Η δημιουργική μαγεία του επικίνδυνου οίκτου

Η δημιουργική μαγεία του επικίνδυνου οίκτου

3' 1" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τι είδους συναίσθημα είναι ο οίκτος; Πώς επιδρά στον χαρακτήρα ενός ανθρώπου, στις σχέσεις του με τους άλλους; Είναι σαφή τα όρια ανάμεσα στον οίκτο και στην ενοχή; Αν ο Στέφαν Τσβάιχ ακτινογραφεί τις γκρίζες περιοχές των συναισθημάτων και των αντιδράσεων που υπαγορεύουν, των εμμονών και των δεσμεύσεων που προκαλούν, στο αριστουργηματικό, μοναδικό, μυθιστόρημά του «Επικίνδυνος οίκτος» (1938), ο σκηνοθέτης Σάιμον Μακ Μπέρνι κατορθώνει να αποδώσει το κείμενο θεατρικά με τρόπο σύγχρονο, διεισδυτικό και συναρπαστικό.

Η δημιουργική μαγεία του επικίνδυνου οίκτου-1

Πέρυσι τον Απρίλιο, στη Στέγη Γραμμάτων, ο Σάιμον Μακ Μπέρνι μάς ζήτησε να φορέσουμε ακουστικά και να ταξιδέψουμε στον Αμαζόνιο με την παράσταση-εμπειρία «Τhe Encounter» («Η συνάντηση»). Φέτος, το σάιτ της Στέγης μεταδίδει σε αποκλειστικότητα για την Ελλάδα τη συμπαραγωγή δύο ομάδων, που ορίζουν την ευρωπαϊκή θεατρική πρωτοπορία, και συνεργάζονται πρώτη φορά στην ιστορία τους: η διεθνής, με έδρα το Λονδίνο, Complicite και η βερολινέζικη Schaubühne παρουσιάζουν στο θέατρο Barbican, του Λονδίνου, το έργο «Beware of pity» (στα ελληνικά «Επικίνδυνος οίκτος» από τις εκδ. Αγρα), βασισμένο στο κείμενο του Τσβάιχ.

Μια παράσταση που «διαβάζει» τη λογοτεχνία μέσα από τη θεατρική πράξη, εμπλουτισμένη με την τεχνολογία, χωρίς να κάνει κατάχρηση των σύγχρονων μέσων, κατορθώνει να μετατρέψει την εσωτερική ταραχή και σύγχυση του ήρωα σε εικόνα μεστή, στέρεα και επεξεργασμένη, εστιασμένη σε καθοριστικές λεπτομέρειες της αφήγησης.

Κεντρικός ήρωας ο νεαρός υπίλαρχος Χοφμίλερ, ο οποίος διαπράττει ένα σφάλμα στη χοροεσπερίδα που οργανώνει ο βαρώνος Φον Κεκεσφάλβα, όταν εν αγνοία του ζητάει σε χορό την παράλυτη κόρη του. Αυτή η λανθασμένη κίνηση τον οδηγεί σε ένα σπαρακτικό στην πολυπλοκότητά του γαϊτανάκι γεγονότων, λίγο πριν από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η δημιουργική μαγεία του επικίνδυνου οίκτου-2

Πώς αυτός ο φτωχός αξιωματικός, που από τα παιδικά του χρόνια έπεφτε από τη μια στρατιωτική σχολή στην άλλη, βρίσκει ανέλπιστα ένα σπίτι δικό του, ένας είδος «ψυχικής πατρίδας», πώς μαθαίνει από τον πόνο μιας παράλυτης κοπέλας τη «δημιουργική μαγεία του οίκτου», πώς αυτή η λεπτή ηδονή τον κυριεύει σαν σκοτεινό πάθος και πώς, εν τέλει, «όποιος συμμετέχει στη δυστυχία του άλλου χάνει κάτι από τη δικιά του ελευθερία»; Η επί σκηνής εξιστόρηση επιτυγχάνει –με τον συνδυασμό αφήγησης και θεατρικής αναπαράστασης– όχι μόνο να μην προδώσει την πυκνότητα του μυθιστορήματος αλλά και να αναδείξει την καταβύθισή του σε περιοχές δυσανάγνωστες και, διαρκώς ασαφείς, που κινούνται στο μεταίχμιο κοινωνικών συμβάσεων, ηθικών περιορισμών και υπαρξιακών αναγκών.

Επτά ηθοποιοί, ερμηνευτές και αφηγητές, στο βάθος μια μεγάλη οθόνη στην οποία προβάλλονται από ζωντανή βιντεοσκόπηση λεπτομέρειες από τα επί σκηνής δρώμενα ή ανεξάρτητο υλικό (με οικονομία και γνώση του μέσου), ένα γυάλινο κουβούκλιο, ως πρόσθετος χώρος δράσης, αφαίρεση και ταυτόχρονα σύνθεση πολλών γεγονότων και ψυχικών παραμέτρων.

Θελήσαμε να εξερευνήσουμε την ψυχολογική ενοχή ενός ανθρώπου, τον τρόπο που αισθάνεται –και αισθανόμαστε– ενοχή ή συμπόνια ή οίκτο», λέει ο Μακ Μπέρνι και αναρωτιέται: «Ποια είναι η αλήθεια των συναισθημάτων; Μπορούμε να διαχωρίσουμε τα υλικά αυτής της “σούπας” από μικρές και ασήμαντες μεταπτώσεις και μεταβολές»;

Η σύγχυση της ενοχής, της ταύτισης, της απώθησης, του πάθους, του οίκτου, αυτού που μόλις το χαρακτηρίσουμε διαφεύγει και γλιστράει σε μιαν άλλη, επόμενη, κατηγορία. Σημαντική η παρουσία –στο μυθιστόρημα και στην παράσταση– του γιατρού Κόντορ, φορέα των φροϊδικών επιρροών του Τσβάιχ αλλά και διλημμάτων που αφορούν στην ιατρική επιστήμη. Παρά τα διλήμματα, δεν υπάρχει τίποτα ηθικολογικό· μόνο οι διαβρωτικές και ψυχοφθόρες συνέπειες του οίκτου με τις πολλές μεταμφιέσεις του. Εκεί που κανείς συνειδητοποιεί ότι η «αδυναμία περισσότερο από την κακία είναι συχνά η αιτία για τα χειρότερα».

Ο Μακ Μπέρνι μάς οδηγεί σε μία ακόμη «συνάντηση» με έναν κόσμο που εξερευνάται δύσκολα και οι κίνδυνοι που παραμονεύουν μπορεί να είναι εντελώς απρόβλεπτοι και μοιραίοι.

info: Η παράσταση «Beware of pity» θα είναι διαθέσιμη μέχρι την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου στο www.sgt.gr/gre/SPG1880, με αγγλικούς υπότιτλους. Μην τη χάσετε.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή