Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να δώσει περισσότερα από 600 εκατομμύρια ευρώ στους Ελληνες συνταξιούχους, με τη μορφή δώρου Χριστουγέννων, αποκαλύπτει τις αδυναμίες του συστήματος διαχείρισης των οικονομικών της.
Την Πρωτοχρονιά ο Guardian είχε δημοσιεύσει ρεπορτάζ με θέμα τις μεγάλες ελλείψεις που αντιμετωπίζει το ελληνικό σύστημα δημόσιας υγείας. Την προηγούμενη ημέρα σε συνέντευξη στην «Καθημερινή», ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος εξηγούσε για ποιο λόγο είχε δώσει η κυβέρνηση το δώρο στους συνταξιούχους. «Το πρόβλημά μας ήταν ότι από διοικητικής απόψεως ήταν ευκολότερο να δώσουμε (το δώρο) στους συνταξιούχους και να καταγραφεί ως δαπάνη του 2016, διότι έτσι δεν θα προέκυπταν προβλήματα με τους δημοσιονομικούς στόχους του προγράμματος. Θα μπορούσαμε να το είχαμε σχεδιάσει καλύτερα αν είχαμε περισσότερο χρόνο». Η εξήγηση που έδωσε ο κ. Τσακαλώτος αποκαλύπτει πως η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να αξιολογήσει με επιτυχία τις οικονομικές επιδόσεις και τη θέση της. Οτι δεν γνώριζε δηλαδή πως τα μέτρα που είχε λάβει θα είχαν τόσο σημαντική υπεραπόδοση και πως θα είχε το δημοσιονομικό περιθώριο να ξοδέψει αυτά τα 617 εκατ. ευρώ. Ο υπουργός φαίνεται να υπονοεί πως αν γνώριζε η κυβέρνηση πόσο καλά είχαν αποδώσει τα μέτρα της, τότε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις επιπλέον δαπάνες για πιο σημαντικό σκοπό, όπως για παράδειγμα για τη σωτηρία ανθρώπων που καταφεύγουν στο δημόσιο σύστημα υγείας. Επειδή πίστευε όμως ο κ. Τσακαλώτος πως τα μετρητά έπρεπε να έχουν δαπανηθεί μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση προτίμησε να δώσει το δώρο Χριστουγέννων στους συνταξιούχους. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει σαφέστερη περίπτωση όπου να φαίνεται ότι το τίμημα της κακής οικονομικής διαχείρισης είναι ο θάνατος ανθρώπων.
Φαίνεται πως ο υπουργός ή οι σύμβουλοί του δεν γνωρίζουν καλά τους κανόνες. Οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί περί κρατικών δαπανών, οι οποίοι έχουν κωδικοποιηθεί στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών 2010, βασίζονται στην αρχή της λογιστικής σε δεδουλευμένη βάση (όπως και η συνηθισμένη λογιστική για επιχειρήσεις) και όχι σε ταμειακή βάση. Σύμφωνα λοιπόν με τους ευρωπαϊκούς κανόνες, το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι οι δαπάνες σε ταμειακή βάση, αλλά το γεγονός πως η κυβέρνηση πρέπει να καλύψει μια οικονομική υποχρέωση. Συνεπώς, με αυτό το δεδομένο, αν η ελληνική κυβέρνηση είχε τη διαχειριστική ικανότητα, θα μπορούσε να έχει επιτύχει καλύτερο κοινωνικό αποτέλεσμα με τη δαπάνη των 617 εκατ. ευρώ. Το αποτέλεσμα είναι μια κυβέρνηση που δεν διαθέτει σύγχρονο σύστημα οικονομικής διαχείρισης και συνεπώς δεν μπορεί να εκτιμήσει σε ικανοποιητικό βαθμό τις οικονομικές της επιδόσεις και τις προοπτικές της. Οταν η ελληνική κυβέρνηση ανακαλύπτει ότι η θέση της είναι καλύτερη απ’ ό,τι νόμιζε, επιλέγει να δαπανήσει τους πόρους που προέκυψαν από την υπεραπόδοση το συντομότερο δυνατόν, ακόμη και αν υπάρχουν τρόποι να δαπανήσει τα χρήματα με αποδοτικότερο τρόπο, π.χ. σώζοντας ζωές. Το πρόβλημα οφείλεται σε δύο αίτια.
Πρώτον, η ελληνική κυβέρνηση δεν ελέγχει σε ικανοποιητικό βαθμό τις ροές εσόδων και εξόδων, αποτέλεσμα ενός απαρχαιωμένου λογιστικού συστήματος βασισμένου στις ταμειακές ροές. Δεύτερον, η ελληνική κυβέρνηση δεν γνωρίζει πως οι κανόνες στους οποίους αντιτίθεται δεν την αναγκάζουν να δαπανήσει βιαστικά τα μετρητά, διότι οι ευρωπαϊκοί κανόνες έχουν διαφορετική λογιστική βάση (δεδουλευμένα). Για να υπάρχει αποτελεσματική διαχείριση, πρέπει να υπάρχουν αξιόπιστα οικονομικά στοιχεία, κάτι που δεν ισχύει ούτε για το ελληνικό λογιστικό σύστημα ούτε για το ελληνικό σύστημα υγείας. Το λογιστικό σύστημα της κυβέρνησης είναι δομημένο σε βάση που δεν επαρκεί ούτε για μικρή επιχείρηση. Τα στοιχεία για την υγεία δεν έχουν ενημερωθεί εδώ και πέντε χρόνια. Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας η ελληνική κυβέρνηση να αναπτύξει διαχειριστική δομή, ιδιαίτερα οικονομική, που να καλύπτει τις ανάγκες της.
Ομως, για να λειτουργήσουν τέτοια διαχειριστικά συστήματα είναι απαραίτητη η παρουσία ικανών και έμπειρων μάνατζερ. Συνεπώς, οι προτεραιότητες της ελληνικής κυβέρνησης θα έπρεπε να είναι η πρόσληψη ικανών μάνατζερ και η εφαρμογή σύγχρονου χρηματοοικονομικού συστήματος. Αυτές οι δύο ενέργειες θα επέτρεπαν στην κυβέρνηση να προγραμματίσει καλύτερα τη χρήση των διαθέσιμων πόρων της και θα αποτελούσαν κρίσιμο βήμα στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης. Και θα έσωζαν και ζωές.
* O αρθρογράφος είναι πρόεδρος του Chartered Institute of Public Finance and Accountancy. Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο Public Finance International.