Σχεδόν κάθε τέσσερις ημέρες, είναι με μια βαλίτσα στο χέρι και πετάει σε μια διαφορετική χώρα ή πόλη. Η ζωή του έχει κοινά σημεία με εκείνη του αθλητή, καθώς περιλαμβάνει πειθαρχία, αυστηρό πρόγραμμα, μελέτη και πολύ καλή φυσική κατάσταση. Μπορεί αντί για αθλητικά ρούχα να φοράει σμόκιν και σκαρπίνια, αλλά οι ώρες που περνάει πάνω στο πόντιουμ είναι πολλές και το σπορ της διεύθυνσης ορχήστρας μπορεί να εξαντλήσει ακόμα και τους καλύτερους.
«Η ανάγκη για συνεχή εξέλιξη είναι εσωτερική και έως ένα μεγάλο βαθμό, με πολλή δουλειά, μπορείς να ωθήσεις τον εαυτό σου να αγγίξει τα όριά του. Δεν μπορείς όμως σε καμία περίπτωση να υπερβείς τη φύση και το τέμπο που αυτή έχει δώσει για εσένα. Εξάλλου, το να ανακαλύψεις τη μουσική είναι ένα ταξίδι δίχως τέλος, που πρέπει κανείς να απολαύσει όλη τη διαδρομή του, χωρίς να υπάρχει η αίσθηση αυτή της κούρσας στον στίβο», λέει στην «Κ» ο Διονύσης Γραμμένος. Ο διακεκριμένος σολίστας στο κλαρινέτο έχει στραφεί τα τελευταία χρόνια στη διεύθυνση ορχήστρας και πέρυσι έγινε ο πρώτος Ελληνας που κλήθηκε να συμμετάσχει ως μαέστρος στην Αμερικανική Ακαδημία Αρχιμουσικών στο Φεστιβάλ του Ασπεν στις ΗΠΑ. Το πάθος του για το ρεπερτόριο της συμφωνικής μουσικής και της όπερας ήταν αυτό που τον οδήγησε στη θέση του μαέστρου. «Ηθελα πολύ να έχω τη δυνατότητα να δουλεύω και να ακούω τα έργα όπως τα έχω στο δικό μου μυαλό. Δεν υπάρχει λοιπόν άλλος τρόπος παρά να διευθύνω την ορχήστρα. Για το πώς συνδυάζονται τα δύο αυτά δεν είμαι σίγουρος, θεωρώ όμως απαραίτητο να έχεις διακριθεί σε ένα όργανο και να το έχεις φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο πριν ανέβεις στο πόντιουμ και ζητήσεις από άλλους μουσικούς να παίξουν για σένα», τονίζει.
Τη δική της επιτυχημένη πορεία στο εξωτερικό διαγράφει η Ζωή Τσόκανου, η οποία ζει μεταξύ Ελβετίας και Γερμανίας. «Βγήκα στο εξωτερικό για να συνεχίσω τις σπουδές μου. Ηθελα να γνωρίσω τη ζωή εκεί και το ένα έφερε το άλλο. Σπούδασα πιάνο και μουσικολογία, όμως από μικρή είχα στόχο τη διεύθυνση ορχήστρας. Προχωρώ τα πράγματα βήμα βήμα», σημειώνει. Με θέση μόνιμου αρχιμουσικού στην Οπερα της Ερφούρτης στη Γερμανία, η κ. Τσόκανου εμφανίζεται σε όλη την Ευρώπη σε ένα περιβάλλον υψηλού ανταγωνισμού, που σταδιακά ξεφεύγει από τα ανδροκρατούμενα χαρακτηριστικά του. «Ο κλάδος μας θέλει αρκετό κυνήγι, όμως η δουλειά εκτιμάται περισσότερο. Ο ανταγωνισμός υπάρχει, αλλά λειτουργεί και ως κίνητρο. Οταν ανεβαίνει κάποιος στη σκηνή είναι αυτός που είναι», τονίζει.
Ο Θεσσαλονικιός Κωνσταντίνος Δημηνάκης συμπληρώνει μία δεκαετία στη Βιέννη και θεωρεί ότι το εξωτερικό είναι η μόνη διέξοδος για σπουδές και καριέρα. «Οταν ήμουν στην ακαδημία είχαμε τη δυνατότητα να διευθύνουμε κάθε εβδομάδα την ορχήστρα του πανεπιστημίου και αυτό ήταν εξαιρετικά σημαντικό. Για να γίνεις μαέστρος χρειάζεσαι πρακτικά μια ορχήστρα και στο εξωτερικό κάθε σπουδαστής έχει αυτή τη δυνατότητα», σημειώνει. Ο ίδιος ίδρυσε τη δική του ορχήστρα δωματίου, ενώνοντας Ελληνες μουσικούς της Βιέννης, και σταδιακά επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους στην Ευρώπη.
Το περιβάλλον στο εξωτερικό είναι περισσότερο δεκτικό σε έναν νέο μουσικό και η μεγαλύτερη «αγορά» δίνει τις ευκαιρίες που χρειάζεται ένας νέος μαέστρος για να δοκιμαστεί, λένε οι τρεις καλλιτέχνες. Είναι ενδεικτικό πως η Γερμανία διατηρεί δεκάδες ορχήστρες στην επικράτειά της, αλλά και το κοινό ανταποκρίνεται επαρκώς. «Φαίνεται ξεκάθαρα πόσο πολύ έχει επενδύσει η χώρα τους στην κουλτούρα της και στον τρόπο που καλλιεργεί το κοινό της», σημειώνει ο κ. Γραμμένος. Ιδιαίτερα σημαντικές για τη διεύρυνση και την καλλιέργεια του κοινού είναι οι ερασιτεχνικές ορχήστρες, εκτιμά η κ. Τσόκανου, που αποτελούνται από χομπίστες της συμφωνικής μουσικής. «Είναι κάτι πολύ διαδεδομένο στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα πέρα από τους θεσμούς γίνονται πράγματα στην ελεύθερη σκηνή αλλά θέλουν πολύ κόπο και πόρους που είναι δύσκολο να βρεθούν», επισημαίνει. Για τον κ. Δημηνάκη, ένας παράγοντας που επηρεάζει αρνητικά τη διεύρυνση της κλασικής μουσικής στην Ελλάδα είναι και το ρεπερτόριο. «Το ρεπερτόριο έχει μείνει “κολλημένο” αλλά ακόμη και σε αυτό υπάρχει θέμα στο πώς παίζεται ή εκτελείται. Μας λείπει η κριτική σκέψη και η σύγκριση. Δεν θα ακούσουμε το ίδιο κομμάτι να εκτελείται έπειτα από μερικές μέρες με άλλη ορχήστρα και από άλλον μαέστρο», υπογραμμίζει.