Στο ισόγειο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Κουμπάρη, εκτίθεται μια υδρία, ένα σκεύος δηλαδή προορισμένο για τη μεταφορά νερού, η οποία διακοσμείται με σκηνή αναχώρησης για τη μάχη. Ενας νέος άνδρας πάνοπλος (με θώρακα, κράνος, δόρυ, ασπίδα) αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο της σκηνής. Ο νέος στρέφει το κεφάλι προς τη μορφή της φτερωτής Νίκης που ως εκπρόσωπος του θεϊκού στοιχείου (άρα και της ανάλογης προστασίας) του προτείνει ξίφος σε θήκη, το οποίο θα συμπληρώσει τον οπλισμό του. Στα αριστερά του νέου πολεμιστή, καθιστός με ραβδί, ο πατέρας του που τον αποχαιρετά.
Το αγγείο κατασκευάστηκε γύρω στο 450 π.Χ. Σύμφωνα με μια προσέγγιση, όπως εξηγούσε το βράδυ της Τρίτης στο κοινό η Ειρήνη Παπαγεωργίου, επιμελήτρια της προϊστορικής αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής συλλογής του μουσείου, σκηνές όπως αυτή στην υδρία σχετίζονται με την αναχώρηση των αγοριών για να λάβουν μέρος στον θεσμό της εφηβείας, τη διαδικασία που σηματοδοτούσε τη μετάβασή τους από την εφηβεία στην ενηλικίωση. Οι συγκεκριμένες τελετές ενηλικίωσης ανιχνεύονται πλέον και στο προϊστορικό Αιγαίο.
Μια ιστορία πολύ παλιά, άγνωστη και μάλλον ακατάληπτη σε μας σήμερα που έχουμε ξεχάσει πόσο σημαντική είναι κάθε φορά η προετοιμασία του ανθρώπου όταν πρόκειται να εισέλθει σε ένα νέο ηλικιακό στάδιο ή στάδιο ζωής. «Σήμερα έχουμε τους ψυχαναλυτές» σχολίασε η Ειρήνη Παπαγεωργίου προς το κοινό, λίγο πριν το… αφήσει στην τέχνη των τεσσάρων ηθοποιών του Εθνικού Θεάτρου να διηγηθούν τη «Νεοπτολέμου μύηση». Πρόκειται για παράσταση, η οποία βασίζεται στην τραγωδία «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή και δίνει βάρος στη διαδικασία ενηλικίωσης του γιου του Αχιλλέα, του Νεοπτολέμου.
«Η αφετηρία ήταν η επιθυμία μας να αφηγηθούμε την ιστορία που κρύβεται πίσω από τον διάκοσμο ενός αττικού ερυθρόμορφου αγγείου. Κάθε μουσειακό αντικείμενο άλλωστε –ακόμη και το πλέον φαινομενικά ασήμαντο– είναι φορέας μιας αφήγησης» λένε οι άνθρωποι του Εθνικού και του Μουσείου Μπενάκη, που συνεργάζονται στην πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδομένα δράση.
Παρότι η αίθουσα ήταν κατάμεστη –ανάλογες ιστορίες θα παρουσιάζονται κάθε Τρίτη έως την 28η Μαρτίου– ουδείς έφηβος ήταν εκεί. Μάλλον εκείνη την ώρα –στις 20.30 η έναρξη– οι μαθητές θα προσπαθούσαν να παπαγαλίσουν την αρχαία ιστορία μας (ένα παράδειγμα φέρνω). Και οι γονείς από δίπλα –όσοι τουλάχιστον αντέχουν– να την ξαναμαθαίνουν…
Καθώς πληθαίνουν οι εκπαιδευτικές (για μικρούς και μεγάλους) δράσεις των φορέων, στα μάτια των υποψιασμένων γονιών θα απογυμνώνεται η εκπαιδευτική διαδικασία όπως αναπτύσσεται στα σχολεία. Μια διαδικασία εγκλωβισμένη στα εθνικοπατριωτικά στερεότυπα (κυρίως στους τομείς των ανθρωπιστικών σπουδών), εστιάζει σε πληθώρα λεπτομερειών που δεν επιτρέπουν στο παιδί να αναπτύξει την κριτική και συνδυαστική σκέψη. Μήπως εκτός από τους εφήβους πρέπει να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις στο Μουσείο Μπενάκη και οι ειδήμονες του υπουργείου Παιδείας;