Τουρίστρια στο Κίεβο

Μαρία Κοραχάη

19.12.2016 • 13:22

Πίσω από τα τσιμεντένια μπλοκ των σοβιετικού τύπου πολυκατοικιών και τις μπαρόκ εκκλησίες με τους χρυσούς τρούλους, η πρωτεύουσα της Ουκρανίας κλείνει τις πληγές του παρελθόντος και μαθαίνει να αγαπά τις αντιφάσεις της.

Οι Ουκρανοί δεν χαμογελούν σχεδόν ποτέ. Απαιτούνται γνώσεις Κοινωνιολογίας για να καταλάβεις αν αυτό προέρχεται από το νωπό ακόμα σοβιετικό παρελθόν τους  ή –ακόμη πιο πίσω– αν είναι κατάλοιπο της κραυγής τους για ανεξαρτησία, που δεν έχει παύσει εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Ο Ολλανδός γενικός διευθυντής του Radisson Blu πάντως, της πρώτης διεθνούς αλυσίδας που άνοιξε στη χώρα μόλις το 2005, το αποδίδει στον καιρό. «Οι Ουκρανοί χαμογελούν μόνο όταν έχει λιακάδα, δηλαδή το καλοκαίρι και την άνοιξη. Τώρα, ούτε ήλιο ούτε χαμόγελα».

Στο Κίεβο των -2 βαθμών, στην πιο αντιτουριστική σεζόν που μπορεί κανείς να το επισκεφτεί, τα δέντρα είναι γυμνά, κάνοντας μερικά τοπία να μοιάζουν στοιχειωμένα. Για να μπεις στις μπαρόκ εκκλησίες με τους χρυσούς τρούλους σε σχήμα αχλαδιού, δεν χρειάζεται να περιμένεις σε ουρές. Αραιά και πού βλέπεις καμιά παρέα να περπατάει βιαστικά, βγάζοντας «καπνό» μέσα από τα γούνινα κασκόλ, σημάδι ότι τα μέλη της συνομιλούν μεταξύ τους. «Ο κόσμος φοβάται να έρθει στην Ουκρανία, ίσως γιατί δεν έχει ακριβή εικόνα για το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα», λέει η Yuliia Druzhynskaya, digital marketing manager του ξενοδοχείου. «Οι περισσότεροι νομίζουν ότι ο πόλεμος μαίνεται σε όλη τη χώρα, όμως οι άνθρωποι στο Κίεβο έχουν κανονική ζωή, πηγαίνουν στη δουλειά τους, σε σχολεία, σε εστιατόρια. Η ζωή δεν σταματά».

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΣΠΑΡΓΑΝΑ

Η αλήθεια είναι ότι η τουριστική βιομηχανία είναι μια πολύ φρέσκια ανακάλυψη σε μια χώρα που ήταν κλεισμένη στον εαυτό της και στο «προστατευμένο» περιβάλλον της Σοβιετικής Ενωσης μέχρι το 1991. Εκτοτε, και μέχρι να σταθεί στα πόδια της –οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά–, οι τουριστικές στρατηγικές και η εξωστρέφεια μοιάζουν μάλλον με πολυτέλεια. Αυτό το καταλαβαίνεις, όπως γίνεται συνήθως, αν ξεφύγεις από το γκρουπ σου και περπατήσεις μόνος στην πραγματική ζωή. Ακόμα κι αν κρατάς χάρτη, δύσκολα θα προσανατολιστείς σωστά, καθώς οι πινακίδες των οδών, ακόμα και των μουσείων, είναι μόνο με κυριλλικούς χαρακτήρες, ενώ ελάχιστοι είναι οι ντόπιοι που μιλούν Αγγλικά. Κάποιοι από αυτούς, μάλιστα, μπορεί να υπερκοστολογήσουν υπηρεσίες αν καταλάβουν ότι είσαι τουρίστας.

Πολλοί από τους επισκέπτες του Κιέβου έρχονται στην πόλη για επαγγελματικούς λόγους, μια και εδώ εδρεύουν αρκετές αντιπροσωπείες ξένων εταιρειών, κυρίως στον τομέα της πληροφορικής. Οι Ουκρανοί έχουν ιδιαίτερες δεξιότητες στην τεχνολογική βιομηχανία – το περιοδικό Forbes μιλάει για μια νέα Σίλικον Βάλεϊ. Επιπλέον, κοστίζουν λιγότερο: 1 ευρώ ισούται με περίπου 27 γρίβνα, τη στιγμή που ο μέσος μισθός στην πρωτεύουσα κυμαίνεται στα 7.000 γρίβνα, δηλαδή λιγότερο από 250 ευρώ. Η φτώχεια όμως εκφράζεται με κάπως οξύμωρο τρόπο, δεν τη βλέπεις στους αστέγους στον δρόμο. Την υποψιάζεσαι στις ακριβές τσάντες, στις γούνες και στα πρόσωπα που «σμιλεύτηκαν» για να είναι αρεστά: σε κάποια μέρη, αν ένα κορίτσι κάθεται μόνο του στο μπαρ και όχι σε τραπέζι, η νόρμα λέει ότι πιθανότατα μπορείς να την πληρώσεις για να κοιμηθείς μαζί της το βράδυ. Τέτοια κορίτσια βλέπεις αρκετά συχνά.

Φυσικά, η πόλη προσφέρεται και για θρησκευτικό τουρισμό. Κάποιες από τις παλαιότερες εκκλησίες της Ανατολικής Ευρώπης βρίσκονται στο Κίεβο. Ομως, και να μην πιστεύει κανείς στον Θεό, πρόκειται για αρχιτεκτονικά αριστουργήματα. Γενικά το κτιριακό σύνολο περιλαμβάνει πανύψηλα μπαρόκ «τέρατα», ενώ στα προάστια βασιλεύει ακόμα το σοβιετικό στυλ με τις πολυώροφες πολυκατοικίες χωρίς μπαλκόνια, πολλές εκ των οποίων χωρίς ασανσέρ. Από τα αξιοθέατα σημειώστε τους καθεδρικούς ναούς της Αγίας Σοφίας, του Αγίου Μιχαήλ και του Αγίου Ανδρέα. Το εντυπωσιακότερο όλων, όμως, είναι το ορθόδοξο χριστιανικό μοναστήρι της Λάβρας των Σπηλαίων. Είναι ενεργό από τον 11ο αιώνα έως σήμερα και θεωρείται από τα σημαντικότερα ευρωπαϊκά θρησκευτικά κέντρα. Ανακηρυγμένο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO, έχει διαμορφωμένους μουσειακούς χώρους, όπου μπορείτε να δείτε μέχρι και λείψανα αγίων κατεβαίνοντας στις κατακόμβες.

ΨΩΜΙ, ΜΠΟΡΣ ΚΑΙ ΠΑΖΑΡΙΑ

Το Κίεβο όμως δεν είναι μόνο πόλη-μουσείο. Η νύχτα είναι πολύ ζωντανή, αν και για τους περισσότερους Ουκρανούς διασκέδαση σημαίνει μάζωξη σε σπίτια. Νέος νόμος, μάλιστα, απαγορεύει την πώληση του αλκοόλ από τις 11 το βράδυ έως τις 10 το πρωί, με εξαίρεση τα μπαρ και τα εστιατόρια. «Αν είσαι λάτρης του πρωινού με σαμπάνια, πρέπει να το έχεις κανονίσει εκ των προτέρων», ανέφερε με χαρακτηριστικό χιούμορ κάποια στιγμή ένα ουκρανικό πρακτορείο ειδήσεων. Για όποιον βέβαια θέλει, υπάρχουν πολλές παμπ στον δρόμο, αλλά τα καλύτερα μπαρ είναι κρυμμένα σε στοές. Μπαίνεις, ας πούμε, σε ένα σκοτεινό αδιέξοδο, σου περνάει για λίγο από το μυαλό ότι κάποιος θα πεταχτεί από κάπου και θα σε στριμώξει στον τοίχο για να σου πάρει ό,τι έχεις και δεν έχεις, αλλά όχι· κατεβαίνεις τα σκαλιά και μπαίνεις στο πιο σπιτίσιο τζαζ μπαρ της ζωής σου, σε μια πέτρινη φωλιά όπου πάνω σε ένα κόκκινο περσικό χαλί δύο τύποι τραγουδούν Νίνα Σιμόν.

Αν τύχει και σας προσκαλέσουν σε ένα ουκρανικό σπίτι και δεν ξέρετε τι να τους πάτε ως δώρο, μπορείτε απλώς να πάρετε ένα καρβέλι ψωμί. Οπως για όλους τους χριστιανούς, έτσι κι εδώ το ψωμί είναι ιερό, ενώ συνηθίζεται η οικοδέσποινα να προσφέρει στους καλεσμένους της ψωμί με αλάτι. Η αφθονία της χώρας σε σιτηρά την έχει αναδείξει σε σιτοβολώνα της Ευρώπης. Αν πάλι είναι γιορτή ή γάμος, θα φάτε korovay που μοιάζει με τούρτα, όμως είναι ένα καρβέλι-γλυπτό με περίτεχνα σχέδια πλασμένα από ζύμη. Θα ανταποδώσουν με varenyky, βραστά πιτάκια γεμισμένα με τυρί, κιμά ή μυρωδικά. Θα ακολουθήσει η περίφημη κόκκινη σούπα της Ανατολικής Ευρώπης, το μπορς, με κρέας και κύριο λαχανικό το παντζάρι. Θα δοκιμάσετε επίσης, στον τόπο όπου γεννήθηκε, το γνωστό στην Ελλάδα «κοτόπουλο Κιέβου», δηλαδή πανέ γεμισμένο με βούτυρο και μυρωδικά. Για ποτό σερβίρουν πάντα ροφήματα από αποξηραμένα ή φρέσκα φρούτα. Γενικά, η ουκρανική κουζίνα είναι αρκετά βαριά. Αγαπά το κρέας, την κρέμα γάλακτος, το ψωμί, την πατάτα, γι’ αυτό οι νέοι σεφ έχουν αρχίσει πια να «πειράζουν» τα παραδοσιακά πιάτα, κάνοντάς τα πιο ελαφριά. Η γαστρονομική τάση της εποχής είναι το γεωργιανό φαγητό. Ξεκίνησε επειδή υπήρχαν πολλοί Γεωργιανοί στη χώρα και έχει πλέον αποκτήσει πιστούς φίλους, επειδή μεταξύ άλλων έχει πολύ κρέας.

Κάθε εβδομάδα μπορείς να ψωνίσεις και από μια υπαίθρια αγορά που στήνεται στα προάστια αλλά και στο κέντρο της πόλης. Συχνά-πυκνά κτηνοτρόφοι από τα χωριά συμπληρώνουν το εισόδημά τους ερχόμενοι στην πρωτεύουσα για να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Στη μεσοαστική γειτονιά Livoberezhna η πρώτη εντύπωση είναι ότι κοιτάς τα πράγματα μέσα από καλειδοσκόπιο: μια γιαγιά που πουλάει κοτόπουλα, ένα sex shop σε όροφο, μικρά πολύχρωμα κάστρα από κονσέρβες σε καλτ συσκευασίες βγαλμένες από άλλη δεκαετία, που σε κάνουν να θες να τις αγοράσεις, αν και είσαι σίγουρος ότι δεν πρόκειται να τις φας ποτέ, πάγκοι με ψηλές μάλλινες κάλτσες, λουλούδια παντού…

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ

Οι Ουκρανοί λατρεύουν τα λουλούδια. Η εικόνα κάποιου που περπατά στον δρόμο κρατώντας ανθοδέσμη είναι πολύ συνηθισμένη· δίνουν μπουκέτα στις δασκάλες τους, σε συγγενείς που έχουν να δουν καιρό, τα αφήνουν ακόμα και μπροστά από τα αγάλματα που κοσμούν δρόμους και πλατείες. Στις γιορτές φοράνε λουλούδια στα μαλλιά, τα έχουν κεντημένα στην παραδοσιακή ενδυμασία τους, τα βλέπεις ζωγραφισμένα σε δίσκους σερβιρίσματος που πωλούνται ως σουβενίρ. Από την αγορά με τα σουβενίρ, πάντως, εγώ πήρα ένα χαρτί τουαλέτας με το πρόσωπο του Πούτιν – το δίλημμα ήταν μεγάλο, γιατί τον είχαν και σε… χαλάκι εξώπορτας. Μια βόλτα στο σούπερ μάρκετ, πάλι, δεν είναι λιγότερο συναρπαστική. Σε πολλές ψαραγορές υπάρχει και ενυδρείο με ψάρια από τον Δνείπερο, τον τρίτο μεγαλύτερο ποταμό της Ευρώπης που χωρίζει τη χώρα και το Κίεβο στα δύο. «Τι ακριβώς γίνεται εδώ;» ρώτησα την ξεναγό. «Το παίρνεις ζωντανό και το σκοτώνεις στο σπίτι», μου απάντησε, λες και ήταν το πιο λογικό πράγμα στον κόσμο.

Το γεγονός ότι ο μαζικός τουρισμός δεν έχει κάνει ακόμη την επέλασή του στο Κίεβο και η πόλη δεν έχει «καλλωπιστεί» σου επιτρέπει να βλέπεις τη ζωή όπως είναι: γυμνή και ενίοτε χοντροκομμένη. Ακόμα και η μετακίνηση, για παράδειγμα, είναι εμπειρία. Ο σταθμός μετρό Arsenalna, που φτιάχτηκε το 1960, βρίσκεται στα έγκατα της Γης: είναι αυτός με το μεγαλύτερο βάθος στον κόσμο. Κατεβαίνοντας στα 105,5 μ. από την επιφάνεια του εδάφους, με την κυλιόμενη σκάλα που το τέρμα της αργεί πολύ να φανεί, είναι σκοτεινά, νιώθεις μια λεπτή μυρωδιά πετρελαίου, ενώ η θέα του αντίθετου ρεύματος που περνάει δίπλα σου με ταχύτητα διακόπτεται από φωτεινές πινακίδες με διαφημίσεις. Στους μικρούς σταθμούς μακριά από το κέντρο, δε, συμβαίνει κάτι απίστευτο: κάθε μέρα στήνεται παζάρι, όπου μπορείς να αγοράσεις από ντόπια τρόφιμα, μάλλινα ρούχα και κοσμήματα μέχρι νεογέννητα γατάκια και άλλα ζώα, που στριμώχνονται το ένα δίπλα στο άλλο περιμένοντας τον αγοραστή τους. Οσο εξωφρενικά κι αν φαίνονται όλα αυτά στα μάτια του επισκέπτη, ο underground κόσμος του Κιέβου σε μετρό, στοές και υπόγειες διαβάσεις είναι τόσο άξιος προς διερεύνηση όσο και ο επίγειος.

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ   

Η κεντρική αρτηρία της πόλης, η οδός Khreshchatyk, σε οδηγεί στην πλατεία Ανεξαρτησίας (Maidan Nezalezhnosti), πρωταγωνίστρια στις μαζικές διαδηλώσεις του Euromaidan που συγκλόνισε τη χώρα αλλά και ολόκληρο τον κόσμο το 2013-14. Οταν ο τέως φιλορώσος πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς ανακοίνωσε ότι δεν υπογράφει για να ξεκινήσουν οι συζητήσεις για την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρώπη, ο κόσμος βγήκε στους δρόμους. Η αρχικά ειρηνική διαμαρτυρία εξελίχθηκε σε θρίλερ, όταν ακροβολισμένοι αστυνομικοί σκότωσαν πάνω από εκατό άτομα. Στο μνημείο των «Heavenly Hundred Heroes», όπως ονομάστηκαν, υπάρχουν σήμερα οι φωτογραφίες τους με λουλούδια και ένα γκράφιτι με το πρόσωπο του πρώτου νεκρού, Serhiv Nigoyan. Η «Μαϊντάν», όπως τη λένε οι ντόπιοι για συντομία, είναι το καρδιογράφημα που μετράει τον παλμό των πολιτικών συγκεντρώσεων από το 1990 με το κίνημα της ανεξαρτησίας από τη Σοβιετική Ενωση μέχρι την «Πορτοκαλί Επανάσταση» του 2004 και το φρέσκο ακόμη Euromaidan. Σύμβολο της πλατείας, το μνημείο της Ανεξαρτησίας, μια μαρμάρινη κολόνα που στηρίζει το γλυπτό της Berehynia, θεότητας της σλαβικής μυθολογίας και προστάτιδας της πατρίδας.

Μία ακόμα γερή δόνηση από την παλιότερη, πληγωμένη ιστορία της χώρας νιώθεις στο Μουσείο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, αφιερωμένο στον Β΄ Παγκόσμιο Πολέμο, όπου οι εικόνες μιλούν από μόνες τους. Μόνη βοήθεια στα Αγγλικά, ένας ηλεκτρονικός ξεναγός που κρατάς κολλημένο στο αυτί καθώς περιηγείσαι στον χώρο. Τα ίδια τα εκθέματα, όμως, είναι πιο δυνατά από κάθε αφήγηση: αποκόμματα στρατιωτικών στολών, πολεμοφόδια, τμήματα αεροπλάνου, καρτ ποστάλ της εποχής και άλλα πολλά που σου γεννούν ανατριχίλα, με αποκορύφωμα την τελευταία τεράστια αίθουσα με τους τοίχους γεμάτους φωτογραφίες θυμάτων και λουλούδια. Φεύγοντας από το μουσείο, το ατσάλινο άγαλμα της Μητέρας Πατρίδας, ύψους 102 μ., ψηλότερο ακόμα κι από το Αγαλμα της Ελευθερίας στη Νέα Υόρκη, μοιάζει με θετικό χρησμό για τη χώρα όπου το κλισέ δείχνει να ανταποκρίνεται πέρα για πέρα στην πραγματικότητα: ό,τι δεν τη σκοτώνει την κάνει πιο δυνατή.

Μπαίνοντας στο αεροπλάνο του εθνικoύ αερομεταφορέα Ukraine International Airlines, ο γεωγραφικός χάρτης που κοιτούσα πριν έρθω ζωντανεύει μέσα από το οβάλ παράθυρο. Απέραντες πεδιάδες και δάση παίρνουν ζωή από τον Δνείπερο, τον Δούναβη και άλλες υδάτινες φλέβες. Το μυαλό γυρνάει πίσω. Χρυσοί τρούλοι, γούνινα καπέλα, κοτόπουλο πανέ με βούτυρο, Νίνα Σιμόν, λουλούδια… Πρώτη φορά έπειτα από πέντε μέρες χαμογέλασα.