Ηταν μέσα Ιουνίου όταν στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης συζητήθηκε πρώτη φορά η ιδέα τού να διεξαχθεί ένα ντιμπέιτ με θέμα τον επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων της αποικιοκρατικής εποχής. «Υπάρχουν αμέτρητα αντικείμενα – για παράδειγμα, τα Ελγίνεια Μάρμαρα ή το διαμάντι του Κοχινούρ που “αφαιρέθηκαν” από τις χώρες προέλευσής τους», έγραψε σε επιστολή του ο Βρετανός πρόεδρος της φοιτητικής λέσχης του πανεπιστημίου. «Τα τελευταία χρόνια οι φωνές υπέρ της επιστροφής τους έχουν κερδίσει έδαφος, οπότε ένα ντιμπέιτ θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και θα προκαλέσει», κατέληξε και έστειλε την επιστολή σε αυτούς που ήθελε να προσκαλέσει.
Ενας από τους παραλήπτες ήταν και ο Αλέξης Μανθεάκης. Επί χρόνια επίσημος εκπρόσωπος Τύπου της οικογένειας Ρουσέλ, είναι πλέον πρόεδρος μια επιτροπής με στόχο την επιστροφή των Μαρμάρων. Με αυτή την ιδιότητα, δέχτηκε την πρόσκληση και τον Νοέμβριο ταξίδεψε στην Οξφόρδη.
Το πρόγραμμα της βραδιάς ήταν αυστηρά προκαθορισμένο και ελάχιστα έχει αλλάξει από το 1823, όταν και ιδρύθηκε η φοιτητική λέσχη: Τα ντιμπέιτ διεξάγονται πάντα Πέμπτη βράδυ και αφού όλοι οι συμμετέχοντες (φορώντας επίσημη ενδυμασία) καθίσουν για δείπνο στην τραπεζαρία για να γνωριστούν πριν… λογομαχήσουν. Ετσι, εκείνη τη βραδιά γύρω από ένα μοναστηριακό τραπέζι κάθισαν ο κ. Μανθεάκης με τον Αιγύπτιο πρώην υπουργό Αρχαιοτήτων και τον διευθυντή του Μουσείου Voorlinden της Ολλανδίας (και οι τρεις «υπέρ» του επαναπατρισμού) και από την άλλη πλευρά, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Γκετί και η διευθύντρια του Μουσείου της Βιέννης.
Η «μάχη» ξεκινάει
Αμέσως μετά πέρασαν στην κεντρική αίθουσα, όπου 266 φοιτητές είχαν από νωρίς πάρει θέση για να τους παρακολουθήσουν. Μπορεί τα ντιμπέιτ να είναι κεκλεισμένων των θυρών (μόνο φοιτητές των κολεγίων της Οξφόρδης μπορούν να παρακολουθήσουν και στο τέλος να ψηφίσουν για τον νικητή) αλλά τα όσα διαδραματίζονται –και κυρίως το αποτέλεσμα– δημοσιοποιούνται και θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς τη λέσχη απαρτίζει η επόμενη γενιά εκείνων που διαμορφώνουν τάσεις και εξελίξεις στους τομείς τους.
Ο κ. Μανθεάκης, ως εισηγητής, ήταν ο πρώτος που μίλησε προσπαθώντας να καταρρίψει τα γνωστά επιχειρήματα – μίλησε για την «νουμερολαγνεία», όπως αποκάλεσε την εμμονή των επικεφαλής του Βρετανικού Μουσείου να παραθέτουν τους αριθμούς των επισκεπτών (6 εκατ. τον χρόνο) ως επιχείρημα για το ότι έτσι περισσότερος κόσμος βλέπει τα αρχαία. «Δύο εκατομμύρια άνθρωποι περνάνε καθημερινά κάτω από τον Παρθενώνα, αντικρίζουν και εμπνέονται από το μνημείο», αντέκρουσε και συνέχισε εξηγώντας πως τα γλυπτά των αετωμάτων και της ζωφόρου αποτελούν τμήματα ενός συνόλου αλλά βρίσκονται αποκομμένα σε μια σκοτεινή γκαλερί του Βρετανικού Μουσείου.
Σε εκείνο το σημείο, έβγαλε από τον χαρτοφύλακά του ένα σπάνιο βιβλίο του 1700 για τις αρχαιότητες της αγγλικής επαρχίας του Hertfordshire και μιλώντας για το επιχείρημα του Βρετανικού Μουσείου για την «οικουμενική προβολή των Γλυπτών τώρα που είναι μοιρασμένα», άρχισε να σκίζει μια μια τις σελίδες του βιβλίου. «Ας έχουμε λοιπόν μια σελίδα σε μια χώρα, και μια σελίδα σε μια άλλη», είπε ο κ. Μανθεάκης κρατώντας μερικά λεπτά σε αγωνία το αμφιθέατρο που κοιτούσε «παγωμένο» μέχρι να αποκαλύψει πως έσκιζε φωτοτυπίες και όχι σελίδες του πολύτιμου βιβλίου.
Μια φοιτήτρια πήρε τον λόγο «κατά» της επιστροφής και επέμεινε πως ο Ελγιν είχε πληρώσει για τα Μάρμαρα και πως από νομικής πλευράς το Μουσείο καλύπτεται πλήρως – οι επόμενοι ομιλητές δεν επικεντρώθηκαν τόσο στα δικά μας αρχαία αλλά κυρίως σε αυτά που έχουν φύγει από την Αίγυπτο και την Ινδία. Μίλησαν για την έλλειψη συστημάτων ασφαλείας και τις αμφίβολες μεθόδους συντήρησης των αρχαίων σε εκείνες τις χώρες (έδωσαν το παράδειγμα της μάσκας του φαραώ Τουταγχαμών στο Αιγυπτιακό Μουσείο στο Κάιρο, που υπέστη βλάβη κατά τη διάρκεια αποκατάστασης).
Περίπου μία ώρα οι παρευρισκόμενοι άκουσαν όλες τις τοποθετήσεις και αμέσως μετά ήρθε η ώρα να «ρίξουν» την ψήφο τους με έναν ιδιαίτερα πρωτότυπο τρόπο. Οσοι ήταν υπέρ του επαναπατρισμού βγήκαν από την αίθουσα περνώντας από την πόρτα με την επιγραφή «aye» δηλαδή «ναι», ενώ όσοι ήταν κατά από μία άλλη έξοδο με την επιγραφή «nay». Δύο φοιτητές στέκονταν στις δύο εξόδους και έκαναν την καταμέτρηση. Στην επιβλητική λέσχη της βιβλιοθήκης ο πρόεδρος ανακοίνωσε πως «τα αρχαία θα επιστραφούν». Οι υποστηρικτές του επαναπατρισμού είχαν κερδίσει με 160 ψήφους έναντι 106.