Μεταξύ των μελών της Ευρωζώνης, η Ιταλία προκαλεί τον μεγαλύτερο πολιτικό κίνδυνο για το 2017, γεγονός που μπορεί να αποσταθεροποιήσει την ήδη εύθραυστη οικονομία της. Από την εμφάνιση αλλά και την πτώση του πρώην πρωθυπουργού Μπερλουσκόνι, η Ιταλία δεν έχει πλέον κάποια δυνατή αλλά και αξιόπιστη κεντροδεξιά δύναμη που μπορεί να εμφανιστεί ως εναλλακτική πρόταση απέναντι στην κεντροαριστερή κυβέρνηση. Αυτό καθιστά τη χώρα πιο επιρρεπή στους πολιτικούς κινδύνους σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη.
Σύμφωνα με τις ιταλικές δημοσκοπήσεις, ο ιδρυτής του λαϊκιστικού Κινήματος των 5 Αστέρων Μπέπε Γκρίλο βρίσκεται μία ανάσα πίσω από το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα. Μετά την παραίτηση του Ματέο Ρέντσι, ύστερα από το δημοψήφισμα της 4η Δεκεμβρίου για τη συνταγματική αναθεώρηση, ο κίνδυνος να οδηγηθεί η Ιταλία σε πρόωρες εκλογές πριν από τον Μάιο του 2018 έχει οξυνθεί. Βέβαια, το συνταγματικό δικαστήριο της Ιταλίας μπορεί να καταστήσει ακόμη πιο περίπλοκη την ήδη τεταμένη πολιτική κατάσταση. Η μεγαλύτερη συνδικαλιστική οργάνωση στην Ιταλία, γνωστή ως CGIL, είχε συγκεντρώσει 3,3 εκατομμύρια υπογραφές προκειμένου να διεξαχθεί δημοψήφισμα σχετικά με την εργασιακή μεταρρύθμιση στην οποία προχώρησε ο κ. Ρέντσι το 2015. Ως εκ τούτου, το συνταγματικό δικαστήριο καλείται να αποφανθεί σήμερα 11 Ιανουαρίου εάν ένα τέτοιο δημοψήφισμα πρέπει να πραγματοποιηθεί και μάλιστα σε ποια χρονική περίοδο.
Στο πλαίσιο της εργασιακής μεταρρύθμισης, εισήχθη νέα εργασιακή συμφωνία μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών, κατά την οποία αυξάνεται το καθεστώς προστασίας των εργαζομένων από απολύσεις ανάλογα με την αρχαιότητά τους, απομακρύνοντας ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για νέες προσλήψεις στην Ιταλία.
Σε περίπτωση όπου αυτή η εργασιακή μεταρρύθμιση απορριφθεί από ένα δημοψήφισμα, θα αποσυρθεί η πιο βασική μεταρρύθμιση που είχε επιτύχει ο παραιτηθείς Ματέο Ρέντσι. Το γεγονός αυτό θα μειώσει οποιαδήποτε φιλοδοξία για περαιτέρω ανάπτυξη της Ιταλίας και θα αυξήσει τον κίνδυνο για τη διενέργεια πρόωρων εκλογών.
Σύμφωνα με δικές μας εκτιμήσεις, δύσκολα θα επικρατήσει στην Ιταλία το Κίνημα των 5 Αστέρων. Το εν λόγω κόμμα βρίσκεται αυτήν τη στιγμή σε πλήρη σύγχυση, καθώς εκδηλώθηκε για μία ακόμη φορά η αλλόκοτη προσπάθεια των ευρωβουλευτών του να αλλάξουν ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να συσπειρωθούν με την ευρωομάδα των Φιλελευθέρων και Δημοκρατών. Επίσης, το ιταλικό σύνταγμα απαγορεύει την κατάργηση διεθνών συνθηκών μέσω δημοψηφίσματος, όπως αυτή που σχετίζεται με την έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ. Η πιθανότητα να ψηφίσει ο λαός υπέρ της αποχώρησης της Ιταλίας από το ευρώ δεν ξεπερνάει το 5%. Ωστόσο, είναι αναγκαίο να εξετάζουμε από κοντά τις κινήσεις των Ιταλών πολιτικών.
Μετά το Brexit και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ο κόσμος ανησυχεί για το ενδεχόμενο νίκης του ακροδεξιού κόμματος της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία. Εάν πραγματικά νικήσει στις προεδρικές εκλογές με το επιχείρημα της εξόδου της Γαλλίας από το ευρώ, μια τέτοια εξέλιξη θα σηματοδοτήσει το τέλος του ευρώ και κατ’ επέκταση της Ε.Ε. όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Αυτός όμως ο κίνδυνος παραμένει απομακρυσμένος.
H σύγκριση της κ. Λεπέν με τον κ. Τραμπ είναι κατά κάποιον τρόπο παραπλανητική. Σε αντίθεση με την καινοτομία του κ. Τραμπ, εκείνη είναι πιο συντηρητική πολιτικός που βρίσκεται εν δράσει εδώ και πολλά χρόνια.
Η κ. Λεπέν καλείται να κερδίσει την ψήφο του λαού στις 7 Μαΐου 2017. Ωστόσο, για να προκαλέσει πραγματική ζημιά σε πολιτικό επίπεδο, θα πρέπει να λάβει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία για το κόμμα της Εθνικό Μέτωπο στο πλαίσιο ξεχωριστών βουλευτικών εκλογών που θα διεξαχθούν στις 11 και 18 Ιουνίου 2017. Ποτέ μη λες ποτέ, αλλά ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν φαίνεται ιδιαιτέρως πιθανό, δεδομένου ότι το κόμμα της κ. Λεπέν λαμβάνει στήριξη μικρότερη από 30%, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις.
* Ο αρθρογράφος είναι επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank.