Αισχύλος, Ευριπίδης, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Σωκράτης, Αριστοτέλης… Δεν ξέρω ποιες σκέψεις γέννησε στο κοινό του προέδρου Ομπάμα η αναφορά των έξι αυτών ονομάτων. Ενα κοινό το οποίο, όπως τον διαβεβαίωσε ο Ελληνας πρωθυπουργός, έχει διδαχθεί αρχαία ελληνικά – καλά, μην το δέσουμε και κόμπο, στο περίπου εννοούσε ο άνθρωπος. Δεν ξέρω αν κάποιος του ψιθύρισε ότι “ξέρετε, εμείς εδώ τα έχουμε λίγο βαρεθεί όλ’ αυτά, αφήστε που είναι και δύσκολα και ξεπερασμένα, οπότε αποφασίσαμε να ξαλαφρώσουμε τα παιδιά από το βάρος τους και να μειώσουμε τις ώρες για να αυξήσουμε τα διαλείμματα”. Δεν ξέρω επίσης τι θα απαντούσε ο πρόεδρος Ομπάμα εάν κάποιος τον ρωτούσε μεταξύ τυρού και αχλαδίου ποια είναι η γνώμη του για την «αριστεία», και αν απαντούσε ότι δεν τη θεωρεί ρετσινιά, ο ερωτών θα κουνούσε λυπημένος το κεφάλι του και θα του έλεγε: «Κι εγώ που νόμιζα πως είσαι προοδευτικός, Μπαράκ». Και μετά θα μονολογούσε: «Καλό παιδί ο Μπαράκ, αλλά τι να κάνει κι αυτός, πρόεδρος καπιταλιστικής χώρας είναι, τι να πει για την αριστεία;». Τέλος πάντων, αυτά δεν εμπίπτουν στις υποθέσεις της υψηλής διπλωματίας που άσκησε αυτές τις ημέρες η κυβέρνηση της χώρας μας.
Εκείνο που ξέρω είναι ότι στον τρόπο που πέρασαν οι αναφορές αυτές λειτούργησε περισσότερο ο εθνικός ναρκισσισμός μας και λιγότερο η ουσία του λόγου. Οπως και οι εικόνες από την επίσκεψή του στην Ακρόπολη και στο μουσείο της. Εμείς μπορεί να μη διδάσκουμε πλέον τον Επιτάφιο του Περικλέους στο λύκειο, αλλά μας αρέσει να τον ακούμε από έναν ηγέτη τέτοιου βεληνεκούς. Αφήστε που για τους περισσότερους η αναφορά στον Ευριπίδη δεν διαφέρει από τις αναφορές στο ούζο και στη σπανακόπιτα και στην Greek Town του Σικάγου. Ελληνας ο Ευριπίδης, Ελληνίδα και η σπανακόπιτα, οπότε μπορούμε να φουσκώνουμε από ελληνική υπερηφάνεια αφού, για μία ακόμη φορά, οι προβολείς του παγκόσμιου ενδιαφέροντος έπεσαν, έστω και για λίγο, πάνω μας. Αφήστε που οι περισσότεροι τα άκουγαν λέγοντας «ωραία όλ’ αυτά, μας τα ’παν κι άλλοι, τα ξέρουμε κι εμείς. Για το χρέος έχεις να πεις τίποτε, ρε φίλε;». Υποπτεύομαι, δε, ότι ο πρόεδρος Ομπάμα, ο οποίος λέγεται ότι την έγραψε μόνος αυτήν την ομιλία, δεν αναφέρθηκε στην ελληνική αρχαιότητα, ούτε επισκέφθηκε την Ακρόπολη για να κολακεύσει τους ιθαγενείς.
Γιατί επισκέφθηκε την Ελλάδα στο τελευταίο υπερατλαντικό ταξίδι της προεδρίας του; Ας προσπεράσουμε το γεγονός ότι σε όλη του τη ζωή ήθελε να επισκεφθεί την Ακρόπολη –μορφωμένος άνθρωπος είναι, λογικόν– και δεν θα είχε την ευκαιρία να την επισκεφθεί ως πρώην πρόεδρος μόνος του, όπως την είχε ως πρόεδρος. Κάτι που οφείλω να πω ότι δεν το βρίσκω διόλου απαξιωτικό. Κι εγώ στη θέση του το ίδιο θα έκανα. Γιατί επισκέφθηκε την Ελλάδα; Μήπως επειδή τη θεωρεί εξίσου σημαντική για την Ευρώπη, όπως θεωρεί και τη Γερμανία, την οποία επισκέφθηκε αμέσως μετά; Τολμώ να πω πως ναι. Μόνον που θεωρεί την Ελλάδα σημαντική για τελείως διαφορετικούς λόγους απ’ αυτούς που τον κάνουν να θεωρεί σημαντική τη Γερμανία. Το τελευταίο υπερατλαντικό ταξίδι του μοιράστηκε ανάμεσα στο μαλακό υπογάστριο της Ευρώπης και στον σκληρό πυρήνα της, στην Ελλάδα και στη Γερμανία. Για άλλους λόγους ήρθε στην Αθήνα και για εντελώς διαφορετικούς πήγε στο Βερολίνο.
Οι αναφορές του στην ελληνική αρχαιότητα, και κυρίως στην αρχαία ελληνική δημοκρατία, σηματοδότησαν κάτι σαν «πολιτισμικό πατριωτισμό». Εδώ, στην Ελλάδα, γεννήθηκαν ορισμένες από τις «κεντρικές ιδέες» του δικού του πολιτισμού. Μήπως ήθελε να μας υπενθυμίσει ότι αυτές οι «κεντρικές ιδέες» που γεννήθηκαν εδώ, δημιουργούν ορισμένες υποχρεώσεις σε όσους εμφανίζονται ως κληρονόμοι αυτών που τις γέννησαν; Και ότι οι Ελληνες, ως συνοριοφύλακες του δυτικού πολιτισμού, έχουν αυξημένη ευθύνη απέναντι σε αυτές; Η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., η Ελλάδα συμμετείχε στον πόλεμο κατά του Σιδηρού Παραπετάσματος. Δεν γίνεται αυτή η χώρα να καταγγέλλει το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. σε πρώτη ευκαιρία, ούτε να νοσταλγεί το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Αυτό δεν το είπε, noblesse oblige, αλλά συνάγεται καθαρά από μια προσεκτική ανάγνωση του λόγου του. Ο πραγματικός πατριωτισμός του 21ου αιώνα αφορά τον πολιτισμό. Και ας το πάρουμε, επιτέλους, απόφαση ότι αυτός είναι ο πολιτισμός μας. Αυτός που εκπροσωπεί ο πρόεδρος Ομπάμα. Ο ίδιος, βέβαια, ξεπέρασε τα όρια του δυτικού πολιτισμού και μίλησε για την παγκοσμιότητα. Η παγκοσμιότητα που δημιουργεί ανισότητες, η παγκοσμιότητα που απομακρύνει τις ελίτ από τους πολίτες. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι και η απαίτηση της ισότητας απέναντι στον νόμο, και η έννοια του πολίτη είναι δημιουργήματα του δυτικού πολιτισμού. Κι αν άλλοι πολιτισμοί τα έχουν υιοθετήσει αυτό οφείλεται στην ακτινοβολία του δυτικού πολιτισμού.
Ο Ομπάμα δεν ήρθε για το χρέος. Αυτά είναι μπούρδες κατάλληλες για τους πρώην καταληψίες και νυν υπουργούς. Δεν είναι τόσο αφελής ώστε να πιστεύει πως ό,τι δεν κατάφερε ως πρόεδρος θα το επιτύχει ως πρώην. Ο Ομπάμα ήρθε στον αδύνατο κρίκο της Ευρώπης για να τονώσει το πολιτισμικό μας ηθικό και να υπενθυμίσει στην παγκόσμια κοινότητα ότι η παγκοσμιοποίηση, με όλα της τα προβλήματα, δεν είναι ασύμβατη με τις δημοκρατικές ιδέες που γεννήθηκαν εδώ. Ηρθε για να υπενθυμίσει ότι ορισμένες ιδέες, όπως η Δημοκρατία, είναι τόσο ισχυρές ώστε να εμπνεύσουν ένα έθνος όπως το δικό του, τις ΗΠΑ, κάτι χιλιάδες χρόνια μετά τη γέννησή τους.
Και για να υπενθυμίσει τις υποχρεώσεις μας απέναντι στον πολιτισμό μας.