Πώς γίνεται καμιά φορά και χάνω τις αποχρώσεις του λόγου – αυτά που ο Πάνος Σκουρλέτης θα έλεγε «nuances». Συμβαίνει, θέλω να πω, να μην πιάνω ότι ο συνομιλητής μου χρησιμοποιεί ένα σχήμα λιτότητας με πρόθεση ασφαλώς ειρωνική. Πότε εξελέγη, λ.χ., ο νέος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου; Πάνε μερικές εβδομάδες. Τότε, λοιπόν, συναντήθηκα με ειδήμονα περί τα ευρωπαϊκά, ο οποίος με προειδοποίησε για τον Αντόνιο Ταγιάνι: «Είναι τενεκές, ένα τίποτα».
Την περασμένη εβδομάδα, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος επισκέφθηκε τη γνωστή, ακατονόμαστη περιοχή της Μακεδονίας που δεν ανήκει στην Ελλάδα, κατοικείται από Σλάβους και είναι ανεξάρτητη. Εκεί ευρισκόμενος και με προφανή τη διάθεση να γίνει ευχάριστος στους κατοίκους της χώρας, είπε το εξής: «Η Μακεδονία είναι μια όμορφη χώρα. Ολοι στην Ιταλία γνωρίζουν τη Μακεδονία. Γιατί; Γιατί ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Φίλιππος ο Μακεδών είναι πολύ δημοφιλείς πρόγονοί σας. Χωρίς τον Αλέξανδρο δεν έχουμε την Ευρώπη, γιατί ήταν ο πρώτος βασιλιάς που σταμάτησε την εισβολή από το Ιράν και από εκείνες τις χώρες. Γι’ αυτό τον λένε Μέγα Αλέξανδρο, γιατί ενδυνάμωσε τα ευρωπαϊκά σύνορα».
Ζητώ συγγνώμη εκ των προτέρων, αλλά ο άνθρωπος που το είπε αυτό δεν είναι απλώς «τενεκές», είναι ηλίθιος. Η έννοια της Ευρώπης, όπως τη χρησιμοποιούμε εμείς και αυτός, αρχίζει να εμφανίζεται και σιγά σιγά να επικρατεί μόλις πριν από 1.000 χρόνια. Αυτή η αντίληψη κοινού πολιτισμού που δημιουργεί κοινή ταυτότητα οφείλεται στον Χριστιανισμό και δεν έχει σχέση με τον Αλέξανδρο. Ο Αλέξανδρος δεν υπερασπίστηκε τίποτε σύνορα, ούτε καν του κράτους του· αντιθέτως, τα επεξέτεινε και δημιούργησε μια αυτοκρατορία.
Είναι, δεν λέω, ένα πρόβλημα να μην τα γνωρίζεις αυτά, ιδίως όταν συμβαίνει να είσαι και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αυτό που κάνει, όμως, τον χαρακτηρισμό που χρησιμοποίησα κατάλληλο για τον νέο πρόεδρο του Ε.Κ. είναι το γεγονός ότι ο ίδιος υποτιμά τόσο κατάφωρα τους συνομιλητές του, ώστε να πιστεύει ότι θα τους τυλίξει με μπούρδες της πιο ωμής και ακατέργαστης μορφής. Δεν φανταζόταν ότι αυτά που είπε θα μεταδίδονταν και θα έπρεπε να τα μαζέψει; Ενας άνθρωπος, λοιπόν, ο οποίος μεταχειρίζεται δημοσίως τέτοιο ψεύδος –εφόσον δεν είναι Ελληνας ούτε και στέλεχος της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ– είναι ή βλαξ ή απατεών, του τύπου εκείνου που σε βρίσκει στον δρόμο και προσπαθεί, με ένα απίθανο πρόσχημα, να σου αποσπάσει ένα χαρτονόμισμα. Φίλος του Μπερλουσκόνι δεν είναι, άλλωστε, ο Ταγιάνι; Θα έπρεπε να το περιμένω.
Πάντως, αν ο φίλος που με προειδοποίησε τον είχε πει «ντενεκέ» (με d), αντί για «τενεκέ» (με t), θα είχα καταλάβει αμέσως τι εννοούσε. Διότι, για εμάς εδώ στην Ελλάδα, ο τενεκές δεν είναι κάτι άχρηστο. Είναι, αντιθέτως, το μόνο κομμάτι της ανακύκλωσης στο οποίο ως χώρα έχουμε διαπρέψει – δείτε, λ.χ., τη Βουλή. Επομένως, υπάρχει μια σοβαρή σημασιολογική διάκριση μεταξύ «τενεκέ» και «ντενεκέ» στα ελληνικά: ο πρώτος σε κυβερνά, ο δεύτερος είναι άχρηστος…
Τελευταίες εκλάμψεις
Κάτι τέτοιες εμφανίσεις δίνουν ένα προαίσθημα του τέλους, καθώς αντανακλούν την αρχή της ιστορίας με τρόπο ειρωνικό. Εννοώ τον Αλέκο τον Φλαμπουράρη, τον καραβοτσακισμένο παππού της κυβέρνησης, ο οποίος πραγματοποίησε μια ξεκούδουνη επανεμφάνιση, θαρρείς για να αποδείξει σε όσους δεν ήθελαν να το πιστέψουν ότι τόσο καιρό κοιμόταν και, τώρα, ξύπνησε και νομίζει ο καημένος ότι είμαστε στην άνοιξη του 2015. Δεν εξηγείται λογικά αυτή η επανεμφάνιση, παρά μόνον αισθητικά: ας τη δούμε σαν μια προθανάτια έκλαμψη του ασθενούς, δηλαδή της κυβέρνησης.
Ο Αλέκος Φλαμπουράρης ήταν σαρξ εκ σαρκός της κατάστασης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και «μέντορας» του Τσίπρα. Από την αρχή ανταποκρίθηκε ασμένως στις προσκλήσεις για δημοσιότητα και, λόγω της θέσης του κοντά στον πρωθυπουργό, θεωρήθηκε ότι αυτός εξέφραζε αυθεντικά την κυβέρνηση. Ισως κιόλας να πίστεψαν στην κυβέρνηση ότι ο Φλαμπουράρης, άνθρωπος ευχάριστος στην παρέα και γενικώς χαβαλές, με την ηπιότητα του ύφους του θα δημιουργούσε θετική ανταπόκριση. Πάνω στους δύο πρώτους μήνες, η εικόνα του σοφού παππού είχε πλήρως διαλυθεί και στη θέση της υπήρχε η εικόνα ενός, συχνά κωμικού, καφενόβιου ηλικιωμένου, που γινόταν ρεζίλι ο ίδιος και, το χειρότερο, ρεζίλευε και την κυβέρνηση. Ο διασυρμός τον έφερε και στο στόχαστρο των αναρχικών, που άρχισαν να επιτίθενται στην κατοικία του στη Νεάπολη Εξαρχείων, με αποτέλεσμα να ζει έκτοτε υπό αστυνομική προστασία. Ηταν επόμενο, μετά την ιστορική κωλοτούμπα και τις αναπροσαρμογές, ο Τσίπρας να εξαφανίσει το φιάσκο Φλαμπουράρη από το προσκήνιο. Παρέμεινε, βέβαια, στον στενό κύκλο του Μαξίμου, αλλά στην αφάνεια.
Είναι αλήθεια ότι η συνέντευξη με την οποία έκανε την επιστροφή ο Φλαμπουράρης είχε κάτι, ως προς τον οραματικό τόνο του λόγου, από τον περίφημο επιθανάτιο μονόλογο του σαιξπηρικού Ιωάννη της Γάνδης. Υπό την έννοια ότι όπως ο θνήσκων σαιξπηρικός ήρως αίρεται, κατά κάποιο τρόπο, υπεράνω των εγκοσμίων και από το ύψος αυτό βλέπει και υμνεί ό,τι αφήνει πίσω, παρομοίως και ο Φλαμπουράρης διατυπώνει ένα λόγο που μοιάζει με απελπισμένο αποχαιρετισμό της κυβέρνησης στην εξουσία. Αν η παρομοίωση δεν βοηθά να σχηματίσετε εικόνα, φαντασθείτε τον σαν τη Βιολέτα, στην «Παραστρατημένη» (La traviata) του Βέρντι, να τραγουδά: Addio del passato bei sogni ridenti…
«Ο κόσμος να είναι ήσυχος […] η πολιτική μας έχει πετύχει θαύματα […] θα έχουμε ανάπτυξη που θα τρίβουμε τα μάτια μας». Τέτοιου επιπέδου καφενειακές ανοησίες είπε, όπως παλιά, με τη διαφορά ότι τώρα κανείς δεν διασκεδάζει με αυτές. Η ελαφρότητα, όμως, έχει και τις σκοτεινές πτυχές της, όπως όταν προβλέπει ότι η κυβέρνηση θα επιβάλει τον εκβιασμό της στην Ευρώπη: «Είναι υποχρεωμένη η Ευρώπη και θα το κάνει για να μη διαλυθεί», δηλώνει. Τι να πρωτοθαυμάσεις, αλήθεια, τον κυνισμό ή την επιπολαιότητα; Προβλέπω ότι, μόλις του τελειώσουν οι μπαταρίες –όπου να ’ναι δηλαδή–, η κυβέρνηση δεν θα του αγοράσει καινούργιες. Θα καταλήξει σε καμιά ντουλάπα στο Μαξίμου – ας τον τυλίξουν όμως με μια κουβέρτα, για να μην πιάνει σκόνη.