Με αφορμή τη συνάντηση κορυφής των εθνικών αντιπροσωπειών των κρατών-μελών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο, για την έγκριση των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων την επόμενη τετραετία, το ΑΠΘ διοργάνωσε ημερίδα στις 4/11 με τίτλο «Επιστήμη και εξερεύνηση του Διαστήματος και σχετιζόμενες τεχνολογίες». Η εκδήλωση, με την υποστήριξη του πρύτανη Π. Μήτκα και του αντιπρύτανη Θ. Λαόπουλου, στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Το κοινό; Πανεπιστημιακοί, φοιτητές, άνθρωποι της βιομηχανίας. Οι ομιλητές ενημέρωσαν για τις δράσεις της ESA στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας και της εξερεύνησης του Διαστήματος. Προκειμένου δε να αναδειχθεί το ενδιαφέρον ελληνικών ερευνητικών ομάδων για συμμετοχή σε χρηματοδοτούμενα προγράμματα του οργανισμού, παρουσιάστηκαν οι δυνατότητες που προσφέρονται. Ο κ. Θεόδωρος Καραπάντσιος, χημικός μηχανικός, καθηγητής ΑΠΘ, εθνικός εκπρόσωπος στην επιτροπή προγράμματος που αφορά τις επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις και την εξερεύνηση του Διαστήματος, συμβούλευσε τους νέους ερευνητές για το ξεκίνημά τους: «Μην περιμένετε να βρείτε τον τίτλο μιας προκήρυξης που να φωτογραφίζει τη δουλειά σας. Συνηθέστερος είναι ένας γενικότερος τίτλος, που βρίσκεται λίγο δεξιότερα ή λίγο αριστερότερα από το αντικείμενό σας, αρκεί να τον προσεγγίσετε έξυπνα και ευέλικτα».
Αλλα θέματα που καλύφθηκαν; «Η επισκόπηση Διαστήματος και Γης, οι τηλεπικοινωνίες αλλά και το space awareness, η γνώση του Διαστήματος, η οποία περιλαμβάνει και το τι μέλλει γενέσθαι με τα διαστημικά σκουπίδια, όπως τα απομεινάρια δορυφόρων που βρίσκονται σε τροχιά», θα πει ο καθηγητής. Οι απορίες του κοινού, εξαιρετικά στοχευμένες, ενώ ιδιαίτερα θετική ήταν η ανταπόκριση των εκπροσώπων της ESA, καθώς επικρατούσε άγνοια σχετικά με το ακριβές περιεχόμενο της δραστηριοποίησής της: «Για τους περισσότερους, η ESA ταυτίζεται με τους δορυφόρους ή την αστρονομία, όσα δηλαδή είναι κοινώς αποδεκτά ως Διάστημα», συνεχίζει ο ίδιος. «Δεν είναι γνωστό ωστόσο ότι, π.χ., μελετά την ποιότητα του πόσιμου νερού ή την ανακύκλωση των υγρών αποβλήτων για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ή μακρινές αποστολές. Λιγότερο προφανή θέματα, όπως οι βιοδείκτες του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου, ενδιαφέρουν την ESA για την υγεία αστροναυτών ή μελλοντικών εποίκων, όπως ενδιαφέρει η δημιουργία συνθετικών ιστών που βοηθάει στην επούλωση τραυμάτων».
Επιπλέον, παρουσιάστηκαν οι δυνατότητες δημιουργίας εκπαιδευτικών προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από την ESA. Κατά τη συζήτηση τα ερωτήματα άπτονταν διαφορετικών επιστημονικών κλάδων: δίκαιο του Διαστήματος, γεωπονία, ψυχολογία, ακόμη και θεολογία. Σε τι αφορούν όμως όλα αυτά τον απλό κόσμο; Σύμφωνα με τον κ. Καραπάντσιο, «η επιστημονική έρευνα αυτού του είδους έχει διπλή ανάγνωση: αφενός γίνεται μια προσπάθεια η οποία χρηματοδοτείται στοχευμένα για τους αστροναύτες και τους μελλοντικούς εποίκους, αφετέρου ό,τι προκύψει από αυτήν μπορεί να αξιοποιηθεί στη Γη. Ξέρετε πόσες εφαρμογές, που ανακαλύφθηκαν με αφορμή παλαιότερες αποστολές του “Απόλλων”, έχουν σήμερα ενσωματωθεί στην καθημερινότητά μας;».
«Τα προγράμματα της ESA διακρίνονται σε υποχρεωτικά, για τα οποία κάθε κράτος δίνει χρήματα προκειμένου να είναι μέλος του οργανισμού, και σε προαιρετικά. Από αυτά, οι χώρες επιλέγουν αν και ποια τις ενδιαφέρουν, τι χρηματικά ποσά θα διαθέσουν», διευκρινίζει ο καθηγητής και προσθέτει: «Ενόψει της συνάντησης κορυφής, ως ΑΠΘ θελήσαμε να δείξουμε ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια μπορούν να στηρίξουν 100% το θέμα της επιστήμης και εξερεύνησης του Διαστήματος. Μάλιστα, ο ίδιος ο πρύτανης υπέγραψε προ μηνών επιστολή στον υπουργό –υπαγόμαστε στη Γ.Γ. Ερευνας και Τεχνολογίας– τονίζοντας τη σημασία τού να συμμετάσχει το πανεπιστήμιο σε ένα τέτοιο πρόγραμμα ως εθνική επιλογή. Δεδομένου ότι η Ελλάδα υποφέρει τα τελευταία χρόνια από τη διαρροή ευφυών και ταλαντούχων παιδιών στο εξωτερικό, δίνοντάς τους το κίνητρο να ασχοληθούν με προγράμματα της ESA, θα μείνουν εδώ, επενδύοντας έτσι σε μελλοντικά στελέχη που θα μπορούν να θεμελιώσουν την ελληνική διαστημική βιομηχανία. Μπορεί να μοιάζει πολυτέλεια, όμως δεν θέλουμε να τους κάνουμε όλους να ανοίξουν καφετέριες και σουβλατζίδικα, έτσι δεν είναι;».
Οικονομική στήριξη από κράτη-μέλη
Σχετικά με τη σημασία που έχει για την ανάπτυξη μιας χώρας η συμμετοχή της στα ερευνητικά προγράμματα του ESA, ο κ. Καραπάντσιος αναφέρει: «Η ESA στηρίζεται οικονομικά από τα κράτη-μέλη, επιστρέφοντάς τους ένα ποσό με τη μορφή εγκεκριμένων προγραμμάτων. Τα τελευταία χρόνια όμως, που η Ελλάδα δεν συμμετέχει οικονομικά στα προγράμματα, η ESA δεν πέταξε έξω τις ελληνικές ομάδες, όπως τη δική μου – “Πρέπει να παραμείνεις ερευνητικά ζωντανός”, μου είπαν. Η συμμετοχή μιας χώρας σε ένα πρόγραμμα σημαίνει αφενός τη χρηματοδότηση ερευνητικών ομάδων, αφετέρου τη συμμετοχή σε ένα διεθνές έργο που “τρέχει”. Το μικρό χρηματικό ποσόν το οποίο θα βάλει η Ελλάδα θα πρέπει να δικαιολογεί την παρουσία μας και να στέλνει ένα μήνυμα: “Η Ελλάδα θέλει αλλά δυσκολεύεται”. Εξάλλου, η ESA δεν ζητάει χρήματα μπροστά, ζητάει δέσμευση – ειδικά αφού διαπίστωσαν τις δυνατότητες του πανεπιστημίου μας. Εφόσον παρουσιάζεται μια τέτοια ευκαιρία, μπορεί η πολιτική ηγεσία να κλείσει τα μάτια;».