Σε αντίθεση με ό,τι είθισται στις αγοραπωλησίες, οι πωλητές έργων τέχνης –ακόμη και των ανεκτίμητης αξίας– δεν υποχρεούνται να αποκαλύψουν την ταυτότητά τους, ενώ ακόμη και οι οίκοι δημοπρασιών αγνοούν συχνά για λογαριασμό ποίου εκποιούν έργα τέχνης.
Η ανωνυμία προστατεύει τον ιδιωτικό βίο, προσθέτει μυστήριο και κάνει το έργο τέχνης να ξεχωρίζει από τα πεζά και κοινά ανταλλάξιμα αγαθά. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν, όμως, ότι η ανωνυμία αυτή είναι παρακινδυνευμένη, όταν οι συναλλαγές τέτοιου μεγέθους κρύβουν συχνά ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος.
«Η αγορά τέχνης είναι ιδανική για ξέπλυμα χρήματος. Πρέπει να απαιτήσουμε την ακριβή καταγραφή της προέλευσης των κεφαλαίων και τον προορισμό τους», λέει ο Τόμας Κριστ, μέλος του μη κερδοσκοπικού ερευνητικού ινστιτούτου Basel Institute on Governance.
Η συζήτηση γύρω από την ανωνυμία στην αγορά της τέχνης έχει οξυνθεί τα τελευταία χρόνια, εν μέρει λόγω της διαρροής των λεγόμενων Panama Papers, που αποκάλυψαν τη χρήση εταιρικών προπετασμάτων για την απόκρυψη της κυριότητας έργων τέχνης, τη φοροαποφυγή και τη χρηματοδότηση παράνομων δραστηριοτήτων. Την περασμένη εβδομάδα, ο οίκος δημοπρασιών Christie’s ανακοίνωσε ότι τροποποίησε επί το αυστηρότερον την πολιτική του, απαιτώντας πλέον την αποκάλυψη της ταυτότητας των πωλητών έργων. Σε μια πρόσφατη δικαστική υπόθεση ξεπλύματος κεφαλαίων, οι αμερικανικές αρχές κατηγόρησαν Μαλαισιανούς αξιωματούχους για μετατροπή δισεκατομμυρίων δολαρίων υπεξαιρεθέντων κρατικών κεφαλαίων σε επενδύσεις, όπως ακίνητα και έργα τέχνης. Εργα των Μπασκιά, Ρόθκο, Βαν Γκογκ και άλλων, αγοράστηκαν χάρη στη μεσολάβηση μεγάλων οίκων, συμπεριλαμβανομένου και του Christie’s. Αργότερα, εταιρεία στις νήσους Κέιμαν, ιδιοκτησίας των κατηγορουμένων, εξασφάλισε δάνειο 107 εκατ. δολαρίων από τον οίκο Sotheby’s, χρησιμοποιώντας κάποια από τα έργα αυτά ως ενέχυρα.
Κάποιες φορές, οι ίδιοι οι οίκοι δημοπρασιών αγνοούν την ταυτότητα του ιδιοκτήτη εκποιούμενου έργου. Αυτό συνέβη το 2015, όταν οι Sotheby’s πούλησαν ελαιογραφία του Ανρί Τουλούζ-Λοτρέκ, έναντι 16 εκατ. δολαρίων, αγνοώντας την ταυτότητα του ιδιοκτήτη της. Το έργο ανήκε, όπως αργότερα αποδείχθηκε, σε εταιρεία ιδιοκτησίας του Ρώσου ολιγάρχη –και ιδιοκτήτη του Σκορπιού του Αριστοτέλη Ωνάση– Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ.