Η πορεία της Ενωμένης Ευρώπης μοιάζει λίγο-πολύ με αυτήν της Δημοκρατίας. Παρά τις όποιες ατέλειες, είναι η καλύτερη προοπτική στην οποία πρέπει να επενδύσουμε. Και να ελπίζουμε. Χωρίς αυτό να συνεπάγεται απλή αναπαραγωγή αυτοματισμών και εμμονή σε κλισέ και αμφισβητούμενες εκδοχές τού «πολιτικά ορθού».
Η μεταναστευτική κρίση αιφνιδίασε κράτη-μέλη και μηχανισμούς. Στην αρχική αμηχανία, προστέθηκαν ανεδαφικές ιδεοληψίες, συνθήματα αμφιθεάτρου και ουτοπικά ευχολόγια, που δαιμονοποίησαν απόπειρες υπεύθυνου σχεδιασμού και ονομάτισαν κάθε προσπάθεια συγκροτημένης δράσης «κήρυγμα για την Ευρώπη-φρούριο». Και οι συνέπειες δεν άργησαν να φανούν. Σε ένα μωσαϊκό ευρωπαϊκών κοινωνιών και διαφορετικών πολιτικών καταβολών, με τη «βοήθεια» ακόμη και εξωγενών προπαγανδιστικών μέσων, θέριεψαν οι αντιδράσεις, αφυπνίστηκαν ελατήρια απομονωτισμού, διαμορφώθηκαν νέες διαχωριστικές γραμμές, συνδέθηκε η μεταναστευτική κρίση με την ασφάλεια, την τρομοκρατία και την παραβατικότητα. Γινόμαστε μάρτυρες της ανόδου των ευρωσκεπτικιστών, της ενίσχυσης των φυγόκεντρων τάσεων, με το βρετανικό δημοψήφισμα να είναι το αντιπροσωπευτικότερο για την ώρα παράδειγμα, με τις εκλογές στην Αυστρία, με την ενεργοποίηση των κρατών του Visegrand και με ανοιχτά τα ενδεχόμενα στις επικείμενες εκλογές, την άνοιξη του 2017, στη Γαλλία.
Για ποιον λόγο, αλήθεια, κάποιοι εκχωρούν οιονεί την ατζέντα της ασφάλειας στην άκρα Δεξιά; Ποιον εξυπηρετεί η απομόνωση των κέντρων λήψης αποφάσεων από τα μεσαία κοινωνικά στρώματα, που ήταν η κινητήρια δύναμη του κοινού «ευρωπαϊκού ονείρου»; Πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι το σύστημα των ποσοστώσεων στη διανομή των προσφύγων, που δεν πέτυχε, αποτελεί ουσιαστικά αναπαραγωγή του συστήματος απορρόφησης των προσφύγων από τη διαλυμένη πρώην Γιουγκοσλαβία και την Αλβανία; Με ποια λογική προσδοκούμε να επιτύχει ένα μοντέλο που απευθύνονταν σε μια Ευρώπη που δεν περιελάμβανε τα κράτη της διεύρυνσης και αφορούσε κατά πρώτον ευρωπαϊκούς πληθυσμούς, ακόμη και αν ορισμένοι από αυτούς δεν ήταν χριστιανικοί στο θρήσκευμα; Πόσο αφελείς είναι όσοι αρθρώνουν «το επιχείρημα» ότι θα ενισχυθεί η ευρωπαϊκή οικονομία γιατί, όπως λένε, οι μετανάστες θα κάνουν δουλειές που οι πολίτες των κρατών-μελών δεν κάνουν; Πέρα από τον πρόδηλο φασισμό και τη σαθρότητα τέτοιων απόψεων, έχουν άραγε αναρωτηθεί οι θιασώτες τους ότι οδηγούν σε γκετοποίηση τη δεύτερη γενιά των μεταναστών, που εύλογα δεν θα αποδεχθούν τον ρόλο του παρία; Μια βόλτα στα περίχωρα του Παρισιού και των Βρυξελλών –«εκτροφεία» της πλειονότητας των τρομοκρατών που αιματοκύλισαν τις δύο δυτικές μεγαλουπόλεις– θα τους πείσει. Αλλά πέρα από τον κυνισμό τους, στερούνται και επιστημονικής σοβαρότητας. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους τον χρόνο και τους όρους προσαρμογής και ένταξης στον κοινωνικό ιστό και στην αγορά εργασίας.
Είναι ανάγκη να εστιάσουμε σε αναπτυξιακές πολιτικές στις χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστευτικών ροών, που θα αποτελέσουν και τις αποδοτικές δικλίδες ανάσχεσής τους.
Φτάσαμε στην ακρότητα να μετατρέψουμε και να εκλαμβάνουμε ως πολιτική ορθότητα τον ακτιβισμό των ΜΚΟ. Και η διάψευση ήλθε. Και απέδειξε ότι πολιτικές ερήμην της ραχοκοκαλιάς των κοινωνιών, με φαντασιώσεις και ιδεοληψίες, δε γίνονται.
Η Ευρώπη χρειάζεται να ανασκουμπωθεί. Ο σεβασμός των θεμελιωδών ελευθεριών είναι ευαγγέλιο. Και στον πυρήνα των θεμελιωδών ελευθεριών και δικαιωμάτων βρίσκεται το δικαίωμα του Ευρωπαίου πολίτη για ασφάλεια. Για προκοπή και οικονομική πρόοδο. Που αφορά όλους τους Ευρωπαίους και δεν τιμαριοποιείται σε Ενώσεις δύο ταχυτήτων και σε εκπτώσεις δικαιωμάτων. Η σύγκλιση νοείται μόνον επί τα βελτίω. Κάθε άλλη προσπάθεια αποξενώνει τα ευρωπαϊκά όργανα από τους πολίτες. Και δημιουργεί κενό προοπτικής και αναπόδραστη ασυνέχεια. Η Eυρωπαϊκή Ενωση στηρίζεται σε κυρίαρχα μέλη. Που εκχωρούν εξουσίες για να βελτιώσουν τις ζωές των πολιτών τους. Οχι για να νομιμοποιήσουν αδιέξοδες πολιτικές. Απέναντι στα κράτη-μέλη απαιτείται σεβασμός. Και απόλυτη κατανόηση του ρόλου που οι κοινοτικοί μηχανισμοί διαδραματίζουν.
Η Ευρώπη είναι σε σταυροδρόμι. Πρώτος από όλους ο επικεφαλής της Επιτροπής το επισήμανε, λέγοντας πως το στοίχημα είναι να «φτιάξουμε» και όχι να «διαλύσουμε» το οικοδόμημα («make it not brake it»). Πέρα από προθέσεις, αυτό που πάντα μετράει είναι το αποτέλεσμα. Και οι κάλπες το αποτυπώνουν. Με όσες μέχρι σήμερα οδυνηρές εκπλήξεις είχαν. Που δείχνουν ότι κορυφαίες επιλογές πρέπει να επανεξεταστούν. Για να εξακολουθήσουμε να έχουμε το (ευρωπαϊκό) οικοδόμημα. Ακόμη και με τις ατέλειές του.
*Ο κ. Πολύκαρπος Αδαμίδης είναι δικηγόρος, Δ.Ν.