ΜΗΤΣΟΣ ΜΥΡΑΤ
Η ζωή μου
εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
«Γεννήθηκα στη Σμύρνη (είναι τώρα ερείπια) το 18… Δεν έχει σημασία, αφού καμιά πόλις δεν θα ερίζει μετά θάνατον για μένα. Από μικρό παιδάκι είχα λατρεία για το θέατρο. Ημουν, θυμάμαι, στο νηπιαγωγείο όταν σε κάποια εορτή του σχολείου ο μεγαλύτερός μου αδελφός απήγγειλε ένα μονόλογο. Η απαγγελία του είχε ενθουσιάσει το πλήθος των θεατών. Εγώ, στριμωγμένος σε μια γωνιά, ένιωθα τα δαγκώματα της ζήλειας…»
Από την πρώτη σελίδα, το κείμενο σε… αρπάζει. Θέλεις να διαβάσεις κι άλλο! Αφηγητής είναι ο Μήτσος Μυράτ (1878-1964), θρυλικός ηθοποιός, σύζυγος της Κυβέλης, στενός συνεργάτης της Μαρίκας Κοτοπούλη, αλλά και θεατρικός συγγραφέας, μεταφραστής και μυθιστοριογράφος – από τους πρωτομάστορες του ελληνικού θεάτρου. Το βιβλίο έχει τίτλο «Η ζωή μου». Είναι η πρώτη αυτοβιογραφία ηθοποιού που εκδόθηκε στην Ελλάδα, τον Μεσοπόλεμο. Πρόσφατα επανακυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, μαζί με την ενδιαφέρουσα μελέτη του Αντρέα Δημητριάδη «Ο Μήτσος Μυράτ και η εργαλειοθήκη της υστεροφημίας».
Η δράση αρχίζει από τη Σμύρνη, με τις αυτοσχέδιες παραστάσεις στο σπίτι, το διαζύγιο των γονιών του και τη διαμάχη τους για την επιμέλεια των παιδιών, αλλά και τις αντιδράσεις της οικογένειάς του όταν εκείνος, ένας γόνος της αστικής τάξης, αποφάσισε να βαδίσει στα κακοτράχαλα μονοπάτια του θεατρικού επαγγέλματος. Οι περισσότεροι ηθοποιοί τότε προέρχονταν από τα λαϊκά στρώματα… Mεταφέρεται στη συνέχεια στην Αίγυπτο, όπου ο νεαρός Μυράτ αναζητάει την τύχη του. Συνεχίζεται στο Παρίσι, όπου φθάνει με το όνειρο μιας θεατρικής καριέρας· ο πατέρας του, ενώ ήταν έτοιμος να τον αποκληρώσει, πείθεται τελικά να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του. Και καταλήγει στην Αθήνα του 1900, στην αυγή της δεκαετίας που έμελλε να αλλάξει τη φυσιογνωμία του ελληνικού θεάτρου. Στις εξελίξεις, από εκεί και πέρα, πρωταγωνιστούν άλλα δύο πρόσωπα: η Κυβέλη Αδριανού και ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, ιδρυτής της Νέας Σκηνής. Αλλά και η Μαρίκα Κοτοπούλη· από το 1907 έως το 1930 ο Μυράτ υπήρξε στενός συνεργάτης της, ενώ το 1908 παντρεύτηκε την αδελφή της, Χρυσούλα, με την οποία απέκτησε ένα γιο, τον Δημήτρη. Καλλιτεχνική δημιουργία και προσωπική ζωή σε δεσμούς αξεδιάλυτους. «Εκανα τη ζωή μου τέχνη και την τέχνη μου ζωή. Το λάτρεψα το θέατρο και το μίσησα συγχρόνως», γράφει ο ίδιος.
«Η ζωή μου» εκδόθηκε το 1928. Ο Μυράτ ήταν τότε 50 χρόνων. Είχε περάσει πάνω από τα μισά του χρόνια στο θεατρικό σανίδι και τα περισσότερα δίπλα στη μεγαλύτερη σταρ της Αθήνας, Μαρίκα Κοτοπούλη. Είχε δει τη ζωή του να γίνεται πρωτοσέλιδο. Ο πρώτος του γάμος με την Κυβέλη είχε τερματιστεί το φθινόπωρο του 1906 με τρόπο θορυβώδη, όταν εκείνη είχε φύγει στο Παρίσι με τον νεαρό φοιτητή της Νομικής Κώστα Θεοδωρίδη, εγκαταλείποντας τον ίδιο και τα δύο ανήλικα παιδιά τους, Αλέξανδρο και Μιράντα. Ο απατημένος σύζυγος είχε βιώσει τον διασυρμό. Δεν έκρυψε τίποτα στην αυτοβιογραφία του. «Ηξερα πάντα τι φλυαρούσανε εις βάρος μου οι κακές και μοχθηρές γλώσσες. Το ’ξερα πως με αποκαλούσανε Κύβελο, μα δεν έδινα σημασία και περιφρονούσα κάθε συκοφαντία. Ουδέποτε εζήτησα να επιβληθώ ως ετερόφωτον εις το θέατρον, ουδέποτε στηρίχτηκα στην δύναμιν εκείνης για ν’ ανέβω ψηλά και να δείξω τη γροθιά μου στους ηθοποιούς», εξομολογείται. «Από τη μέρα της φυγής της είχα ένα μόνο πόθο κρυφό και ιερό: να πατήσω επάνω στον πόνο μου και μέσα από τα ερείπιά του ν’ αναδημιουργηθώ ως νέος άνθρωπος και καλλιτέχνις». Το κατάφερε. Το «Η ζωή μου» δεν είναι μόνον ένα πολύτιμο εργαλείο για όσους μελετούν την ιστορία του ελληνικού θεάτρου αλλά και μια συναρπαστική προσωπική ιστορία.