Η κρίση στον Τύπο, όπως έχει κατ’ οικονομίαν επικρατήσει να αποκαλείται, δεν είναι ούτε χθεσινό, ούτε μόνον ελληνικό φαινόμενο. Παγκοσμίως, όμιλοι-κολοσσοί δοκιμάζονται από τις τεχνολογικές εξελίξεις και την πρόκληση του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και, με τη σειρά τους, δοκιμάζουν εναλλακτικές μεθόδους προσαρμογής στα νέα δεδομένα και διασφάλισης της παρουσίας τους και την επόμενη ημέρα.
Στην Ελλάδα, όπου όλα έρχονται με χρονοκαθυστέρηση, η αναζήτηση ενός νέου ψηφιακού προσανατολισμού συνέπεσε με την οικονομική κρίση και το μνημόνιο. Οσα ακολούθησαν σάρωσαν τις βεβαιότητες του παρελθόντος και το, βασισμένο εν πολλοίς σε προσωπικές και οικονομικές σχέσεις εξάρτησης, ελληνικό επιχειρείν. Οι προ κρίσης επιχειρηματικές αδυναμίες αποκαλύφθηκαν με τρόπο εκκωφαντικό και, δυστυχώς, επώδυνο για τους εργαζομένους στον κλάδο. Αναγκαία επισήμανση: προφανώς, ο χώρος των ΜΜΕ δεν είναι ο μόνος κλάδος που δοκιμάζεται σκληρά στη «μνημονιακή» Ελλάδα. Αδιαμφισβήτητα, όμως, είναι ο μόνος που η περιπέτειά του αντιμετωπίστηκε με σωρευμένη χλεύη, αν όχι με εμπάθεια, από τους υπόλοιπους δοκιμαζόμενους Ελληνες και, πρωτίστως, από την κυβέρνηση και τον ίδιο τον πρωθυπουργό.
Η παγκόσμια τάση της μεταστροφής από την έντυπη στην ψηφιακή ενημέρωση συνέπεσε με την οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση στην Ελλάδα και ανέδειξε μία ακόμη πτυχή της ελληνικής ιδιαιτερότητας: Εκατοντάδες λαθρόβια ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης εμφανίστηκαν προκειμένου να διεκδικήσουν το λιγοστό δημόσιο χρήμα ή, στην πιο αθώα εκδοχή, την κρίσιμη μάζα αναγνωστών, προκειμένου να εξασφαλίσουν διαδικτυακή διαφήμιση.
Το «φτιάξε και εσύ ένα σάιτ, μπορείς» υπήρξε ο, για κάποιους, «χρυσός» κανόνας την τελευταία εξαετία. Αλλωστε, δεν χρειάζονταν και πολλά για την επιτυχία του εγχειρήματος: Κάποιοι «γνωστοί» για μία πρώτη χρηματοδότηση, έτοιμα εργαλεία δημοσίευσης στο Διαδίκτυο, ένας – δύο εργαζόμενοι χαμηλών αποδοχών.
Ως προς το περιεχόμενο, το οποίο υποτίθεται ότι προσφέρουν αυτά τα μέσα στους αναγνώστες τους, ας είναι καλά όσα ΜΜΕ αντέχουν ακόμη να διαθέτουν ανθρώπινο δυναμικό και πόρους προκειμένου να παράγουν πρωτογενές ρεπορτάζ και έρευνες. Δυστυχώς, το «copy – paste» αποτελεί την κύρια πηγή «ρεπορτάζ» για πολλά σάιτ, κάποια εκ των οποίων μάλιστα με ισχυρή παρουσία στο Διαδίκτυο και μέλη σημαντικών ομίλων.
Ακούγεται εξωφρενικό αλλά δεν μιλάμε για την απλή αναπαραγωγή τμήματος μιας είδησης, με τη δεοντολογική αναφορά στην πηγή του πρωτογενούς ρεπορτάζ. Το ελληνικό διαδικτυακό υπόδειγμα περιλαμβάνει την πλήρη αντιγραφή όχι μόνον του ρεπορτάζ ή της όποιας συνέντευξης, αλλά συχνά ακόμη και των φωτογραφιών που συνοδεύουν το όποιο ρεπορτάζ. Αναπαράγουν… τσάμπα την προσπάθεια άλλων, συχνότατα χωρίς καν αναφορά στον δημοσιογράφο που την υπέγραψε και στο μέσο που τη δημοσίευσε.
Υπάρχει απάντηση στη διπλή αυτή πρόκληση, που αντιμετωπίζουν τα «παραδοσιακά» ΜΜΕ, από την αλλαγή της αναγνωστικής συμπεριφοράς του κοινού και από την εν ψυχρώ κλοπή του περιεχομένου τους; Μέσω του μητρώου ηλεκτρονικών ΜΜΕ της Γενικής Γραμματείας Τύπου, στις προδιαγραφές του οποίου δηλώνεται ότι θα δίνει τη δυνατότητα αποκάλυψης περιπτώσεων λογοκλοπής; Μέσω της ελληνικής Δικαιοσύνης των μεγάλων καθυστερήσεων;
Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν. Ο δρόμος, ωστόσο, μοιάζει ένας: Νέα εργαλεία και κουλτούρα διαχείρισης του δημοσιογραφικού περιεχομένου, νέα (και ψηφιακή) οπτική ημών των δημοσιογράφων και, κυρίως, επιμονή στην ποιοτική δημοσιογραφία. Αν αυτή η ποιότητα υπάρξει, θα υπάρξουν και αναγνώστες που θα την τιμήσουν.