Για μέρες, το Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς ήταν ένα κανονικό εργοτάξιο. Εργάτες κουβαλούσαν οικοδομικά και άλλα υλικά, ώστε, υπό τις οδηγίες των αρχιτεκτόνων, να στήσουν τρία δωμάτια αστικού ξενοδοχείου φερμένα από το μέλλον. Τα ραδιοφωνάκια έπαιζαν μουσική, οι καφέδες πηγαινοέρχονταν, τα υλικά και τα έπιπλα τοποθετούνταν μέσα σε μια μάλλον ευφρόσυνη κατάσταση, γεμάτη φωνές και οδηγίες. Το μέλλον της φιλοξενίας είναι εδώ και εκτίθεται, από χθες και έως τις 4 Δεκεμβρίου, καλώντας το κοινό σε μια βιωματική εμπειρία ύπνου και φιλοξενίας. Τα δωμάτια που κατασκευάστηκαν είναι τα τρία πρώτα βραβεία –Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος (Ελλάδα), Joao Prates Ruivo (Πορτογαλία) και Sara Navazo Saez De Arregui & Edorta Larizgoitia Andueza (Ισπανία)– του διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που διοργάνωσε η διεθνής αρχιτεκτονική επιθεώρηση «Δομές», υπό τον τίτλο «Το νέο αστικό ξενοδοχείο». «Είναι μία παρέμβαση της επιθεώρησης, αφενός, ενεργοποιώντας τον διάλογο μεταξύ αρχιτεκτόνων ανά τον κόσμο και, αφετέρου, δίνοντας την ευκαιρία της εμπειρίας του ταξιδιώτη πέρα από τα τουριστικά πακέτα», αναφέρει στην «Κ» ο εκδότης των «Δομών» Πρόδρομος Παπαδόπουλος.
Συνολικά, κατατέθηκαν 262 προτάσεις 582 δημιουργών από 17 χώρες, οι οποίες, πειραματικά και μάλλον σχολιαστικά, καταθέτουν το όραμά τους για το μέλλον της φιλοξενίας εντός των πόλεων, απαντώντας στην ερώτηση που κάνουν όλο και περισσότεροι: είμαστε τουρίστες ή ταξιδιώτες; Κι αυτή την ερώτηση προσπαθούν να απαντήσουν σήμερα οι πόλεις και οι επαγγελματίες της φιλοξενίας, σε μια απόπειρα προσαρμογής στα νέα δεδομένα των επισκεπτών. Στην Αθήνα, τουλάχιστον, διακρίνεται μία τάση rebranding, επαναθεώρησης της ταυτότητας της πόλης, και η φιλοξενία δεν θα μπορούσε να το αγνοήσει· εξάλλου, έχουμε τη βαριά κληρονομιά του Ξενίου Διός.
Οπως λέει στην «Κ» ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, μέλος της κριτικής επιτροπής του διεθνούς διαγωνισμού, «οι δημιουργοί κλήθηκαν να κατασκευάσουν ένα, όπως το είχε θέσει ο Αρης Κωνσταντινίδης, “δοχείο ζωής”, ενώ παράλληλα αναβίωσαν τη σημασία της αρχιτεκτονικής εσωτερικών χώρων, που απαξιώθηκε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, υποβιβαζόμενη σε απλή διακόσμηση με βρύσες, πόμολα και φωτιστικά». Αυτό ακριβώς είναι και το σημαντικό στοιχείο του διαγωνισμού: η επαναφορά στο προσκήνιο του εσωτερικού χώρου.
Ο διαγωνισμός των «Δομών» πέτυχε και κάτι ακόμη, εξίσου σημαντικό: το ξανακοίταγμα του «προϊόντος που πουλάει», ειδικά στην Ελλάδα της «βαριάς τουριστικής βιομηχανίας», δείχνει ότι η κουβέντα μετατοπίζεται προς το «ανορθόδοξο», όπως ακριβώς είναι οι διακοπές: θέλεις να ξεφύγεις από τη ρουτίνα, να ζήσεις «κάτι άλλο». Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται το rebranding πόλεων και δομών επαγγελματικής φιλοξενίας – και ίσως έτσι εξηγείται και η τεράστια έκρηξη του AirBnB, που προωθεί την προσωπική εμπειρία.
«Εισβολή» του κλίματος
Νικητής του πρώτου βραβείου είναι ο Ελληνας αρχιτέκτονας Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος, του οποίου το ερευνητικό ενδιαφέρον εδράζεται στην ουτοπία. Οπως λέει ο ίδιος στην «Κ», «το δικό μου δωμάτιο είναι ένα σχόλιο πάνω στο σήμερα αλλά και στο άμεσο μέλλον, όταν η έννοια και η τεχνολογία του φυσικού φωτός θα μας απασχολούν όλο και περισσότερο». Το δωμάτιο του κ. Παπαλαμπρόπουλου είναι εμπνευσμένο από τα Ηλύσια Πεδία και αποτελεί μία σύζευξη εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, με την πολύ ενδιαφέρουσα έννοια της «εισβολής» του εξωτερικού κλίματος σε έναν εσωτερικό χώρο.
Ο διαγωνισμός των «Δομών» αλλά και οι βραβευθείσες προτάσεις, όπως λέει ο κ. Τζιρτζιλάκης, δίνουν μια νέα εικόνα για το μέλλον, η οποία, μέσα στο χάος της κρίσης, χάθηκε. «Οταν μπαίνεις στη λογική της διατήρησης των κεκτημένων, συρρικνώνεται η εικόνα του μέλλοντος. Ο διαγωνισμός αυτός μιλάει για το μέλλον και τη νέα εμπειρία», καταλήγει.