά 90% υψηλότερη σε σχέση με άλλες γειτονιές της πόλης, η παρουσία ανειδίκευτων εργατών ήταν κατά 18% υψηλότερη, υποστηρίζουν οι ερευνητές.
Εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι οι ανατολικές συνοικίες εξακολούθησαν να είναι φτωχότερες και οι δυτικές πλουσιότερες, πολλές δεκαετίες μετά το κλείσιμο των εργοστασίων. Σύμφωνα με τους τρεις ερευνητές, η ατμοσφαιρική μόλυνση στα τέλη του 19ου αιώνα εξηγεί μέχρι και σε ποσοστό 20% τον διαχωρισμό των γειτονιών σε φτωχές και σε πλούσιες είτε εξετάσει κανείς την αναλογία εργατών σε αυτές, είτε εξετάσει τις τιμές των ακινήτων, είτε εξετάσει τα επίσημα στοιχεία για τη φτώχεια.