Στα όρια των ελληνικών «κόκκινων γραμμών» κινούνται οι πρόσφατες προκλητικές ενέργειες της Αγκυρας στο Αιγαίο, με τελευταία εκείνη που σημειώθηκε την Παρασκευή, όταν τουρκικό παράκτιο περιπολικό πραγματοποίησε άσκηση με πραγματικά πυρά, εντός των εθνικών χωρικών υδάτων, στα ανατολικά του Φαρμακονησίου. Ο συναγερμός που σήμανε στην Αθήνα ήδη από το βράδυ της Πέμπτης, προκάλεσε ανησυχία στο υπουργείο Εξωτερικών και στο ΓΕΕΘΑ, καθώς η τουρκική πρόκληση κινήθηκε εντελώς εκτός των συνηθισμένων ορίων αλλά και των διαβεβαιώσεων για μείωση της έντασης που –τουλάχιστον τις προηγούμενες εβδομάδες– η Αγκυρα είχε σπεύσει να παράσχει προς την Αθήνα μέσω ασφαλών διπλωματικών διαύλων.
Οπως και κατά τις προηγούμενες ημέρες προκλήσεων, έτσι και τώρα, οι πλέον έμπειροι διπλωμάτες εντάσσουν την τουρκική προκλητικότητα στον εσωτερικό πολιτικό «αγώνα δρόμου» που διεξάγει ο κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενόψει του Συνταγματικού Δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου, έγκριση του οποίου θα ενδύσει τον πρόεδρο της Τουρκίας με υπερεξουσίες. Παρά το γεγονός ότι οι πληροφορίες που δημοσιεύονται στην Τουρκία ελέγχονται για την αξιοπιστία τους λόγω του πολύ στενού ελέγχου που ασκεί στα ΜΜΕ η κυβέρνηση, η διαφορά ανάμεσα στο «ναι» και το «όχι» εμφανίζεται μικρή και ευμετάβλητη. Κάτι που, σύμφωνα με όλους τους αναλυτές, οδηγεί τον κ. Ερντογάν στην ανάγκη να διεκδικήσει ακόμη πιο επιθετικά τους εθνικιστές ψηφοφόρους. Την αξιοπιστία της συγκεκριμένης θεωρίας ενισχύει και η άσχημη τροπή που έχουν λάβει, με τουρκοκυπριακή υπαιτιότητα, οι συνομιλίες για το Κυπριακό υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Σοβαρές ανησυχίες
Πέρα από την «τουρκοκεντρική» θεώρηση για το δημοψήφισμα αλλά και τις εξελίξεις στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας και τη Συρία, στην Αθήνα υπάρχουν αρκετά σοβαρές ανησυχίες για τον τρόπο που μέχρι σήμερα κλιμακώθηκαν οι τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο. Από τις 29 Ιανουαρίου, ημέρα περίπλου των Ιμίων από τουρκική κορβέτα η οποία μετέφερε τον Α/ΓΕΕΘΑ Χουλουσί Ακάρ μέχρι τις τουρκικές βολές δύο μίλια από το Φαρμακονήσι, έχει παρεμβληθεί σειρά ανησυχητικών περιστατικών.
Κατ’ αρχάς, παρατηρείται μια σταδιακή –αλλά υπαρκτή– «κανονικότητα» υπερπτήσεων ελληνικού εδάφους από τουρκικά μαχητικά ή άλλα αεροσκάφη, καθώς και εμπλοκές με F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας. Η τουρκική αδυναμία διατήρησης των αεροπορικών παραβάσεων και παραβιάσεων οφείλεται μάλλον στον αποδεκατισμό της Πολεμικής Αεροπορίας της χώρας από τις διώξεις που έχουν ακολουθήσει την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου. Αναλόγως μια περίεργη, σχεδόν μόνιμη, κινητικότητα έχει αποκτήσει και η περιοχή των Ιμίων, απέναντι από τα οποία βρίσκονται επί σχεδόν ένα μήνα εγκατεστημένα τηλεοπτικά συνεργεία που μεταδίδουν τον τρόπο που οι τουρκικές ακταιωροί «υπερασπίζονται» τα νησιά από την «ελληνική απειλή».
Ακολούθως, στις 8 Φεβρουαρίου καταγράφηκε το επί 12ωρο «απάγκιασμα» τριών τουρκικών ακταιωρών πλησίον της νησίδας Παναγιάς στο σύμπλεγμα των Οινουσσών. Την επόμενη ημέρα, 9 Φεβρουαρίου, η Τουρκία γνωστοποίησε και την έξοδο του ωκεανογραφικού σκάφους «Τσεσμέ» στο Κεντρικό Αιγαίο. Ασχέτως του γεγονότος ότι το «Τσεσμέ» τελικώς παρέμεινε στη θέση του δίχως να προχωρήσει σε οποιαδήποτε ενέργεια λόγω του κακού καιρού που επικράτησε στο Κεντρικό Αιγαίο, ο συμβολισμός παραμένει ισχυρός. Στην περίπτωση του Φαρμακονησίου και της Παναγιάς, ο βαθμός επικινδυνότητας αυξάνεται από το γεγονός ότι και στις δύο νησίδες υπάρχουν μόνιμες φρουρές του Στρατού Ξηράς.
Η τουρκική αντίληψη
Ολα τα παραπάνω ουσιαστικά κινούνται στην πάγια τουρκική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία από τη Λήμνο έως και τη Ρόδο δεν υπάρχουν σαφή θαλάσσια σύνορα και –ως εκ τούτου– ούτε εθνικά χωρικά ύδατα. Τις προκλήσεις στο Αιγαίο τις τελευταίες εβδομάδες δεν έχει συνοδεύσει ανάλογη κινητικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία αποτελεί την έτερη, αλλά εξίσου σημαντική, προτεραιότητα της Αθήνας στην ευρύτερη περιοχή.
Σε διπλωματικό και, φυσικά, σε στρατιωτικό επίπεδο γίνεται μια γενικότερη προσπάθεια αύξησης της ελληνικής παρουσίας σε όλα τα συμμαχικά σχήματα που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, τόσο μέσω του ΝΑΤΟ όσο και της Ε.Ε. Παρά τη δυσμενή δημοσιονομική συγκυρία, γίνεται προσπάθεια εξοικονόμησης πόρων, ώστε τουλάχιστον το Πολεμικό Ναυτικό να έχει μόνιμη παρουσία τόσο στη νατοϊκή «Sea Guardian» όσο και στην επιχείρηση της Ε.Ε. «Sophia», οι οποίες –ούτως ή άλλως– λειτουργούν συμπληρωματικά.
Ισως το πλέον σημαντικό στοίχημα που έχει να επιτύχει το Π.Ν. σε αυτή την κατεύθυνση, είναι εκείνη της ταχύτερης δυνατής ολοκλήρωσης της αναβάθμισης των αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας P-3 Orion, τα οποία –σε συνδυασμό με τις ήδη υφιστάμενες μονάδες της Πολεμικής Αεροπορίας– θα επιτρέπουν στην Αθήνα να έχει διαρκή και μόνιμη εικόνα για την ευρύτερη περιοχή, εντός, φυσικά, των ορίων αρμοδιότητας της Ελλάδας.
Συνέντευξη Ακιντζί με… προεκτάσεις
Η προσχηματική εκμετάλλευση από την τουρκοκυπριακή πλευρά μιας κοινοβουλευτικής τροπολογίας, η οποία προβλέπει τη μία φορά ετησίως ιστορική αναφορά στα ελληνοκυπριακά σχολεία του Ενωτικού Δημοψηφίσματος του 1950, έχει οδηγήσει τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό σε επικίνδυνο τέλμα. Το τελευταίο επεισόδιο διαδραματίστηκε την Πέμπτη, όταν ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί αποχώρησε από τις συνομιλίες του με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Αναστασιάδη. Η ελληνοκυπριακή πλευρά προσπαθεί να διατηρήσει τους διαύλους ανοικτούς, ώστε να μην ακυρωθεί η επόμενη –προγραμματισμένη για την Πέμπτη– συνάντηση των δύο ηγετών και οι ελπίδες για προώθηση των διαπραγματεύσεων σε διεθνές πολιτικό επίπεδο να παραμείνουν ζωντανές. Βέβαια, κάτι τέτοιο απαιτεί τη σύμπνοια και των δύο πλευρών. Και τουλάχιστον όπως φαίνεται από τη συνέντευξη του κ. Ακιντζί, που δημοσιεύεται σήμερα στην «Καθημερινή» της Κύπρου, η τουρκοκυπριακή πλευρά τηρεί αρκετά σκληρή στάση. Ο κ. Ακιντζί λέει, μεταξύ άλλων, ότι «το μυαλό του κ. Αναστασιάδη έχει χωριστεί σε δύο μέρη, το ένα σκέφτεται τη λύση και το άλλο τις εκλογές». Ο κ. Ακιντζί δηλώνει ότι «αποτυχία» των διαπραγματεύσεων θα φέρει στο προσκήνιο «διαφορετικά μοντέλα διευθέτησης», ωστόσο απορρίπτει πως ο ίδιος θα δεχθεί προσάρτηση των Κατεχομένων στην Τουρκία.