Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) πραγματοποίησε μια δημόσια συζήτηση για το Διάστημα, ταυτόχρονα στις 22 χώρες-μέλη του. Η Ελλάδα, αναλογικά με τον πληθυσμό της, ήταν η χώρα με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην εκδήλωση (ακόμα και σε απόλυτο αριθμό τρίτη μετά τη Γερμανία και τη Γαλλία). Συνολικά από τη χώρα μας είχαν δηλώσει συμμετοχή 340 άτομα, από φοιτητές μέχρι επιχειρηματίες, ακόμα και συνταξιούχοι, που ενδιαφέρονταν να μάθουν για το μέλλον των διαστημικών αποστολών.
Μαζί τους είχε συνομιλήσει μέσω Skype και ο γενικός διευθυντής του ESA Jan Woerner, ο οποίος διστακτικά επιβεβαίωσε ότι η χώρα μας έχει οικονομικές εκκρεμότητες προς τον Οργανισμό…
Η παραπάνω ιστορία με έναν τρόπο δικαιολογεί τη σκωπτική διάθεση με την οποία υποδεχθήκαμε το νέο Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Εφαρμογών: και στα του Διαστήματος το πνεύμα μας είναι ιδιαίτερα πρόθυμο, η σαρξ όμως ασθενεί. Πράγματι, μετά δυσκολίας καταβάλλουμε τα περίπου 10 εκατ. ευρώ τον χρόνο που είναι η ετήσια συνδρομή μας στον ESA στον οποίο είμαστε μέλη από το 2005. Τον περασμένο Μάρτιο είχαμε βρεθεί να χρωστάμε περί τα 18 εκατ. ευρώ. Η συνδρομή κάθε χώρας υπολογίζεται με βάση το ΑΕΠ, ωστόσο η Ελλάδα έχει επιλέξει να «επενδύει» περισσότερα (το κόστος αντιστοιχεί σε περίπου 12 ευρώ τον χρόνο για κάθε φορολογούμενο). Μάλιστα, φέτος, η χώρα μας «επέστρεψε» και στα προαιρετικά προγράμματα του Οργανισμού, μετά δύο χρόνια αδράνειας λόγω δημοσιονομικών περιορισμών. Δεσμευθήκαμε για 8,2 εκατ. ευρώ επιπλέον για την επόμενη τριετία.
Πάντως τα χρήματα αυτά επιστρέφονται και με το παραπάνω μέσω προγραμμάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Βιομηχανικής Επιστροφής του ESA, που παρουσιάστηκαν τον Μάρτιο του 2016, το 2015 επιστράφηκε στην Ελλάδα μέσω συμβολαίων 31% πλέον του ποσού της εισφοράς. Αλλοι, συνυπολογίζοντας και άλλες παραμέτρους, εκτιμούν ότι για κάθε ευρώ που δίνει η χώρα μας στον ESA κερδίζει επτά.
Αυτό θα τονίσουν με έμφαση οι εκπρόσωποι της διαστημικής «αγοράς» της χώρας. Οπως αναφέρουν, λόγω της σχέσης μας με τον ESA, την τελευταία δεκαετία έχει αναπτυχθεί στην Ελλάδα μια δραστήρια βιομηχανία Διαστήματος, μια δυναμική ομάδα περίπου 2.000 ατόμων και 40 μικρομεσαίων εταιρειών, με ετήσιο τζίρο 150 εκατ. ευρώ. Οι επιχειρήσεις αυτές απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών προγραμμάτων παράγοντας μια σειρά από εξελιγμένα προϊόντα. Στην αρχή η απορρόφηση των κονδυλίων κινούνταν σε χαμηλά επίπεδα, αλλά όπως επιβεβαιώνουν μέλη της βιομηχανίας, η Ελλάδα σήμερα είναι σε θέση να απορροφά το 97% των χρημάτων του ESA.
«Η βιομηχανία στην Ελλάδα ξεκίνησε από το μηδέν. Εμείς δεν είχαμε “παράδοση” σε τέτοιες τεχνολογίες, όπως άλλες χώρες που ενεπλάκησαν στον Ψυχρό Πόλεμο. Τις χτίσαμε από την αρχή, δανειζόμενοι τεχνολογίες από άλλους, γειτονικούς τομείς. Η απορρόφηση των χρημάτων είναι συνδεδεμένη με τον βαθμό ωριμότητας της βιομηχανίας», σχολιάζει στην «Κ» ο πρόεδρος της Ενωσης Ελληνικών Βιομηχανιών Διαστημικής Τεχνολογίας και Εφαρμογών (ΕΒΙΔΙΤΕ) Αθανάσιος Πότσης. Για τον ίδιο, το σημαντικότερο είναι ότι οι επιχειρήσεις αυτές απασχολούν μεγάλο αριθμό Ελλήνων επιστημόνων, «που προσπαθούμε με νύχια και με δόντια να τους κρατήσουμε εδώ».
Ο ίδιος βλέπει με θετικό μάτι τη σύσταση του νέου εθνικού φορέα. «Το Διάστημα παίζει ρόλο στη γενικότερη στρατηγική της χώρας. Περιλαμβάνει δραστηριότητες που μπορούν να ενταχθούν σε ένα πλάνο ανάπτυξης της χώρας. Μας έλειπε ένας οργανισμός που θα φρόντιζε οι επενδύσεις και οι δραστηριότητες να γίνονται στοχευμένα. Ανεξάρτητα με το ποιος είναι στην κυβέρνηση, το Κέντρο θα αφήσει παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές».
Πολλοί, την ίδια στιγμή, εκφράζουν ανησυχία. Σύμφωνα με τον πρώην διευθυντή του γραφείου εκπροσώπησης στις Βρυξέλλες της Ομοσπονδίας της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Βιομηχανίας, Ολύμπιο Ράπτη, μια τέτοια πρωτοβουλία θα έπρεπε να συνοδεύεται με κονδύλια στην έρευνα, αλλαγές στο πτωχευτικό δίκαιο, διευκόλυνση των επενδύσεων, γενικότερα ένα φιλικότερο περιβάλλον. «Δεν είναι τυροπιτάδικα αυτές οι επιχειρήσεις, έχουν υψηλό ρίσκο», σχολιάζει. «Αλλά εδώ έχουμε ακόμα capital controls, ερευνητές με μπλοκάκι και προβλήματα με το ΤΕΒΕ. Είναι σαν ένα σπίτι να μην έχει σύνδεση adsl και να θες τηλεόραση 4K».
Ισως έχει τη σημασία του ότι τα τελευταία χρόνια οι Ελληνες μαθητές δεν διδάσκονται Αστρονομία ούτε καν ως μάθημα επιλογής.