Πριν από τη «διάσκεψη για την Κύπρο» στις 12 Ιανουαρίου, θα υπάρξει διμερής συνάντηση του Ελληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, και θα ανοίξει μια συζήτηση για τις εγγυήσεις στην Κύπρο, η οποία θα εισέλθει στην ουσιαστική φάση της λήψης αποφάσεων στη διάρκεια της διάσκεψης, τονίζει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Εσπεν Μπαρθ Εϊντε.
Λίγες ώρες μετά την επίτευξη συμφωνίας στη Λευκωσία για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και τις συνομιλίες που είχε στην Αθήνα με τον πρωθυπουργό και τον υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας, αλλά και με τον Τούρκο πρέσβη, ο Νορβηγός διπλωμάτης διαμηνύει ότι ουσιαστικά η διάσκεψη της Ελβετίας θα είναι πενταμερής, όπως επιθυμεί η τουρκική πλευρά, μιλάει για τους δύο χάρτες που θα είναι σχεδόν ταυτόσημοι, ενώ αναγνωρίζει μεν ότι οι ξένες δυνάμεις θα πρέπει να αποσυρθούν, όχι όμως άμεσα αλλά στο πλαίσιο μιας μεταβατικής περιόδου που θα συμφωνηθεί.
– Επανεκκινούν οι εντατικές διαπραγματεύσεις.
– Μετά την ειλικρινή επιθυμία των δύο ηγετών στην Κύπρο να πετύχουν λύση. Ηταν και οι δύο απογοητευμένοι. Προφανώς, είχαν διαφορετικές ερμηνείες για την αποτυχία, αλλά δεν ήταν χαρούμενοι με την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί. Εργάζονταν σκληρά για 19 μήνες. Αποφάσισαν να επιστρέψουν άμεσα στις διαπραγματεύσεις, αρχής γενομένης από τη Δευτέρα, και να εργασθούν πάνω σε όλα τα εναπομείναντα ζητήματα, διασταυρούμενα, και να προετοιμάσουν αυτή τη διάσκεψη για την Κύπρο που θα αρχίσει στις 9 Ιανουαρίου.
– Την πολυμερή.
– Τώρα τη λέμε διάσκεψη για την Κύπρο. Προηγουμένως ήταν γνωστή ως πολυμερής. Εχει νέο όνομα. Ξεκινάει στις 9 Ιανουαρίου, μόνο για τους Κυπρίου. Εκεί υπάρχουν συγκεκριμένες φιλοδοξίες για το τι θα γίνει στις τρεις ημέρες, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίασης χαρτών στις 11. Και από τις 12 οι διεθνείς παίκτες, ουσιαστικά οι εγγυήτριες δυνάμεις, θα συμπεριληφθούν στη διάσκεψη που θα επεκταθεί και θα καταστεί διεθνής και εκεί θα γίνει η διαπραγμάτευση των εγγυήσεων και της ασφάλειας. Από τώρα μέχρι τότε πρέπει να εργασθούμε εντατικά σε όλα και να προετοιμάσουμε τις συζητήσεις στα θέματα εγγυήσεων και ασφάλειας. Στην Κύπρο, και μεταξύ των εγγυητριών.
– Αρα, δύο διαφορετικοί χάρτες. Αλλά η συζήτηση αφορούσε πώς οι δύο πλευρές θα κατέληγαν σε έναν.
– Αλλά θα καταλήξουν εκεί. Θα συγκλίνουν συνεχώς. Αυτοί οι χάρτες θα έχουν τις ίδιες περιοχές. Οπότε, οι αναπροσαρμογές στις ίδιες περιοχές θα είναι ελάχιστες. Δεν υπάρχουν τόσο πολλοί τρόποι να καταλήξει κανείς. Και εκεί, ή αμέσως μετά, θα συγκλίνουν σε έναν χάρτη, ως μέρος όλης αυτής της διαδικασίας.
– Είστε πεπεισμένος ότι θα συγκλίνουν στον ένα χάρτη;
– Ναι. Είμαι πεπεισμένος ότι θα γίνει αυτό. Το αν αυτό θα είναι στις 11 ή στις 12, δεν το ξέρω. Το συζητήσαμε με τους ηγέτες και συμφώνησαν ότι σε γενικές γραμμές συμφωνούν. Αυτό που θέλει ο ένας και ο άλλος μέσα του για την Κύπρο στα πέντε κεφάλαια δεν είναι πολύ διαφορετικό. Το μεγάλο άγνωστο είναι οι εγγυήσεις. Αλλά δεν υπήρχε τρόπος να ασχοληθούμε με αυτές μέχρι τώρα και αυτό ισχύει τόσο για τους Κυπρίους όσο και για τις εγγυήτριες δυνάμεις.
– Αλλά η συμφωνία στον ένα χάρτη αφορά και τον αριθμό των προσφύγων που θα επιστρέψουν;
– Το σημαντικό εδώ είναι ο χάρτης. Οι αριθμοί, τα κριτήρια, είναι ο δρόμος προς τον χάρτη. Η προσέγγιση των κριτηρίων έχει αξία. Οταν φθάνεις τόσο κοντά, αυτή η πτυχή καλύπτεται από τους ίδιους τους χάρτες.
– Θα προηγηθεί διμερής συνάντηση των κ. Τσίπρα και Ερντογάν;
– Νομίζω ναι. Το θέλω πολύ να συμβεί. Είναι υγιής και ορθή ιδέα, και είπα στον πρωθυπουργό Τσίπρα και στον υπουργό Εξωτερικών Κοτζιά ότι εργάζομαι για μια τέτοια συνάντηση. Eπί της αρχής έχει γίνει αποδεκτή και από τις δύο πλευρές. Υπήρξε μια ημερομηνία που συζητήθηκε, αλλά δεν θα γίνει, και αυτό είχε να κάνει με πρακτικούς λόγους και όχι με την ουσία
– Στο Αμπου Ντάμπι.
– Ναι, στο Αμπου Ντάμπι. Τώρα κοιτάμε για μια επόμενη ευκαιρία όπου οι δύο ηγέτες θα βρεθούν στην ίδια τοποθεσία. Αλλά έχουν συμφωνήσει ότι πρέπει να γίνει. Είπα στον πρωθυπουργό να μην έχει πολύ υψηλές προσδοκίες από αυτή τη συνάντηση. Σκοπός της είναι να αρχίσει η συζήτηση, όχι να ολοκληρωθεί. Γιατί δεν θα είναι δυνατόν να ολοκληρωθεί για τους Τούρκους εκτός του πλαισίου της πολυμερούς διάσκεψης, διότι εκεί θα παρακολουθούν τι θα γίνεται σε άλλα ζητήματα.
– Επιδιώκουν ένα «πάρε-δώσε».
– Κοιτάξτε. Το «πάρε-δώσε» θα γίνει μεταξύ των Κυπρίων. Οι εγγυήτριες χώρες δεν έχουν λόγο να συμμετάσχουν σε αυτό καθεαυτό το «πάρε-δώσε». Αλλά για τους Κυπρίους η ασφάλεια είναι ένα από τα αλληλεξαρτώμενα ζητήματα. Ετσι, οι άλλοι παίκτες πρέπει να σεβαστούν ότι αυτό είναι μέρος ενός συνολικού σκηνικού.
– Οι δύο ηγέτες συναντώνται, ανοίγουν τη διαδικασία, και αυτή συνεχίζεται στη διάσκεψη;
– Ακριβώς. Ελπίζει κανείς ότι στην πρώτη αυτή συνάντηση θα αποκτήσει ο ένας μια αίσθηση ευελιξίας του άλλου. Δεν θα πρέπει κανείς να περιμένει ότι σε αυτή την πρώτη συνάντηση θα υπάρξει συμφωνία.
– Ηταν ενήμερη η ελληνική κυβέρνηση για το νέο πλαίσιο;
– Ο πρωθυπουργός μού είπε ότι ήταν ικανοποιημένος με τις ημερομηνίες. Ηταν ήδη υποστηρικτικός της ιδέας μιας διάσκεψης. Μου είπε ότι η Ελλάδα δεν θέλει να αποτύχει αυτή η προσπάθεια. Δεν είναι μυστικό ότι υπάρχουν διαφορές απόψεων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, αλλά καμία πλευρά δεν θέλει να αποτύχει η προσπάθεια, διότι αναγνωρίζουν τις γεωπολιτικές συνέπειες μιας αποτυχίας να λύσουν το Κυπριακό. Μπορεί να δημιουργηθεί ένα αρνητικό σπιράλ. Ελαβα πολλά μηνύματα ότι «θέλουμε αυτό να δουλέψει». Στις επαφές μου με την ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα διαπίστωσα ότι συνειδητοποιούν τη σοβαρότητα της κατάστασης και πως θα κληθούν να λάβουν πραγματικές αποφάσεις, και αυτό ισχύει και για την Τουρκία, για τη Βρετανία και για τους ίδιους τους Κυπρίους.
– Δεν είναι περίεργο να υπάρχουν ξένες δυνάμεις σε κράτος της Ε.Ε.;
– Το ζήτημα είναι η μόνιμη παρουσία, γιατί η μεταβατική είναι άλλο θέμα. Είχαμε τις δυνάμεις για όλα αυτά τα χρόνια και δεν μπορούν να αποσυρθούν εν μια νυκτί. Κανείς δεν το πιστεύει αυτό. Αλλά να δούμε ποιοι είναι οι φόβοι και πώς μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτούς. Οι στρατιώτες δεν αποτελούν την καλύτερη απάντηση. Εάν οι Τουρκοκύπριοι φοβούνται επιθέσεις από εθνικιστές εξτρεμιστές, η απάντηση δεν είναι ο στρατός αλλά μια σωστή αστυνομία. Πολλοί από τους φόβους είναι πραγματικοί, αλλά δεν αντιμετωπίζονται απαραίτητα με στρατιωτικά μέσα. Αναγνωρίζω το ισχυρό επιχείρημα ότι δεν μπορεί να υπάρχει μια τέτοιου είδους παρουσία μόνιμα, αλλά ανάμεσα στη θέση ότι όλοι πρέπει να φύγουν την πρώτη μέρα και την άλλη περί μόνιμης παρουσίας, υπάρχει περιθώριο.
– Κάποιες εβδομάδες ή μήνες είναι άλλο πράγμα από πέντε χρόνια.
– Δεν θα σχολιάσω τις λεπτομέρειες. Αλλά πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν ξένες δυνάμεις. Η Γερμανία έχει αμερικανικές δυνάμεις στο έδαφός της.
– Αντιλαμβάνεσθε ότι αυτό το επιχείρημα δεν ευσταθεί στην περίπτωση της Κύπρου.
– Φυσικά. Ηθελα απλά να εξηγήσω ότι η θέση πως δεν υπάρχουν ευρωπαϊκές χώρες με ξένες δυνάμεις δεν ισχύει. Αλλά για τις συνθήκες, έχετε δίκιο, είναι πολύ διαφορετικές.