Η Βρετανίδα πρωθυπουργός έκανε ένα σοβαρό βήμα την περασμένη Τρίτη για να διευκρινίσει τι εννοεί με τη λέξη «Brexit». Η Τερέζα Μέι απάντησε σε πολλές από τις εκκρεμείς ερωτήσεις σχετικά με τις μελλοντικές σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ευρωπαϊκή Eνωση.
Δυστυχώς, όπου δεν ήταν αμφίσημα τα λεγόμενά της, έδωσε όλες τις λάθος απαντήσεις.
Η κ. Μέι είπε δύο πράγματα τα οποία η υπόλοιπη Ε.Ε. θα βρει αντιφατικά. Πρώτον, δήλωσε με αξιοσημείωτα εμφατικό τρόπο ότι η Βρετανία δεν θα ζητήσει καν να είναι μέλος της κοινής ευρωπαϊκής αγοράς, ούτε –στην πράξη– της τελωνειακής ένωσης. Δεύτερον, είπε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα επιδιώξει την πιο στενή δυνατή εμπορική σχέση με τους «27» – εξέφρασε μάλιστα την ελπίδα ότι το εμπόριο μεταξύ Βρετανίας και Ε.Ε. θα διεξάγεται «χωρίς τριβές».
Με άλλα λόγια, κινδυνεύει να μιμηθεί την τρομακτικά αποτυχημένη στρατηγική του Γιάνη Βαρουφάκη, θεωρώντας ότι μπορεί να απολαμβάνει τα οφέλη της Ε.Ε. χωρίς το κόστος της συμμετοχής σε αυτήν. Oπως ο Βαρουφάκης, οι Συντηρητικοί Brexiteers πιστεύουν ότι η Ε.Ε. θα υπαναχωρήσει και θα το αποδεχθεί αυτό.
Η κ. Μέι πιστεύει ότι είναι σε πιο ισχυρή διαπραγματευτική θέση. Η Ε.Ε. των «27», και ιδιαίτερα η Γερμανία, έχει ισχυρό συμφέρον να διατηρήσει στενούς εμπορικούς δεσμούς με την πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Αν η Ε.Ε. τηρήσει σκληρή γραμμή, η Βρετανίδα πρωθυπουργός απειλεί ότι θα μετατρέψει το Ηνωμένο Βασίλειο σε «φορολογικό παράδεισο» – με χαμηλή εταιρική φορολογία και μη παρεμβατικό ρυθμιστικό πλαίσιο. Αυτό θα δημιουργήσει τεράστιες πιέσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Είναι επίσης διατεθειμένη να εγκαταλείψει τις διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. χωρίς συμφωνία, και να προχωρήσει σε εμπορικές συμφωνίες βάσει των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Το Λονδίνο πιστεύει ότι έχει νέες ευκαιρίες με τον πρόεδρο Τραμπ –που έχει πει ότι θα δοθεί προτεραιότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο για τη σύναψη νέας εμπορικής συμφωνίας– αλλά και με την Κίνα, την Ινδία και άλλες χώρες. Η βρετανική οικονομία, εν τω μεταξύ, συνεχίζει να αναπτύσσεται ταχύτερα από την Ευρωζώνη. Στο εσωτερικό μέτωπο, η κ.
Μέι έχει συμμαχήσει με τους οπαδούς του σκληρού Brexit στο κόμμα της. Με την ομιλία της περασμένης εβδομάδας, δεν μένει ιδιαίτερος πολιτικός χώρος για το UKIP και τον Νάιτζελ Φάρατζ. Ταυτόχρονα, η Βρετανίδα πρωθυπουργός υπολογίζει ότι ο μεγάλος αριθμός Συντηρητικών βουλευτών που υποστήριξαν την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε. είναι τόσο αδύναμος που δεν μπορεί να την απειλήσει.
Η κ. Μέι, συνεπώς, έδεσε τον εαυτό της στο κατάρτι – ακούγοντας τις λάθος φωνές, σε δύσκολες θάλασσες. Θα πετύχει η στρατηγική της; Hταν μία πολύ έξυπνη, έντεχνη ομιλία. Αλλά βασίζεται στην υπόθεση ότι το Λονδίνο μπορεί να θέσει την ατζέντα των διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. και ότι διαθέτει ισχυρά όπλα για τον σκοπό αυτό. Είναι αξιοσημείωτο ότι αν δεν πάρει τη συμφωνία που επιθυμεί, απείλησε ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών και ασφαλείας της Βρετανίας ενδέχεται να διακόψουν τη συνεργασία τους με τους Ευρωπαίους εταίρους. Αν ανακαλύψουμε ότι το ISIS σχεδιάζει επίθεση στο Καλαί, όντως θα σιωπήσουμε; Είναι η καλύτερη προαναγγελία αυτή αν ελπίζουμε σε μία καλή εμπορική συμφωνία;
Οπως και με την περίπτωση της Ελλάδας το 2015, τα επόμενα δύο χρόνια θα είναι ένα τεστ για τους «27» και της ικανότητάς τους να παραμείνουν ενωμένοι και να υπερασπιστούν τα κοινά τους συμφέροντα. Κάποιες χώρες έχουν ειδικά συμφέροντα τα οποία διακυβεύονται.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θέλει να διατηρήσει ανοικτά σύνορα με την Ιρλανδία (όπως υπάρχουν μεταξύ Νορβηγίας και Σουηδίας) – κάτι που θεωρείται κρίσιμο για τη διατήρηση της ειρήνης. Η Νορβηγία όμως είναι στην κοινή αγορά. Πώς μπορεί να τεθούν υπό παρακολούθηση το εμπόριο και η μετανάστευση χωρίς συνοριακούς ελέγχους; Η Γερμανία μπορεί να επιθυμεί να διατηρήσει τις εξαγωγές της προς το Ηνωμένο Βασίλειο – αλλά επιθυμεί επίσης να διασφαλίσει την ακεραιότητα της Ε.Ε.
Η κ. Μέι έχει αποδεχθεί πλέον το αναπόφευκτο – ότι η νέα συμφωνία με την Ε.Ε. θα τεθεί προς ψήφιση στο βρετανικό Κοινοβούλιο. Αν τα κοινοβούλια της Αθήνας, της Ρίγας και της Λισσαβώνας έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν, το ίδιο πρέπει να έχουν και οι Βρετανοί βουλευτές. Αν δεν προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές, τότε η σημερινή Βουλή των Κοινοτήτων, της οποίας η μεγάλη πλειοψηφία στήριξε την παραμονή στην Ε.Ε., είναι αυτή που θα ψηφίσει επί της συμφωνίας. Η πρωθυπουργός μπορεί να χρησιμοποιήσει την ανάγκη κοινοβουλευτικής έγκρισης ως περιοριστικό παράγοντα που θα της επιτρέψει να στραφεί σε μία πιο ήπια εκδοχή του Brexit, ειδικά αν η κοινή γνώμη είναι ασαφής. Αλλά την εβδομάδα που πέρασε, η Τερέζα Μέι πήρε ένα τεράστιο ρίσκο, υιοθετώντας τη γραμμή του σκληρού Brexit. Αλλοι ηγέτες ίσως να τηρούσαν μια πιο αμφίσημη στάση και να περίμεναν να δουν τι θα πρόσφερε η Ε.Ε. Ενα κεφάλαιο ολοκληρώθηκε στο πιο αυτοκαταστροφικό επεισόδιο στην εξωτερική πολιτική της Βρετανίας από τη δεκαετία του 1930. Σε συνδυασμό με την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ την Παρασκευή, διαμορφώνεται ένα οικονομικό κλίμα αβέβαιο έως απειλητικό.
* Ο κ. Kέβιν Φέδερστοουν είναι επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου στο London School of Economics.