Mέχρι πριν από λίγο καιρό μπορούσε κανείς, όταν βρισκόταν αργά τη νύχτα στο Τόκιο, να δειπνήσει ή να πιει ένα ποτό σε ένα από 24ωρης εξυπηρέτησης εστιατόρια της πρωτεύουσας της Ιαπωνίας. Το ένα, όμως, μετά το άλλο κλείνουν, επειδή υπάρχει έλλειψη φοιτητών που θέλουν να δουλεύουν νυχτερινή βάρδια – και αυτό, φυσικά, έχει να κάνει με τη γήρανση του πληθυσμού. Συνολικά, πάντως, στην Ιαπωνία ο κλάδος παροχής υπηρεσιών αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία στο να καλύψει τις προσφερόμενες θέσεις εργασίας. Στα τέλη Ιανουαρίου, η αλυσίδα Royal Host, η οποία λειτουργεί όλη την ημέρα, έκλεισε και το τελευταίο της εστιατόριο στα προάστια της ιαπωνικής πρωτεύουσας. Δεν πέρασε πολύς καιρός και μία άλλη αλυσίδα, η Skylark Group, κατέβασε ρολά για τις βραδινές ώρες σε 310 από τα εστιατόριά της – διανυκτερεύουν πλέον μόνο 100, όπως επισημαίνουν οι Financial Times.
Δημογραφικό πρόβλημα
Σε ένα βαθμό, αυτή η εξέλιξη έχει σχέση με τη γήρανση του πληθυσμού και με το ότι μειώνεται ο αριθμός των φοιτητών και των νέων ανθρώπων. Συνήθως αυτοί είναι διατεθειμένοι να δουλεύουν νυχτερινή βάρδια. Ωστόσο, το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η διογκούμενη έλλειψη προσωπικού σε καθημερινή βάση, έπειτα από τέσσερα χρόνια έντονης οικονομικής ανάπτυξης. Οπότε, όταν δεν βρίσκονται άνθρωποι να δουλέψουν βάρδια το πρωί, δεν βρίσκονται ούτε το βράδυ – το εστιατόριο, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να λειτουργήσει και να έχει κέρδη και τις «μικρές» ώρες. Οπως διευκρινίζουν στελέχη της Sκylark, μειώνεται και ο αριθμός των «ξενύχτηδων» πελατών και, παράλληλα, μειώνεται και ο αριθμός των υπαλλήλων που είναι πρόθυμοι να εργαστούν στη συγκεκριμένη χρονική ζώνη. «Συνήθως το κίνητρο για τη νυχτερινή εργασία ήταν ο υψηλότερος μισθός», λέει ο γενικός διευθυντής της Skylark, «τα ωρομίσθια για τη συγκεκριμένη βάρδια έχουν αυξηθεί σταθερά τον τελευταίο καιρό».
Πάντως, η απόφαση να κλείσουν τα 24ωρης λειτουργίας εστιατόρια από τη Skylark δίνει και την απάντηση στο αίνιγμα της ιαπωνικής οικονομίας. Παρατηρούνται ελλείψεις στην κάλυψη συγκεκριμένων ειδικοτήτων, ενώ παράλληλα ο δείκτης της ανεργίας διαμορφώνεται στο 3,1%. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων δεν οδηγεί σε πληθωρισμό, ούτε λόγω των μισθών ούτε λόγω των τιμών, και αυτό προκαλεί την απορία. Ο δείκτης του είναι σχεδόν μηδενικός, όταν ο επίσημος στόχος της Τράπεζας της Ιαπωνίας φθάνει το 2%. Επίσης, η αναλογία θέσεων εργασίας προς τον αριθμό των αιτούντων, στην Ιαπωνία, βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα 25ετίας, και αυτό σημαίνει πως σε κάθε άτομο αντιστοιχεί 1,36 θέσεις. Οι θέσεις μόνιμης απασχόλησης σε γραφεία καλύπτονται εύκολα, οπότε παραμένει χαμηλή η αναλογία.
Ωστόσο, σε συγκεκριμένες κατηγορίες η αναλογία διαφοροποιείται σημαντικά. Στις υπηρεσίες εστίασης, ειδικότερα, προσφέρονται 3,8 θέσεις σερβιτόρων ανά άτομο, 2,7 θέσεις οδηγών ανά άτομο και 3,95 θέσεις οικοδόμων ανά άτομο. Οι επιχειρήσεις αποφασίζουν να αυξήσουν τους μισθούς ώς ένα βαθμό για να προσελκύσουν εργαζομένους, να προσλάβουν περισσότερες γυναίκες και μεγαλύτερο αριθμό ξένων. Βέβαια, υπάρχουν και πολλές εταιρείες σε ποικίλους κλάδους οι οποίες αναβαθμίζουν τις συνθήκες εργασίας για να προσελκύσουν προσωπικό, χωρίς ωστόσο να χάσουν τον έλεγχο της συνολικής μισθολογικής δαπάνης. Οπως επισημαίνουν οι Financial Times, στην Ιαπωνία είναι ευρέως διαδεδομένη η εργατικότητα, καθώς και η πλήρης ικανοποίηση των πελατών από την εξυπηρέτηση που προσφέρουν οι εργαζόμενοι. Οι προσαρμογές και οι βελτιώσεις από την πλευρά των εργοδοτών κάνουν τη ζωή ευκολότερη για τους εργαζομένους. Εντούτοις, όπως επισημαίνουν ειδικοί αναλυτές, όλα αυτά δεν οδηγούν στην αύξηση των απολαβών τους, του εισοδήματός τους και της αγοραστικής τους δύναμης, οπότε ούτε οι τιμές αυξάνονται ούτε ο πληθωρισμός – κάτι που επιδιώκει με ιδιαίτερο ζήλο η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας.