Ο Μάρεϊ Περάια, ένας από τους σημαντικότερους πιανίστες της εποχής μας, θα βρεθεί στις 4 Δεκεμβρίου στην Αθήνα. Αφορμή αποτελεί συναυλία αφιερωμένη στη μνήμη του σερ Νέβιλ Μάρινερ, ο οποίος διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής και επίτιμος πρόεδρος της Καμεράτας – Ορχήστρας των Φίλων της Μουσικής. Υπήρξε επίσης ιδρυτής της Ακαδημίας του Αγίου Μαρτίνου των Αγρών (1958), της οποίας ο Περάια είναι από το 2000 βασικός προσκεκλημένος αρχιμουσικός.
Ο διάσημος Αμερικανός πιανίστας επιστρέφει στο Μέγαρο και στην Ελλάδα, από την οποία το 1935 ο πατέρας του Δαβίδ Περαχιάς ξεκίνησε το μακρύ ταξίδι για τις ΗΠΑ, Σεφαραδίτης Εβραίος της Θεσσαλονίκης, όπως μαρτυρά και το όνομα. Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών ο Περάια θα είναι σολίστ και ταυτόχρονα θα διευθύνει μεταξύ άλλων το δεύτερο και το τέταρτο Κοντσέρτο για πιάνο του Μπετόβεν.
Οπως εξηγεί, απολαμβάνει πολύ να παίζει και να διευθύνει ταυτόχρονα, διότι η διαδικασία αυτή τού επιτρέπει αντιμετώπιση και προετοιμασία ανάλογη με αυτήν που γίνεται για συναυλίες μουσικής δωματίου. Κατά τις πρόβες αναλύει τα κομμάτια λεπτομερώς με τους μουσικούς της ορχήστρας. Ανταλλάσσουν ιδέες και ο καθένας μπορεί να έχει λόγο. Συνεπώς η ερμηνεία προκύπτει ως αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας. Οταν την ορχήστρα διευθύνει άλλος αρχιμουσικός, ορισμένα τεχνικά θέματα ενδέχεται να επιλύονται απλούστερα. Ωστόσο η στενή συνεργασία με την ορχήστρα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των δύο κοντσέρτων που θα ερμηνεύσει στην Αθήνα, αποφέρει άλλες ποιότητες, οι οποίες δίνουν στον Περάια μεγάλη ικανοποίηση.
Ανακαλύπτει συνεχώς
Ο Μπετόβεν υπήρξε σταθερή αναφορά από την αρχή της μακρόχρονης σταδιοδρομίας του Περάια. Σήμερα, ύστερα από δεκαετίες εξοικείωσης με το δημιουργικό του έργο, ο πιανίστας θεωρεί ότι βλέπει καλύτερα τη συνολική εικόνα της μουσικής του, από πού ξεκινούν και πού τελειώνουν οι μουσικές φράσεις, τη δομή τους, τον τρόπο με τον οποίο ένα κομμάτι προκύπτει από ένα άλλο. Η διαδρομή και η ωριμότητα που έρχεται μαζί της σίγουρα βοηθούν. Ομολογεί ότι κάθε μέρα ανακαλύπτει νέα πράγματα στα έργα του Μπετόβεν και απορεί πώς είναι δυνατόν να του είχαν διαφύγει μέχρι τότε. Πρόκειται προ πάντων για μια ανθρώπινη διαδικασία, καθώς τα έργα του Μπετόβεν έχουν τόσο βαθιά συναισθήματα, που είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί κανείς στο ίδιο μήκος κύματος μαζί τους. Απαιτεί πολύ χρόνο, μεγάλη διαδρομή και ωριμότητα προκειμένου να φτάσει κανείς τον βαθμό πνευματικής αντίληψης που έχει ο συγκεκριμένος συνθέτης σε έργα όπως, λόγου χάριν, το τέταρτο Κοντσέρτο του. Χρειάζεται μια ολόκληρη ζωή προκειμένου να αντιληφθεί κανείς τα συναισθήματα που βρίσκονται πίσω από τις νότες.
Επικοινωνία
Τα τελευταία χρόνια ο Μάρεϊ Περάια αφιερώνει σημαντικό χρόνο στις Σονάτες του Μπετόβεν, μελετώντας τα πρωτότυπα μουσικά κείμενα με σκοπό την κριτική έκδοσή τους. Βρίσκει ιδιαίτερα συναρπαστικά τα προσχέδια του συνθέτη, καθώς αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο σχεδίαζε τα έργα, πώς τα τροποποιούσε ενσωματώνοντας νέες ιδέες κ.λπ. Ο διάσημος πιανίστας δεν δείχνει τον ίδιο ενθουσιασμό για τα αυθεντικά όργανα και τα αντίστοιχα σύνολα που έχουν δημιουργηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, παρότι εκτιμά τη συνεισφορά τους.
Οσο συναρπαστικός και εάν είναι ο ήχος των ιστορικών οργάνων, ο Περάια πιστεύει ότι πιο σημαντική συνιστώσα σε μια ερμηνεία είναι η επικοινωνία. Θεωρεί, δηλαδή, πως έχει μεγαλύτερη σημασία να επικοινωνήσει κανείς στο ακροατήριο τα στοιχεία ενός έργου, την αρμονία, την αντίστιξη και τα υπόλοιπα, με τρόπο όσο το δυνατόν πιο άμεσο. Ο σύγχρονος ήχος, αυτός στον οποίον έχει συνηθίσει ο κόσμος, επιτρέπει στο κοινό να εστιάσει περισσότερο στα ουσιαστικά στοιχεία της μουσικής. Ο ιστορικός ήχος, όσο και εάν είναι συναρπαστικός, δεν είναι το πιο σημαντικό.
Βαθιά πνευματικότητα
Το ρεπερτόριο του Μάρεϊ Περάια είναι τεράστιο και έχει αποτυπωθεί σε ένα ανάλογα εκτενές δισκογραφικό έργο, το οποίο έχει αποσπάσει πάμπολλες κορυφαίες διακρίσεις και βραβεία.
Οι ηχογραφήσεις του περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων όλα τα κοντσέρτα για πιάνο του Μότσαρτ, του Μπετόβεν, έργα Σοπέν, Σούμαν, Σούμπερτ, Μπραμς, Λιστ, Ραχμάνινοφ, Μπάρτοκ και πολλών ακόμα.
Ομως ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους έχουν οι συνθέσεις του Μπαχ, όπως παραδέχεται και ο ίδιος. Η εξήγηση είναι απλή: ο Μπαχ είναι ένας συνθέτης ο οποίος έχει τα πάντα, υπογραμμίζει ο Περάια. Πάνω απ’ όλα, τη μουσική του διακρίνει μια βαθύτατη πνευματικότητα. Κάθε φράση του έχει μια πνευματική βάση. Δεν είναι απλώς μια ευχάριστη μελωδία. Το ιδιοφυές κάθε νότας συνοψίζεται στο πόσο απρόσμενη είναι και, ταυτόχρονα, πόσο απολύτως αυτονόητη ηχεί. Ο Περάια πιστεύει βαθιά ότι ο Μπαχ αφορά τον σημερινό κόσμο, διότι μιλάει για το ανθρώπινο πνεύμα. Αυτό είναι πάντοτε το θέμα του. Μιλάει για τρυφερότητα, ευαισθησία, πίστη, δυνατά συναισθήματα, μιλάει για όλα όσα ζούμε στη ζωή μας.
Κατ’ αυτήν την έννοια, ο Περάια δυσκολεύεται να δει την κλασική μουσική ως τέχνη που σβήνει. Για τον ίδιο αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα το παρελθόν και το μέλλον. Οταν παρατηρεί τα έργα του Μπετόβεν, του φαίνονται απίστευτα σύγχρονα, μοναδικά, ακριβώς επειδή ο συνθέτης κατανοεί τις σύγχρονες ευαισθησίες, ευαισθησίες οι οποίες είναι διαχρονικές.
Ταλέντα και ρυθμός
Τα τελευταία χρόνια η κλασική μουσική όχι μονάχα δεν σβήνει, αλλά αντίθετα κατακτά ανθρώπους στον πολιτισμό των οποίων δεν ανήκει, όπως οι Ασιάτες. Ο Μάρεϊ Περάια, που βλέπει καθημερινά τα καταπληκτικά ταλέντα νέων Ασιατών να κατακτούν τον συγκεκριμένο χώρο, θεωρεί πως προκειμένου να έχουν επιτυχία, θα πρέπει τελικά να κατανοήσουν συνολικά το πλαίσιο και τον πολιτισμό ο οποίος τη γέννησε και στον οποίο ανήκει η μουσική αυτή. Συχνά πρόκειται για ταλέντα τα οποία γίνονται διάσημα σε μια βραδιά, σε αντίθεση προς τον ίδιο, του οποίου η σταδιοδρομία διαμορφώθηκε βήμα βήμα, μέσα στις δεκαετίες. «Είναι κάτι τελείως προσωπικό για τον καθέναν», θεωρεί. Ακουγε πρόσφατα το Οκτέτο που συνέθεσε ο Φέλιξ Μέντελσον στα δεκαέξι του χρόνια και είχε μείνει κατάπληκτος. Ο καθένας έχει τους ρυθμούς του, τους οποίους και πρέπει να ακολουθήσει, πιστεύει.
Η συναυλία του Μάρεϊ Περάια με έργα Μπετόβεν θα δοθεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 4 Δεκεμβρίου.