Τα τελευταία χρόνια έχω αποκτήσει μία νέα εμμονή: την παρακολούθηση μετεωρολογικών ιστότοπων. Ζώντας στην αυξανόμενα άνυδρη Αθήνα, προσδοκώ τη βροχή με αδημονία, αναζητώντας σημάδια του ερχομού της στις σελίδες του Διαδικτύου.
Ακόμα περισσότερο, περιμένω το χιόνι. Ενθουσιάζομαι με προγνώσεις –μεσοπρόθεσμες, κατά κανόνα– που το δείχνουν να φτάνει έως το κέντρο της πόλης. Στη συνέχεια, τις περισσότερες φορές, απογοητεύομαι –νιώθω σχεδόν προδομένος–, καθώς η πρόγνωση μεταβάλλεται σε κάτι πιο ήπιο και λιγότερο σαγηνευτικό.
Σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, ο περυσινός χειμώνας στην Αθήνα ήταν ο θερμότερος των τελευταίων 80 ετών, με μέση θερμοκρασία 12,1 βαθμούς Κελσίου και μέγιστη θερμοκρασία 16,3 βαθμούς. Ο αθηναϊκός χειμώνας του 2015-6 ήταν, επίσης, ο τρίτος πιο άνυδρος από την αρχή του 20ού αιώνα.
Η τάση έχει βάθος τουλάχιστον μίας δεκαετίας. Οκτώ στα δέκα χρόνια μεταξύ 2007 – 2016 ήταν θερμότερα από τον μέσο όρο της περιόδου από το 1900, τόσο όσον αφορά τις μέσες όσο και τις μέσες μέγιστες τιμές.
Φέτος, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τα στοιχεία του ΕΑΑ για τον Δεκέμβριο δείχνουν ότι, με μέση θερμοκρασία 8,7 βαθμούς και μέση μέγιστη 12,2 βαθμούς, είναι ο έβδομος πιο κρύος χειμώνας στην Αθήνα από το 1897. Σύμφωνα με την ΕΜΥ, από σήμερα και για τις επόμενες μέρες, η Αθήνα –όπως και ολόκληρη η χώρα– θα πολιορκηθεί από τον παγετό, με τα χιόνια να φθάνουν έως και σε πεδινές περιοχές.
Στην εποχή που ζούμε, είναι αναπόφευκτο η χαρά του χειμώνα να αμβλύνεται από αισθήματα ενοχής. Ολοένα και περισσότεροι συμπολίτες μας αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εξασφάλιση επαρκούς θέρμανσης. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το ποσοστό των νοικοκυριών με κεντρική θέρμανση (πετρελαίου ή φυσικού αερίου) μειώθηκε από 73,2% το 2008 σε 50% το 2015.
Το αυξημένο κόστος της κεντρικής θέρμανσης έχει οδηγήσει πολλούς σε αναζήτηση εναλλακτικών μεθόδων, με ιδιαίτερα επιβαρυντικές συνέπειες για την ατμόσφαιρα και την ανθρώπινη υγεία. Η αιθαλομίχλη έκανε έντονα αισθητή την παρουσία της μία ακόμη φορά τις πρώτες μέρες του νέου έτους.
Παρ’ ολ’ αυτά, η επάνοδος του κρύου στην Αθήνα δημιουργεί σε πολλούς μία αίσθηση επιστροφής στην ομαλότητα, έπειτα από πολλά ασυνήθιστα ζεστά χρόνια. Αν και η σχέση με την κλιματική αλλαγή είναι δύσκολο να αποδειχθεί επιστημονικά, σε επίπεδο κοινής γνώμης, η χειμερινή ζέστη και η ανομβρία συνέβαλαν σε μία αντίληψη κλιματολογικής ανωμαλίας, στο τέλος των τεσσάρων εποχών.
Η Ελλάδα μείωσε την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου μόλις κατά 3,2% την περίοδο 1990 – 2014, έναντι μέσης μείωσης 24,4% της Ε.Ε. των «28». Σύμφωνα με τη μελέτη-ορόσημο της Τράπεζας της Ελλάδος για την κλιματική αλλαγή προ πενταετίας, αναμένεται στα τελευταία τριάντα χρόνια του 21ου αιώνα να καταγράφονται στην Ελλάδα 40 περισσότερες μέρες ετησίως με θερμοκρασίες άνω των 35 βαθμών Κελσίου, και 50 περισσότερες νύχτες με το θερμόμετρο πάνω από τους 20 βαθμούς. Οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιών, τη μείωση της βιοποικιλότητας, αλλά αρνητικές συνέπειες στην υγεία και σε ζωτικούς κλάδους της οικονομίας.
Ανθυγιεινός σκεπτικισμός
Κατά σύμπτωση, η θερμή περίοδος της Αθήνας συνέπεσε με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Σήμερα, στις αρχές του 2017, η επάνοδος του χειμώνα συνοδεύεται από την προσδοκία για την αρχή της ανάκαμψης – της επιστροφής της οικονομίας στην ομαλότητα.
Ως γνωστόν, είναι εξαιρετικά διαδεδομένος στη χώρα μας ο σκεπτικισμός για τις εγχώριες αιτίες της συντριβής που βιώνουμε. Η στάση αυτή θυμίζει τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής, που δεν δέχονται το –σχεδόν οικουμενικό πλέον– συμπέρασμα των επιστημόνων για τα ανθρωπογενή αίτια του φαινομένου.
Χωρίς την αποδοχή της σωστής διάγνωσης, είναι ανέφικτη η θεραπεία. Ας ελπίσουμε ότι στην Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ και στις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ (που προεκλογικά περιέγραφε την κλιματική αλλαγή ως «κινεζική φάρσα»), οι αρνητές της πραγματικότητας θα δουν το φως το 2017. Διαφορετικά, η πρόσφατη πρόοδος –τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης στην Ελλάδα, η διεθνής συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα– θα αποδειχθεί απατηλή. Το οικονομικό κρύο και η αφύσικη ζέστη θα επιστρέψουν δριμύτερα.