Η ψήφος των Βρετανών υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε. και η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ αποτελούν ένα ενιαίο, τεράστιο πολιτικό γεγονός, που θα καταστήσει το 2016 αντικείμενο μελέτης για τις ερχόμενες γενιές.
Τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα, όμως, έχουν σημαντικά αίτια. Τα τελευταία τρία χρόνια ασχολούμαι με τη συγγραφή βιβλίου σχετικά με το τι συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια, το οποίο προκαλεί πολιτική αναταραχή σε τόσα σημεία του κόσμου. Η απάντησή μου ξεκινά με ένα ερώτημα: Τι στο καλό συνέβη γύρω στο 2007;
Η εταιρεία Apple του Στιβ Τζομπς κυκλοφόρησε στην αγορά το πρώτο iPhone το 2007, δίνοντας το έναυσμα για την επανάσταση των smartphones, η οποία έφερε έναν μικρό υπολογιστή, συνδεδεμένο στο Διαδίκτυο, στο χέρι κάθε ανθρώπου στον πλανήτη. Στα τέλη του 2006, το Facebook, μέχρι τότε περιορισμένο σε πανεπιστήμια και λύκεια, έγινε προσβάσιμο σε όλους, όσους διέθεταν διεύθυνση email. Το Twitter δημιουργήθηκε το 2006, αλλά άρχισε να γίνεται δημοφιλές το 2007. Τον ίδιο χρόνο, το λογισμικό Hadoop (που, παρά τη μεγάλη του σημασία, παραμένει ουσιαστικά άγνωστο) προσέφερε σε κάθε εταιρεία τη δυνατότητα να αποθηκεύει και να διαχειρίζεται τεράστιο όγκο δεδομένων, ανοίγοντας τον δρόμο στα «νέφη υπολογιστών», που απογειώθηκαν το 2007.
Τη χρονιά εκείνη, η συσκευή Kindle εγκαινίασε την επανάσταση του ηλεκτρονικού βιβλίου και η Google παρουσίασε το λειτουργικό σύστημα κινητών τηλεφώνων Android. Το 2007, η IBM έθεσε σε λειτουργία τον Watson, τον πρώτο υπολογιστή λειτουργικής αντίληψης, ικανό σήμερα να αντιληφθεί κάθε ιατρική δημοσίευση για τον καρκίνο, προτείνοντας επιλογές θεραπείας στους ιατρούς. Το 2007, τέλος, το κόστος χαρτογράφησης του ανθρώπινου DNA άρχισε να υποχωρεί δραστικά, όπως και αυτό της κατασκευής ηλιακών συσσωρευτών ενέργειας, ενώ πρώτη φορά πάνω από ένα δισ. άνθρωποι απέκτησαν πρόσβαση στο Διαδίκτυο.
Παρ’ όλα αυτά, όμως, ο κόσμος δεν συνειδητοποίησε τι συνέβαινε. Γιατί; Την ώρα που η τεχνολογία πραγματοποιούσε άλματα, οι κανόνες, νόμοι, θεσμοί και κοινωνικά εργαλεία, που απαιτούνται για την εκμετάλλευση του τεχνολογικού αυτού πακτωλού, πάγωσαν ή αποδείχθηκαν ξεπερασμένα. Η Μεγάλη Υφεση του 2008 και η πολιτική παράλυση, που αυτή επέφερε, διεύρυναν το χάσμα αυτό.
Η τεχνολογική επανάσταση επιτρέπει σήμερα στον Ντόναλντ Τραμπ να επικοινωνεί αυτοστιγμεί με τα 15 εκατομμύρια «ακολούθους» του στο Twitter όποια ώρα της ημέρας επιθυμεί. Την ίδια στιγμή, νέες ιδέες (αλλά και ψευδείς ειδήσεις) διασπείρονται αστραπιαία, ενώ παραδοσιακές αξίες και απόψεις (όπως η αντίσταση στον γάμο ομοφυλοφίλων και στα δικαιώματα των διεμφυλικών) εκπνέουν.
Τεχνολογία, παγκοσμιοποίηση και κλιματική αλλαγή επιταχύνουν όλες μαζί, τροφοδοτώντας η μία την άλλη, ευνοώντας τις μετακινήσεις πληθυσμών. Γνώρισα πρόσφατα οικονομικούς μετανάστες στη Δυτική Αφρική, οι οποίοι εξέφρασαν τη επιθυμία να μεταβούν στην Ευρώπη, μία Ευρώπη που βλέπουν στα κινητά τους τηλέφωνα. Χρησιμοποιούν, μάλιστα, την εφαρμογή WhatsApp για να οργανώσουν ευρεία δίκτυα παράνομης μετανάστευσης για να φθάσουν εκεί.
Δεν είναι, λοιπόν, να απορεί κανείς που πολλοί Ευρωπαίοι νιώθουν ανερμάτιστοι. Τα δύο στοιχεία, που τους έδιναν ασφάλεια –η κοινότητα και η εργασία τους– βρίσκονται σε διαδικασία αποσταθεροποίησης. Παρότι προσωπικά χαίρομαι για την πολιτιστική ποικιλία της σύγχρονης Δύσης, συνειδητοποιώ ότι πολλοί αδυνατούν να προσαρμοσθούν σε αυτή.
Η επιτάχυνση αυτή της τεχνολογίας, της παγκοσμιοποίησης και της κλιματικής αλλαγής θυμίζει τυφώνα, στον οποίο όλοι καλούμεθα να «χορέψουμε». Ο Τραμπ και οι αρχιτέκτονες του Brexit αντιλήφθηκαν την ανησυχία του κοινού και υποσχέθηκαν να υψώσουν τείχος κατά των ανέμων της αλλαγής. Διαφωνώ με τη στάση τους αυτή. Αποστολή μας πρέπει να είναι να βρούμε το μάτι του τυφώνα.
Αυτό σημαίνει, κατά τη γνώμη μου, την οικοδόμηση υγιών κοινοτήτων, αρκετά προσαρμοστικών, έτσι ώστε να μετακινούνται –χωρίς να σπάνε– στον ρυθμό των αλλαγών αυτών.
*Ο κ. Thomas L. Friedman είναι συγγραφέας και αρθρογράφος των New York Times.