Στην πρώτη επέτειο της ευρωπαϊκής δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία, ο Ευρωπαίος επίτροπος Περιβάλλοντος Karmenu Vella κάνει ανασκόπηση σχετικά με την πρόοδο στην εφαρμογή των μέτρων και αποκαλύπτει τι ακολουθεί.
Πριν από ένα χρόνο, η Επιτροπή Γιούνκερ υιοθέτησε ένα σχέδιο για την αναθεώρηση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το σχέδιο αυτό, γνωστό ως δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία, αποτελεί αναγνώριση ότι ο κόσμος αλλάζει και οι πρακτικές εκείνες που κάνουν εντατική χρήση φυσικών πόρων και κάποτε έφεραν σημαντική ανάπτυξη δεν είναι πλέον κατάλληλες για τον 21ο αιώνα. Οι γκουρού της καλής φυσικής κατάστασης μιλούν για την ανάγκη να ασκούμαστε και να μειώσουμε την κατανάλωσά μας σε λίπη. Ηρθε η ώρα για πιο αποδοτική από πλευράς πόρων οικονομία, μια οικονομία που δεν καταναλώνει υπερβολικά ποσά φυσικών πόρων.
Μία αποδοτική, ως προς τους πόρους, πιο κυκλική οικονομία θα δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες για τους Ευρωπαίους πολίτες, μειώνοντας τα απόβλητα και τη χρήση ενέργειας και φέρνοντας οφέλη για το περιβάλλον. Θα σημάνει τοπικές θέσεις εργασίας σε πράσινες βιομηχανίες και πιο ανταγωνιστικές εταιρείες που αναπτύσσονται με βιώσιμο τρόπο.
Η δέσμη μέτρων επιδιώκει την εν λόγω αποδοτικότητα μέσα από περισσότερα από 50 μέτρα, συμπεριλαμβανομένων νομοθετικών προτάσεων για την ενίσχυση της ανακύκλωσης και τη μείωση των αποβλήτων. Δώδεκα μήνες αργότερα, πώς προχωράει αυτό το πρόγραμμα; Έχουν γίνει οι μύες της οικονομίας μας πιο σφιχτοί ή μήπως μοιάζει κι αυτό το σχέδιο με τις αποφάσεις που παίρνουμε την Πρωτοχρονιά και έπειτα δεν τηρούμε;
Δεν έχουμε φτάσει ακόμα στον στόχο –οι μεγάλες αλλαγές δεν συμβαίνουν εν μια νυκτί– αλλά είμαστε σε καλό δρόμο. Το 2016 έγιναν σημαντικά πρώτα βήματα σε τομείς όπως η σπατάλη τροφίμων, ο οικολογικός σχεδιασμός, τα οργανικά λιπάσματα, οι εγγυήσεις για τους καταναλωτές, η καινοτομία και οι επενδύσεις. Τον Ιανουάριο, δημοσιεύσαμε μία νέα πρόταση που θα εξασφαλίσει ότι η αποτέφρωση των αποβλήτων γίνεται σύμφωνα με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας.
Η στρατηγική στήριξη του πρώτου αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς και του αντιπροέδρου Γίρκι Κατάινεν μας επιτρέπει να αναδείξουμε τις συνέργειες μεταξύ της περιβαλλοντικής και της οικονομικής πολιτικής.
Αυτή η Επιτροπή έχει αναλάβει σημαντικές δεσμεύσεις – σε παγκόσμιο επίπεδο με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και στην Ευρώπη με το επενδυτικό πρόγραμμα Γιούνκερ. Η κυκλική οικονομία μας βοηθά να συνεισφέρουμε και στις δύο αυτές δεσμεύσεις.
Αυτές οι κυκλικές αρχές έχουν αρχίσει σταδιακά να ενσωματώνονται στις βέλτιστες βιομηχανικές πρακτικές, στις πράσινες δημόσιες συμβάσεις, καθώς και στους τομείς των κατασκευών και του νερού. Εταιρείες σε όλη την Ευρώπη ενστερνίζονται αυτές τις αλλαγές, από την Umicore στο Βέλγιο με την ανακύκλωση κλειστού βρόχου για μπαταρίες και εξαρτήματα αυτοκινήτων έως την RePack στη Φινλανδία με το βιώσιμο σύστημα συσκευασίας για πωλητές λιανικής και αγοραστές. Τα κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα έρχονται στο προσκήνιο, καθώς εταιρείες όπως η Michelin κάνουν τη μετάβαση από την πώληση προϊόντων στην πώληση συμβάσεων απόδοσης και χρήσης, μειώνοντας έτσι τη χρήση φυσικών πόρων με οφέλη τόσο για τους πελάτες όσο και για τις επιχειρήσεις.
Οι νομοθετικές προτάσεις για την ενίσχυση της ανακύκλωσης σημειώνουν πρόοδο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Σε μία αξιοσημείωτη ένδειξη ενότητας, και τα τρία θεσμικά όργανα θεωρούν προτεραιότητα τη συγκεκριμένη πρόταση, με σκοπό να φέρουν σε πέρας την νομοθετική διαδικασία το ταχύτερο δυνατόν.
Το 2016 ήταν μόνο η αρχή. Μία νέα στρατηγική για τις πλαστικές ύλες βρίσκεται υπό επεξεργασία, η οποία θα εξετάζει πώς θα μπορούσαμε να ανακυκλώνουμε τα πλαστικά πιο αποτελεσματικά, να αποφεύγουμε τη διαρροή τους στο περιβάλλον και να αποσυνδέσουμε την παραγωγή τους από τη χρήση ορυκτών καυσίμων (καθώς τα περισσότερα πλαστικά εξακολουθούν να είναι παράγωγα πετρελαίου). Επιπλέον έχει δρομολογηθεί πρωτοβουλία για τη μείωση του τοξικού χημικού περιεχομένου σε βιομηχανικά προϊόντα, καθώς και προτάσεις σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την επαναχρησιμοποίηση του νερού. Μέχρι τον Ιούνιο θα είναι έτοιμο ένα πλαίσιο για την παρακολούθηση της προόδου προς την κυκλική οικονομία. Επίσης, τον Ιούνιο, η Πράσινη Εβδομάδα –το μεγαλύτερο ετήσιο περιβαλλοντικό συνέδριο στην Ευρώπη– θα επικεντρωθεί στις πράσινες θέσεις εργασίας και στη δυνατότητα για ενίσχυση της πράσινης απασχόλησης σε όλη την Ευρώπη.
Οπως πάντα, η χρηματοδότηση είναι κλειδί. Περισσότερα από 100 έργα έχουν αναγνωριστεί ως «βέλτιστες πρακτικές» κυκλικής οικονομίας από χρηματοδοτικές πηγές όπως το LIFE, το ταμείο της Ε.Ε. για το περιβάλλον, τον Ορίζοντα 2020, το ταμείο της Ε.Ε. για την έρευνα και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Η Ευρώπη δεν είχε ποτέ έλλειψη ιδεών και τα κονδύλια της Ε.Ε. βοηθούν ώστε αυτές οι ιδέες να γίνουν πραγματικότητα, από το έργο CABRISS το οποίο αναπτύσσει παραγωγή κλειστού βρόχου για τη βιομηχανία φωτοβολταϊκών έως το έργο ANAGENNISI το οποίο επαναχρησιμοποιεί εξαρτήματα ελαστικών σε καινοτόμες εφαρμογές με χαμηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο.
Τον Ιανουάριο δημιουργήσαμε μία νέα πλατφόρμα, στην οποία θα συμμετέχουν η Ευρωπαϊκή Επενδυτική Τράπεζα, εθνικές τράπεζες και άλλοι εταίροι για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για τη χρηματοδότηση έργων και επιχειρηματικών μοντέλων κυκλικής οικονομίας.
Κυκλικότητα δεν σημαίνει θυσίες. Εχει να κάνει περισσότερο με την επανεξέταση της προσέγγισής μας, ώστε να απομακρυνθούμε από σπάταλες πρακτικές και να αγκαλιάσουμε το μέλλον που ξέρουμε ότι χρειαζόμαστε. Είμαι μία διαδικασία, όχι αυτοσκοπός – και ένα χρόνο αργότερα είμαστε σε καλό δρόμο.
* Ο κ. Karmenu Vella είναι ο Ευρωπαίος επίτροπος Περιβάλλοντος.