Το πιστεύετε ή όχι, είχα προεξοφλήσει τη νίκη του Τραμπ. Οπως ακριβώς θεωρούσα και το Brexit ως το πιθανότερο αποτέλεσμα. Προφανώς δεν ισχυρίζομαι ότι έχω μαντικές ικανότητες, ούτε σκοπός του παρόντος είναι να καμωθώ τον μετά Χριστόν προφήτη.
Οσοι, ωστόσο, έχουμε δημόσιο λόγο και βιώσαμε στο πετσί μας το δημοψήφισμα του ’15, έχουμε πάρει ένα γερό μάθημα. Οτι μπλέξαμε τότε την επιθυμία μας με την πραγματικότητα. Μας φαινόταν αδιανόητο η πλειοψηφία του κόσμου να μη βλέπει τις συνέπειες ενός Grexit και αυτό μεταδίδαμε με φανατισμό καταγγέλλοντας τους ανερμάτιστους δραχμιστές του ΣΥΡΙΖΑ. Και βρεθήκαμε προ τρομερής εκπλήξεως, όταν διαπιστώσαμε ότι η μάχη όχι απλώς δεν ήταν ντέρμπι, όπως πιστεύαμε, αλλά ότι το αποτέλεσμα δεν είχε καμία σχέση με τις δικές μας προσλαμβάνουσες. Και κάπου εδώ εντοπίζεται το πρόβλημα που αποδεικνύεται πια ότι έχει οικουμενικές διαστάσεις.
Οι δημοσιογράφοι, ανεξαρτήτως της προσωπικής μας άποψης που είναι μέρος της δουλειάς μας να διατυπώνουμε, οφείλουμε πρωτίστως να πιάνουμε τον σφυγμό του κόσμου. Και σε αυτό, ολοένα και συχνότερα αποτυγχάνουμε. Εχω πολλές φορές διερωτηθεί για τους λόγους μετά το δημοψήφισμα κι ο βασικός είναι, νομίζω, ο ιδιότυπος απομονωτισμός μας. Ζώντας από το πρωί ώς το βράδυ στα γραφεία μας, η σχέση μας με τον «έξω κόσμο» συχνότατα περιορίζεται στις πηγές μας – πολιτικές, επιχειρηματικές, συνδικαλιστικές κ.λπ. Με συνέπεια η όποια επαφή μας με τη ζώσα πραγματικότητα να γίνεται παρεμπιπτόντως. Στην παράδοξη ιστορία που θα μας διηγηθούν, σε κάτι που θα «πιάσουμε» σε μια ταβέρνα, σε μιαν «άλλη άποψη» που θα ακούσουμε από ανθρώπους που πρωτογνωρίζουμε.
Το δε αστείο και τραγικό μαζί είναι ότι το έλλειμμα αυτό πολλοί έχουμε την ψευδαίσθηση ότι το αναπληρώνουμε στα social media. Χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι και εκεί έχουμε χτίσει τον μικρόκοσμό μας. Οχι μόνον μπλοκάροντας όσες απόψεις θεωρούμε αφελείς. Αλλά και γιατί κάθε like και share σε κάτι π.χ. που μας αρέσει στο Facebook, εξατομικεύει ακόμη περισσότερο όσα βλέπουμε. Αγνοούμε ή παραβλέπουμε τον τρόπο που λειτουργούν τα εν λόγω Μέσα, αλληλεπιδρώντας με τις συνήθειές μας και υπερπροβάλλοντας αυτά που μας αρέσουν κι όχι αυτά που σνομπάρουμε. Γι’ αυτό και γελώ πλέον, όταν ακούω συναδέλφους να λένε «έγινε χαμός στα social media» χωρίς καν να καταλαβαίνουν ότι ο «χαμός» έγινε πιθανότατα μόνον στον τοίχο τους και όχι στων «υπολοίπων» που βλέπουν εντελώς άλλα δημοσιεύματα.
Με δύο λόγια αυτό που έχουμε αντιληφθεί πλέον αρκετοί Ελληνες δημοσιογράφοι –και νιώθουμε τυχεροί διότι πήραμε το μάθημα πριν από τους ξένους συναδέλφους μας– είναι η γυάλα που ζούσαμε. Μια γυάλα που προφανώς υπήρχε και στο παρελθόν, αλλά τότε δεν είχε μεγάλη σημασία, καθώς οι εξελίξεις ήταν προβλέψιμες – ποιος φανταζόταν προ εξαετίας ότι το ΠΑΣΟΚ θα είχε σήμερα 6% και ότι θα συγκυβερνούσε ο Τσίπρας με τον Καμμένο;
Και γι’ αυτό είμαστε πολύ πιο μετριοπαθείς στις εκτιμήσεις μας και κυρίως προσπαθούμε να «ξανασυνδεθούμε» με την κοινή γνώμη, έχοντας συνειδητοποιήσει και κάτι ακόμη πιο σημαντικό που έγραψε πρώτος ο Πάσχος Μανδραβέλης. Οτι χάνοντας τη μεγαλύτερη είδηση των τελευταίων δεκαετιών –τη χρεοκοπία της χώρας– ήταν επόμενο οι πολίτες να στραφούν και εναντίον μας. Μας ταύτισαν πλήρως με το σύστημα εξουσίας, το οποίο αντιμετωπίζουν έκτοτε με εύλογη επιφύλαξη, όπως άλλωστε και εμάς για το γεγονός ότι δεν το ελέγξαμε ως οφείλαμε.
Το τελευταίο εξηγεί, νομίζω, και τις διαρκείς ανά τον κόσμο αστοχίες των δημοσκοπικών εταιρειών, οι οποίες επίσης έχουν ταυτισθεί με το εκάστοτε σύστημα εξουσίας. Οταν οι πολίτες βλέπουν νυχθημερόν εκατοντάδες «ειδικούς» (δημοσιογράφους, δημοσκόπους, αναλυτές) να προεξοφλούν με ταυτόσημη βεβαιότητα τις διαθέσεις τους, είναι επόμενο είτε να αντιδρούν είτε και να μην απαντούν ειλικρινά όταν σκέφτονται π.χ. να ψηφίσουν κάποιον που το σύστημα απαξιώνει ως βλάκα και επικίνδυνο.
Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι κάποιοι γελούν χαιρέκακα με την αυτοκριτική, σκεπτόμενοι πόσο αργά κατάλαβαν κάποιοι δημοσιογράφοι ότι ζούσαμε στη γυάλα μας. Πρόκειται για εκείνους που μάλλον δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι ζούμε πια σε ένα τόσο ρευστό και δυσπρόβλεπτο περιβάλλον –διεθνές και εγχώριο– που είναι θέμα χρόνου να ανακαλύψουν και τη δική τους γυάλα.