Το περασμένο Σάββατο (18/2), έπειτα από ένα άρθρο για μια πτυχή του δημογραφικού, του μόνου πραγματικού –κατά τον γράφοντα– στοιχήματος της Ελλάδας ενόψει του 2021 και των 200 ετών από την Ελληνική Eπανάσταση, ορισμένοι αναγνώστες και συνομιλητές μου μού επισήμαναν ότι είναι αδύνατον να υλοποιηθεί μια τέτοια πολιτική σε βάθος τεσσάρων χρόνων. Κάποιοι πρόσθεσαν ότι είναι αδιανόητο για οποιονδήποτε Ελληνα του εξωτερικού να αφήσει την καλοπληρωμένη εργασία του, το ρυθμισμένο περιβάλλον εντός του οποίου λειτουργεί και να επιστρέψει στην Ελλάδα χωρίς απολύτως καμία εξασφάλιση ή έστω κάποια κίνητρα.
Κατ’ αρχάς, το «2021» καθαυτό δεν αποτελεί παρά έναν συμβολισμό, ένα χρονικό σημείο αναφοράς, αναγκαίο για κάθε «έθνος-κράτος» που έχει δομηθεί από τον 19ο αιώνα και έπειτα. Ουδείς πιστεύει ότι το 2021 η Ελλάδα θα είναι σε θέση να γίνει σύγχρονο κράτος. Ούτε, βεβαίως, ότι με ένα «μαγικό ραβδί» η Ελλάδα θα μετατραπεί από μια εχθρική, σε φιλική προς την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, χώρα. Ολες αυτές οι προφανείς και πολύ ουσιαστικές παραδοχές δεν αφαιρούν την ουσία του ελληνικού προβλήματος: Τον δημογραφικό μαρασμό, ο οποίος με τη σειρά του υπονομεύει κάθε προοπτική ανάκαμψης για την Ελλάδα, τουλάχιστον ως χώρα ευρωπαϊκή με βάση τα ελάχιστα κριτήρια που απαιτούνται.
Πέρα από τα αμιγώς οικονομικά επιχειρήματα για την ανάγκη επιστροφής όλων όσοι μετανάστευσαν από την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, υπάρχει και μια ανάγκη για αλλαγή νοοτροπίας. Οι Ελληνες του εξωτερικού εργάζονται, επιτυγχάνουν ή αποτυγχάνουν, ζουν, δημιουργούν οικογένειες σε κοινωνίες οι οποίες ακόμη διατηρούν έναν πυρήνα αξιών, όπως η ανέλιξη, η ανάπτυξη, η επιτυχία και η οργάνωση. Αυτοί θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και ως σωσίβιο για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, καθώς αντιλαμβάνονται τα οφέλη από τη συμμετοχή στην Ε.Ε. Στην Ελλάδα, ακόμη και οι νέοι που έχουν μείνει, είναι βαθιά σκεπτικοί έναντι της Ευρώπης, ενώ βλέπουν τη νεανική ακμή τους να αναλώνεται σε δουλειές των 300 και των 400 ευρώ. Επιπλέον, οι νέοι αποτελούν έναν ολοένα και πιο «αντιευρωπαϊκό» πληθυσμό. Ολοι οι ενήλικοι Ελληνες μεταξύ 18 και 27 έχουν βιώσει την Ευρώπη ως έναν θεσμό επιβολής λιτότητας και νουθεσίας. Δεν θυμούνται τι συνέβαινε πριν το 2001 και την ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ, καθώς ως παιδιά ή έφηβοι είχαν εισπράξει την ευκολία κατανάλωσης και μετακίνησης ανά την Ευρώπη ως κάτι δεδομένο. Οσο περνούν τα χρόνια, η κρίση βαθαίνει και οι νεότεροι Ελληνες μεγαλώνουν σε μια «Ευρώπη της λιτότητας», τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες για ένα αντιευρωπαϊκό «επεισόδιο» που θα βυθίσει τη χώρα στη λίθινη εποχή. Ως εκ τούτου, η ανάγκη για επιστροφή κάποιων μεταναστών και –σίγουρα– η επαφή τους με τη χώρα, μέσω δικαιώματος ψήφου στην πατρίδα τους, είναι προϋπόθεση για τη διατήρηση μιας άγκυρας που θα δένει την Ελλάδα και ψυχολογικά με τη Δύση.