Σχεδόν οι μισοί από τους ανέργους στην Ευρώπη ψάχνουν για δουλειά πάνω από ένα χρόνο, κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα σημαντικές αλλαγές τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο για τους ιδίους και τον περίγυρό τους.
Το ποσοστό ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση εκτινάχθηκε το 2013, αλλά έκτοτε ακολουθεί πτωτική πορεία. Παρ’ όλα αυτά, περίπου 11 εκατ. άτομα εξακολουθούν να ψάχνουν θέση εργασίας πάνω από ένα χρόνο – πρόκειται για το ήμισυ όλων των ανέργων και το 4,5% του εργατικού δυναμικού στην Ε.Ε.
Παρότι έχουν παρατηρηθεί θετικά σημάδια τους τελευταίους μήνες, το πρόβλημα της μακροχρόνιας ανεργίας δεν θα εξαφανιστεί στο άμεσο μέλλον. Πιθανόν, μάλιστα, να επιδεινωθεί αν επιβραδυνθεί ο ρυθμός ανάπτυξης.
Η μακροχρόνια ανεργία έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε., όπως προκύπτει από στοιχεία του ΟΟΣΑ. Τη μεγαλύτερη αύξηση –πάνω από 3,5%– την περίοδο 2007 – 2015 παρουσίασαν οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Τέσσερις από αυτές –Ιρλανδία, Ελλάδα, Πορτογαλία και Ισπανία– αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν ένα αυστηρά καθορισμένο δανειοδοτικό πρόγραμμα. Στην ίδια μοίρα βρίσκεται και η Ιταλία. Το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων σε αυτές τις χώρες απέχει πολύ από την αύξηση 1,6% που έχει καταγραφεί, κατά μέσον όρο, στην Ε.Ε. την περίοδο 2007 – 2015 και 0,7% στα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ. Μετριοπαθής αύξηση στη μακροχρόνια ανεργία εμφανίζεται, αντίθετα, στις περισσότερες αγγλοσαξονικές χώρες. Στη Γερμανία και σε λίγες ακόμη χώρες έχει παρουσιαστεί πτώση της μακροχρόνιας ανεργίας.
Διαφοροποίηση των μακροχρόνια ανέργων εντοπίζεται μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων. Ορισμένες ομάδες είναι πιο ευάλωτες σε ορισμένες χώρες. Για παράδειγμα, στην Ολλανδία οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα επώδυνες για όσους βρίσκονται στη μέση ηλικία, παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί για να διευκολυνθούν ώστε να βρουν εργασία και παρά τα κίνητρα που έχουν δοθεί στις εταιρείες για να τους προσλάβουν. Στη μακροχρόνια ανεργία, όμως, έχουν παγιδευτεί οι νέοι στη Γαλλία και στην Ισπανία, λόγω των κοινών χαρακτηριστικών των αγορών εργασίας τους.
Εως ένα βαθμό, η μακροχρόνια ανεργία έχει προκληθεί έπειτα από ένα μεγάλο και επίμονο σοκ όσον αφορά τη ζήτηση, δηλαδή οι επιχειρήσεις δεν επενδύουν και τα νοικοκυριά μειώνουν δραστικά τις δαπάνες τους. Ομως η μακροχρόνια ανεργία επιδεινώνεται στη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης, όταν συνυπάρχει με άκαμπτες αγορές εργασίας –οι οποίες χαρακτηρίζονται από θεσμούς όπως ο βασικός μισθός ή από ανελαστικούς νόμους για την προστασία των εργαζομένων–, σε συνδυασμό με εύκολη πρόσβαση σε προσωρινή απασχόληση και γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας. Ο συνδυασμός όλων αυτών των συνθηκών εξηγεί την αύξηση της μακροχρόνιας ανεργίας. Γι’ αυτό, αντίθετα, οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν στη Γερμανία πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έχουν οδηγήσει σε χαμηλά ποσοστά μακροχρόνια ανέργων. Αλλά και στη Βρετανία οι θεσμοί είναι πιο ευέλικτοι όσον αφορά την απασχόληση.
*Ο Samuel Bentolila είναι καθηγητής Οικονομικών στο ισπανικό ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης CEMFI και συνεργάτης του Κέντρου Ερευνών Οικονομικής Πολιτικής (CEPR).
**O Marcel Jansen είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Universidad Auton της Μαδρίτης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην επιστημονική ιστοσελίδα voxeu.org