Το γνωμικό αποδίδεται στον Βίαντα τον Πριηνέα, έναν εκ των επτά σοφών, ενώ χρησιμοποιείται από τον Σοφοκλή στην Αντιγόνη, με τον Κρέοντα να υποστηρίζει ότι η εξουσία αποκαλύπτει τον πραγματικό χαρακτήρα του άνδρα. Ποικιλόμορφη η εξουσία και δεν περιορίζεται μόνο στην πολιτική. Εκφάνσεις της συναντούμε στην οικονομική –κυρίως– δραστηριότητα, αλληλοσυμπλεκόμενη και αλληλοεξαρτώμενη στην Ελλάδα, αλλά και την κοινωνική, με την ευρύτατη αυτής έννοια.
Κάθε σχέση επαγγελματική αυτομάτως θέτει πρόσωπα σε κρείσσονα και ήσσονα μοίρα. Γενεσιουργός αιτία, η εξουσιομανία στις διάφορες πτυχές της ζωής. Εντός και κυρίως εκτός οικογένειας. Ο καθένας σέρνει βιώματα άγνωστα στο ευρύ κοινό, πολλές φορές καταχωνιασμένα μέσα του, θεωρεί εαυτόν αδικημένο από τη φύση, το περιβάλλον, την Πολιτεία και απαιτεί, μόνο που δεν μπορεί να το εκφράσει εύκολα. Αναμένει να του δοθεί η ευκαιρία. Κι’ αυτή συνήθως δίνεται μέσα από το πολιτικό σύστημα, το οποίο καλλιεργεί ελπίδες στους ψηφοφόρους του, για ανέλιξη και εξέλιξη μέσω της κομματικής ιεραρχίας. Στην εποχή του τέλους των ιδεολογιών, πολύ πιο εύκολα παρασύρεις. Δεν υπάρχουν ιδεολογικοί φραγμοί και η ύλη, το κέρδος φαντάζει ως ο απώτερος στόχος για την καταξίωση. Διογκώθηκε το ’81 και γιγάντωσε στις μέρες μας. Το πρόπλασμα βεβαίως πάντα υπάρχει και αναλόγως συνθηκών, της θέσης εξουσίας, εκτινάσσεται, με αχαλίνωτο πάθος, πολλές φορές.
Επιτέλους δικαίωση. Αποκατάσταση της αδικίας, καιρός να δείξουμε τι αξίζουμε και πόσο καταφρονημένοι υπήρξαμε. Οι μεταλλάξεις είναι συνηθισμένες. Αίφνης εμφανίζεται ένας άλλος άνθρωπος, με άλλα χαρακτηριστικά, λιγότερα ποιοτικά. Ενδύεται τον καινούργιο ρόλο του, απεκδυόμενος τον παλιό. Ανάλογη με τον αριθμό των «εξουσιαζομένων» είναι και η οίηση. Ο νέος εαυτός του τον κατευθύνει να διαφοροποιείται από τους λοιπούς. Δεν αρκούν οι ενδυματολογικές μεταμφιέσεις, χρειάζεται και το κάτι επιπλέον. Αυτό που θα τον αποθεώσει και θα τον μεταφέρει στα υψηλότερα δώματα της ευδαιμονίας, αλλαγή ματογυαλιών, γιατί όχι. Με κόκκινες ρίγες στον σκελετό, αφού δεν προσφέρεται αλλού και αλλαγή στο κούρεμα, πιο αποφασιστικό και συνάμα σαγηνευτικό.
Τα πάντα στην Ελλάδα είναι τηλεόραση. Αποχαύνωση. Αλλωστε, σύμφωνα με μελέτη του ΟΟΣΑ το 30% των Ελλήνων δεν καταλαβαίνει τι διαβάζει. Προφανώς απ’ όσους διαβάζουν, που όλο λιγοστεύουν. Η πρόσβαση όμως στην τηλεόραση προϋποθέτει καλές σχέσεις με τ’ αφεντικά. Εστω και για ένα μικρό πέρασμα. Κάποτε η τηλεόραση μπορούσε να σ’ απομυθοποιήσει με μερικές εμφανίσεις. Ούτε αυτό, όμως, συμβαίνει στις μέρες μας. Οι πιο προβεβλημένοι, οι πιο φωνακλάδες και εριστικοί κατέχουν τα πρωτεία στις εκλογές.
Ετσι, σε δεύτερη ή τρίτη φάση έρχεται το έργο που εκτελείται και για το οποίο τον εξέλεξαν οι συντοπίτες. Και γιατί όχι, αφού το κυβερνητικό πρόγραμμα ουσιαστικά αποτελεί ένα προπαγανδιστικό λαϊκό κείμενο καθαρά προεκλογικό. Μετά όλα λησμονούνται και νομιμοποιούνται, πλέον, μετά τόσες πολλές ψεύτικες υποσχέσεις και δυσαρμονία λόγου με πράξεις, να εκτίθενται τηλεοπτικώς σ’ όσους αντέχουν να παρακολουθούν πολιτικές εκπομπές και συνάμα να ανακαλούν στη μνήμη τους προγενέστερες δηλώσεις και μεταμφιέσεις. Λίγες πλέον και γνωστές οι εκπομπές δημοσιογραφικού και πολιτικού ήθους.
Το γνωμικό του τίτλου τέθηκε για να κριθούν τα έργα και οι ημέρες των αρχόντων αυτών, από τις αποφάσεις των οποίων κρίνεται το μέλλον μιας κοινότητας πολιτών και που χαράσσουν νέους ορίζοντες και κατευθυντήριες γραμμές. Με τα έργα αυτά διδάχθηκαν λαοί, γενιές και διαμορφώθηκαν ιδεώδη, ανθρωπιστικές σπουδές, άξιοι ηγέτες. Οι ανάξιοι εξοστρακίστηκαν. Υπήρχαν ασφαλιστικές δικλίδες, όπως η διαδικασία της λογοδοσίας των βουλευτών, η γραφή παρανόμων (δημόσια αγωγή για παράνομη πρόταση) και η γραφή νόμον μη επιτήδειον θείναι (δημόσια δίωξη για τη θέσπιση επιβλαβούς νόμου ή η αγωγή κατά των πρυτάνεων).
Τους δύσκολους χρόνους που περνά η χώρα μας, κυριαρχεί η εικόνα, η ψευδής εικόνα, αυτή που δημιουργείται και εν τέλει απευθύνεται στους αφελείς και απαίδευτους.
Κατασκευάζουν πρόσωπα, απρόσωπα, κυνικά, χωρίς συναίσθημα. Χωρίς γνώσεις και παιδεία. Και μας τους παρουσιάζουν σαν κάτι νέο, ελπιδοφόρο. Και στη διαδρομή βγάζουν τα συμπλέγματά τους, τα εμφανίζουν σαν προοδευτικά λαϊκά στοιχεία κόντρα στο ευρωπαϊκό κατεστημένο. Απουσιάζουν, βεβαίως, η πολιτική πράξη, οι ιδέες, οι προτάσεις, για να δοκιμαστούν, να κριθούν. Αντ’ αυτού επιδίδονται με περισσή χάρη στον χορό του Ζαλόγγου, βαφτίζοντας πολιτική μια ανερμάτιστη και επικίνδυνη πελατειακή λειτουργία του κράτους. Με τον μανδύα της Αριστεράς.
Η αρχή, η εξουσία, αναδύει τα καλύτερα, αλλά μπορεί και τα χειρότερα χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου. Αν συμβεί το δεύτερο, τότε έχουμε κάτι ανάλογο με τον αντίπαλο του Περικλή, Κλέονα τον Βυρσοδέψη, που υποστήριζε ότι «οι τε φαυλότεροι των ανθρώπων προς τους ξυνετώτερους ως επί το πλείστον άμεινον οικούσι τας πόλεις».
*Ο κ. Δημήτρης Χ. Παξινός είναι πρώην πρόεδρος ΔΣΑ.