Οι ολίγον παλαιότεροι αστοί πεζοπόροι ασφαλώς θυμούνται το γραμμένο σε τοίχους, με αγοραίο πνεύμα, μεταφορική αδεία αξίωμα «όταν στον ηλίθιο έδειχναν το φεγγάρι αυτός κοίταζε το δάχτυλο». Σχεδόν ουδείς το εκλάμβανε επί προσωπικού, λίγοι έμπαιναν σε σκέψεις κι άνοιγαν το βήμα τους. Περίπου 2.500 χρόνια νωρίτερα, ο Σιμωνίδης ο Κείος, ποιητής και δαιμόνιος αποφθεγματοποιός, κουβαλώντας ποιος ξέρει τι τραύματα, σιγουρευόταν: «Των γαρ ηλιθίων απείρων γένεθλα».
Το ανθρώπινο συστατικό της εν λόγω ιδιότητας –αλλά όχι μόνον αυτό– εμπερικλείεται σε μια πολύ πιο κόσμια φράση από τα παλιά που τα τελευταία χρόνια έγινε της μόδας: «Των οικιών υμών εμπιπραμένων αυτοί άδετε». Στις απογραφές της Ιστορίας οι κάτοικοι των Αβδήρων δακτυλοδείχθηκαν και ταυτοποιήθηκαν ως συλλήβδην ακραία ελαφρόμυαλοι, έχοντας δώσει, είναι αλήθεια, έμπρακτα δείγματα επαναληπτικής ηλιθιότητας.
Τι ειρωνεία. Μία από τις φωτεινότερες διάνοιες των αιώνων όλων, ο Δημόκριτος, ήταν Αβδηρίτης με συμπεριφορά μακριά από το καλούπι του σοφού, του διανοούμενου με την αβάστακτη σοβαρότητα και την από καθέδρας ερμηνεία των πεπραγμένων και της μοίρας των κοινών θνητών. Ο Δημόκριτος το παρατσούκλι Γελασίνος το κέρδισε χωρίς αντίπαλο ανάμεσα στους συντοπίτες του. Γαλήνιος, ξεκαρδιζόταν συχνά, όσα άκουγε και έβλεπε διασκέδαζαν τις αναποδιές της μέρας του. Εδειξε –χωρίς αλί να το διδάξει– ότι η βαθύνοια με την ευθυμία μπορούν να συμπορεύονται. Εμφανώς χάριν παιδιάς (νομίζω) κοντά 2.500 χρόνια αργότερα, ο Αλβέρτος Αϊνστάιν αποφαινόταν ότι «μόνο δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, και ως προς το σύμπαν διατηρώ κάποιες αμφιβολίες». Εξυπνάδες εκ του ασφαλούς. Κι ο επίσης αναμαλλιάρης συγγραφέας του Τομ Σόγερ, Μαρκ Τουέιν, θέτοντας το σατανικό του χιούμορ παρά πόδα, αναρωτήθηκε: «Τον κόσμο κυβερνούν κάποιοι έξυπνοι που μας δουλεύουν ή κάποιοι ηλίθιοι που μιλάνε σοβαρά;». Λαϊκίστικο ακούγεται. Φιλόξενο καταφύγιο παρηγοριάς όλων όσοι προσβλέπουν δικαίωση στο επέκεινα, η κατά Ματθαίον ευαγγελική φράση «μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστιν η βασιλεία των ουρανών». Η πρώτη ανάγνωση ημών των απλών δεν σηκώνει παρερμηνείες. Αλλά φευ. Οταν η σκυτάλη περνάει στους θεολόγους, η θεόπνευστη αλήθεια προσγειώνει. Ως πτωχοί τω πνεύματι δεν εγκιβωτίζονται οι –να το πούμε κομψά– κουφιοκεφαλάκηδες αλλά οι απονήρευτοι, ταπεινοί, οι αιτούντες Θεία Χάρη. Ρώτησα ειδικό (όχι αστρολόγο), γιατί το φαινόμενο φαντάζει ανεξήγητο. Σε ποιον κόσμο ζει ακόμη αυτή η φυλή των υπερφίαλων, εριστικών, λάλων, αρπακολατζήδων, αχαμπάριαστων; Πλην των φύσει βλακών και των «πέρα βρέχει», είναι συμπεριφορές δηλωτικές ανασφάλειας και πανικού από την ανάποδη, απάντησε.
Αλλωστε, ποιος παραλαμβάνει μ’ αυτεπίγνωση ταυτότητα ηλιθίου και μάλιστα με τα κριτήρια ομάδων τρίτων; Μύλος που γυρίζει κι άντε βγάλε άκρη.