Δεν γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή ποιες θα είναι οι οικονομικές και πολιτικές συνέπειες της βαριάς ήττας του Ματέο Ρέντσι στο δημοψήφισμα για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στην Ιταλία. Ο κ. Ρέντσι, μιλώντας μιάμιση ώρα αφού έκλεισαν οι κάλπες, ανακοίνωσε την παραίτησή του από την πρωθυπουργία.
Το ευρώ, που είχε ήδη πάρει την κατιούσα όταν ανακοινώθηκαν τα exit polls τα μεσάνυχτα ώρα Ελλάδος, επιτάχυνε την καθοδική του πορεία με την ανακοίνωση, καθώς παράλληλα επιβεβαιωνόταν η επικράτηση του «Όχι» με διψήφια διαφορά. «Από αύριο [σ.σ.: τη Δευτέρα] το θέμα θα είναι οι τράπεζες» δηλώνει στην «Κ» η Μέγκαν Γκριν, επικεφαλής οικονομολόγος της Manulife, που παρακολουθεί τα αποτελέσματα από το αρχηγείο του Δημοκρατικού Κόμματος στην Ρώμη. «Οι ιδιώτες επενδυτές θα αποσυρθούν από την ανακεφαλαιοποίηση της Monti dei Paschi και το πρόβλημα πιθανότατα θα μεταδοθεί σε άλλες αδύναμες ιταλικές τράπεζες.»
Ορισμένοι αναλυτές έχουν προβλέψει ότι η ήττα και η παραίτηση του Ιταλού πρωθυπουργού θα είναι το εναρκτήριο λάκτισμα για την Αποκάλυψη: οι πιέσεις των αγορών στις τράπεζες θα οδηγήσουν σε bail-in, ενώ οι πιέσεις στα ιταλικά ομόλογα θα αναγκάσουν τον Μάριο Ντράγκι να ενεργοποιήσει το πρόγραμμα OMT, καθώς η δύναμη πυρός του QE δεν επαρκεί για να διατηρήσει τα κρατικά επιτόκια δανεισμού της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης σε βιώσιμα επίπεδα.
Αναγκαίος όρος για την ενεργοποίηση του OMT, της μορφής που πήρε η δέσμευση του κ. Ντράγκι το καλοκαίρι του 2012 να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για τη διάσωση του ευρώ, είναι η υπαγωγή της Ιταλίας σε πρόγραμμα του ESM. Το ιταλικό μνημόνιο, σε συνδυασμό με το bail-in – εξηγούν οι αγγελιοφόροι της καταστροφής – θα γιγαντώσει το ήδη ισχυρό αντι-ευρωπαϊκό ρεύμα, που εκφράστηκε στο δημοψήφισμα από την ετερόκλητη συμμαχία του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, του Μπέπε Γκρίλο και της Λέγκας του Βορρά. Το αποτέλεσμα θα είναι η έξοδος της Ιταλίας από το ευρώ και η κατάρρευση του κοινού νομίσματος.
Υπάρχει και η εναλλακτική οπτική, ωστόσο: ο κ. Ρέντσι αντικαθίσταται από μία φυσιογνωμία που καθησυχάζει τις αγορές (πολλοί μιλούν για τον υπουργό Οικονομικών Πιέρ Κάρλο Πάντοαν). H Monti dei Paschi ανακεφαλαιοποιείται χωρίς να χρειαστεί bail-in, αποφεύγοντας έτσι ένα σοκ που θα έσπερνε τον πανικό στους καταθέτες. Η νέα κυβέρνηση ψηφίζει έναν πιο αναλογικό εκλογικό νόμο, ενώ οι δυνάμεις του «Όχι», ακριβώς επειδή δεν τις συνδέει τίποτα πέρα από την επιθυμία τους να ηττηθεί ο κ. Ρέντσι και η αντιπάθειά τους προς το ευρώ, αδυνατούν να συντονιστούν πολιτικά-εκλογικά. Η ιταλική οικονομία συνεχίζει να σέρνεται, χωρίς ωστόσο να πέσει από τον γκρεμό.
«Πρόκειται για μία συντριπτική ήττα για τον Ματέο Ρέντσι και ένα αρνητικό αποτέλεσμα για την πολιτική σταθερότητα και την οικονομία στην Ιταλία» δηλώνει στην «Κ» ο Βολφάνγκο Πικολί, συν-πρόεδρος της Teneo Intelligence. «Ωστόσο δεν θα ανοίξει το δρόμο άμεσα για τα χειρότερα σενάρια, όπως πρόωρες εκλογές και τη νίκη του Κινήματος των Πέντε Αστέρων [του κ. Γκρίλο].
Το βέβαιο είναι ότι, μετά τη σύντομη ανάσα που παρείχε στο φιλοευρωπαϊκό στρατόπεδο η καθαρή ήττα του ακροδεξιού Νόρμπερτ Χόφερ στις εκλογές για την Αυστριακή προεδρία, οι ευρωπαϊστές νιώθουν ξανά τους τοίχους γύρω τους να κλείνουν και τα περιθώρια ελιγμών να στενεύουν επικίνδυνα. «Το πραγματικό ρίσκο δεν εντοπίζεται βραχυπρόθεσμα, αλλά μεσοπρόθεσμα, καθώς θα υποφέρει η διακυβέρνηση της χώρας και οι οικονομικές της προοπτικές, εγείροντας νέα ερωτήματα για τη βιωσιμότητα του χρέους» σημειώνει ο κ. Πικολί.
Ακόμα κι αν η αντίδραση των αγορών αποδειχθεί προσωρινά ψύχραιμη, επειδή είχαν απορροφήσει εκ των προτέρων το αποτέλεσμα, η οικονομική και πολιτική σταθερότητα στην Ιταλία θα κρέμεται από μία κλωστή. Οι λεπτές ίνες που θα την κρατούν στη θέση της θα είναι ευάλωτες σε πολλές πιθανές αναταράξεις, κάποιες από τις οποίες – στις εκλογικές αναμετρήσεις που αναμένονται στην Ε.Ε. το 2017 – μπορεί να είναι παταγώδεις.