Το ημερολόγιο έγραφε 9 Ιανουαρίου 1868 όταν το ιστορικό αμερικανικό περιοδικό The Nation δημοσίευε ένα άρθρο του John William DeForest με τον τίτλο «Το Μεγάλο Αμερικανικό Μυθιστόρημα». Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ο όρος εμφανίστηκε δημοσιευμένος.
Ελάχιστα χρόνια μετά τη σφαγή του αμερικανικού Εμφυλίου, ο αρθρογράφος ισχυριζόταν πως μάλλον δεν πρόκειται να γραφεί ποτέ το Μεγάλο Αμερικανικό Ποίημα έως ότου ωριμάσει ως χώρα, ως έθνος, η Αμερική. Αντίθετα, το Μεγάλο Αμερικανικό Μυθιστόρημα –«η εικόνα συνηθισμένων συναισθημάτων και τρόπων της αμερικανικής ύπαρξης», όπως γράφει– ίσως έρθει νωρίτερα. Ο αρθρογράφος είχε κατά νου τα μεγάλα ταμπλό που φιλοτεχνούσαν συγγραφείς όπως οι Θάκερεϊ και Τρόλοπ ή οι Μπαλζάκ και Γεωργία Σάνδη για τις βρετανικές και γαλλικές κοινωνίες αντίστοιχα.
Παράδοξη άποψη. Συνήθως, τόσο στα άτομα αλλά ίσως και στους λαούς, η ποίηση ανθεί στις εποχές της ανωριμότητας, ενώ ο πεζός λόγος (και κυρίως το μυθιστόρημα) απαιτεί πιο συμπαγείς ψυχισμούς, ατομικούς και συλλογικούς. Ο δικός μας Γιάννης Ψυχάρης ήταν που είχε γράψει στις αρχές του εικοστού αιώνα πως η «ώρα ευθύνης για ένα έθνος έρχεται όταν αρχίζει να γράφει πεζά». Ως γνωστόν, η Ελλάδα μας φημίζεται ακόμη ως «χώρα ποιητών»…
Η έννοια Μεγάλο Αμερικανικό Μυθιστόρημα έγινε κοινός τόπος στην Αμερική μέσα στον εικοστό αιώνα – κι ένα είδος Ιερού Δισκοπότηρου: ίσως να είναι μύθος, να μην υπάρχει, όμως κάποιοι επιμένουν να το ψάχνουν με ευλάβεια.
«Μόμπι Ντικ», «Το άλικο γράμμα», «Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν», «Ο Μεγάλος Γκάτσμπι», «Τα σταφύλια της οργής», «ΗΠΑ», «Φιέστα», «Φως τον Αύγουστο», «Στον δρόμο», «Το ουράνιο τόξο της βαρύτητας», «Οι περιπέτειες του Ογκι Μαρτς», «Υπόγειος κόσμος», «Αμερικανικό ειδύλλιο», «Τριλογία της Νέας Υόρκης», «Αγαπημένη», «Οι διορθώσεις» – αυτοί είναι λίγοι μόνον από τους πολλούς τίτλους διάσημων έργων που διεκδίκησαν, ατύπως, τον τίτλο του Μεγάλου Αμερικανικού Μυθιστορήματος.
Θυμάμαι, ένα αυγουστιάτικο μεσημέρι του 2013 στο Μπρούκλιν, είχα πει στον Πολ Οστερ ότι ίσως ο «Μόμπι Ντικ» να είναι το αρχετυπικό Μεγάλο Αμερικανικό Μυθιστόρημα. Ο Οστερ επέμεινε ότι αυτή η συζήτηση δεν έχει κανένα νόημα. «Οσο ζούσε ο Μέλβιλ», μου είπε, «ο “Μόμπι Ντικ" πέρασε απαρατήρητος. Απίστευτο και όμως αληθινό. Εάν είναι όντως το Μεγάλο Αμερικανικό Μυθιστόρημα, η Αμερική άργησε πολύ να το εκτιμήσει».
Η αναζήτηση, πάντως, ακόμη συνεχίζεται. Ισως το πιο σωστό θα ήταν να πούμε ότι δεν υπάρχει ένα αλλά πολλά Μεγάλα Αμερικανικά Μυθιστορήματα.