Με τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (RWF, 1945-1982), το enfant terrible του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου, τον συνδέει μια μακρόχρονη φιλία και μια στενή συνεργασία, ήδη από τα χρόνια του Actiontheater στο Μόναχο. Εκτοτε, ο Χάρι Μπερ (Harry Baer) θα πρωταγωνιστήσει σε πολλές ταινίες του Φασμπίντερ, μαζί με τη Χάνα Σιγκούλα, τον Ούλι Λόμελ, τον Κλάους Λέβιτς, τον Γκίντερ Λάμπρεχτ, τον Χαρκ Μπομ, την Μπάρμπαρα Ζούκοβα κ.ά., ξεκινώντας με τον «Ελληνα γείτονα» (Katzelmacher, 1968), μια ταινία-σταθμό στην εργογραφία του σκηνοθέτη, που θίγει πρώτη το θέμα του «ξένου» στη γερμανική κοινωνία. Ο Χάρι Μπερ, που θα έρθει στην Αθήνα στις 8/12 για το αφιέρωμα του Ινστιτούτου Γκαίτε στον Ρ. Β. Φασμπίντερ, συνεργάστηκε μαζί του ως βοηθός σκηνοθέτη, ενώ το 1983 εξέδωσε το βιβλίο «Μπορώ να κοιμηθώ, όταν θα πεθάνω», με τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες του από τη φιλία τους.
«Βασικά, ήθελα να γίνω δάσκαλος, όμως το 1969, με την έξαρση του φοιτητικού κινήματος, τα πανεπιστήμια ήταν κλειστά από τις απεργίες και τις διαδηλώσεις και δεν γίνονταν εγγραφές. Συνάντησα τον Φασμπίντερ στο Μόναχο, στο Actiontheater. Στην παράσταση έψαχναν έναν τυμπανιστή, κι έτσι έμπλεξα με την ηθοποιία», λέει στην «Κ» ο Χάρι Μπερ, ο οποίος διατηρεί έντονες αναμνήσεις από μια διόλου αυτονόητη προσωπική και επαγγελματική σχέση με τον σκηνοθέτη. «Με τον Φασμπίντερ μάς συνέδεαν στενή φιλία και συνεργασία, που κατέρρευσαν με τον πρόωρο θάνατό του. Τον εμπιστευόμουν τυφλά, για μένα ήταν κάτι σαν “ασφάλεια ζωής”. Ηταν μια ιδιοφυΐα, κάτι που αργότερα του αναγνωρίστηκε, ένας “βιρτουόζος”, που με κάθε νέο έργο, θεατρικό ή κινηματογραφικό, γινόταν καλύτερος. Δεν ήταν πάντως μια εύκολη φιλία, ο Φασμπίντερ ήταν “εξουσιαστικός”, συχνά έψαχνε για εξιλαστήρια θύματα, στη δουλειά και στις σχέσεις του, και πάντως ήταν ένας δύσκολος χαρακτήρας, γεμάτος αντιφάσεις».
«Σίγουρα, ήταν ένας πολιτικοποιημένος δημιουργός, έξω όμως από το πλαίσιο Δεξιά – Αριστερά», επισημαίνει στη συνέχεια ο Χάρι Μπερ. «Τα έβαζε με όλους, όπως χαρακτηριστικά συνέβη με την ταινία “Η τρίτη γενιά” (σ.σ.: ένα ανατρεπτικό σχόλιο για την τρομοκρατία και τον ένοπλο αγώνα την περίοδο της RAF, για την οποία όμως θα γυρίσει και το ντοκιμαντέρ “Η Γερμανία το φθινόπωρο”, μαζί με τους Φόλκερ Σλέντορφ, Αλεξάντερ Κλούγκε κ.ά. ως το κινηματογραφικό ρέκβιεμ της οργάνωσης), η προβολή της οποίας στο Αμβούργο, το 1978, προκάλεσε αντιδράσεις στο κοινό».
Τον ρωτάμε πώς βλέπει τη Γερμανία σήμερα, 20 χρόνια μετά την επανένωση, και πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα από την εποχή του «Μπερλίν Αλεξάντερπλατς», την τηλεοπτική μεταφορά του μυθιστορήματος του Αλφρεντ Ντέμπλιν, η οποία είχε προβληθεί και από την ελληνική τηλεόραση, όπου επίσης συμμετείχε. «Με την επανένωση φυσικά και χάρηκα, όμως σταδιακά άρχισαν να εμφανίζονται τα πραγματικά προβλήματα, αν δούμε τι συμβαίνει με τους ξένους και τους πρόσφυγες, κυρίως στις περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, και την άνοδο του λαϊκισμού, που απειλεί τη Γερμανία αλλά και την Ευρώπη».
Για την Ελλάδα
Ο Χάρι Μπερ είχε επισκεφθεί την Ελλάδα τη δεκαετία 1960-70, «κάποια ελληνικά καλοκαίρια στη Λέσβο και την Κρήτη, και στην Αθήνα περαστικός», θυμάται αμυδρά, τη φορά αυτή όμως η παρουσία του δίνει μια ιδιαίτερη βαρύτητα στο αφιέρωμα για τον Φασμπίντερ, 22 χρόνια μετά την πρώτη «ρετροσπεκτίβα» που παρουσίασε στην Αθήνα το Ινστιτούτο Γκαίτε. «Χαίρομαι που ξαναβρίσκομαι στην Ελλάδα», μας λέει. «Εχω μεγάλο σεβασμό στους Ελληνες, ιδιαίτερα για όσα έχουν αντιμετωπίσει αυτή τη δύσκολη περίοδο. Η Γερμανία δεν είναι μόνο η ισχυρή οικονομία της ή οι πολιτικοί της, και ο πολιτισμός μπορεί να συμβάλει σημαντικά στον διάλογο και στην αλληλοκατανόηση. Είμαι χαρούμενος και κατά κάποιον τρόπο περήφανος γι’ αυτή την επίσκεψή μου στην Αθήνα», μας λέει καταληκτικά, ανανεώνοντας το ραντεβού του στο Ινστιτούτο Γκαίτε και στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
Ο «Ελληνας γείτονας» δεν μένει πια εδώ, η Αλεξάντερπλατς στο Βερολίνο έχει προ πολλού μεταλλαχθεί σ’ ένα ιδιόμορφο melting pot και η «τόσο μακρινή απουσία» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ μάς φέρνει όλο και πιο κοντά τα ζητήματα που είχε αναδείξει στο έργο του: κυρίως, την ανθρώπινη αλλοτρίωση μέσα από τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς, στην κοινωνία, στην πολιτική και στον έρωτα.
8/12 στις 6 μ.μ., προβολή της ταινίας «Ο Ελληνας γείτονας», με τη συμμετοχή του Χάρι Μπερ στο πάνελ των ομιλητών. 9/12 στις 6 μ.μ., masterclass με τον Χάρι Μπερ στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και… ξερό ψωμί
Κινηματογραφικό αφιέρωμα του Ινστιτούτου Γκαίτε σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος και τις Νύχτες Πρεμιέρας, 8 έως 21/12/2016, με 23 ταινίες του δημιουργού, πολλές από αυτές σε αποκατεστημένες ψηφιακές κόπιες.
Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα παρουσιαστούν σε πρώτη προβολή η ταινία «Ενσύρματος κόσμος» (1973) και τα ντοκιμαντέρ «Ο Aλί στον Παράδεισο» (2011), της Βιόλα Σαφίκ, και «Φασμπίντερ», της Ανεκατρίν Χέντελ (2015), με την παρουσία του Χ. Μπερ και της Μ. Κάρστενσεν.