Με διαφορετική προσέγγιση, όσον αφορά την πορεία και την προοπτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αναμένεται να προσέλθει η Αθήνα στην επετειακή Διάσκεψη για τη συμπλήρωση 60 ετών από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης, της ιδρυτικής συνθήκης της ΕΟΚ αρχικά και της μετέπειτα Ε.Ε. Στις 25 Μαρτίου, οι ηγέτες της Ε.Ε. θα συναντηθούν στην ιταλική πρωτεύουσα σε μια ιδιαίτερη συγκυρία, κατά την οποία η Ε.Ε. αναζητεί τον βηματισμό και τον προσανατολισμό της απέναντι στις πολυσύνθετες προκλήσεις της σύγχρονης εποχής και επιχειρεί να αρθρώσει πειστικό λόγο και όραμα έναντι ενός διαρκώς διογκούμενου κύματος ευρωσκεπτικισμού. Μάλιστα, οι εκδηλώσεις για την 60ή επέτειο βρίσκουν την Ε.Ε. «τραυματισμένη» από το Brexit, την απόφαση ενός κράτους-μέλους να αποχωρήσει από την Ενωση.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η ελληνική κυβέρνηση πρόκειται να προσέλθει στη Διάσκεψη της Ρώμης με διαφοροποιημένη τη θέση της όσον αφορά μια Ευρώπη «πολλών ταχυτήτων». Δεν είναι τυχαία η τοποθέτηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στη συνάντησή του προχθές με τον Γάλλο ομόλογό του, Μπερνάρ Καζνέβ, ότι «είμαστε αντίθετοι στην Ευρώπη του σκληρού πυρήνα», αλλά όχι «στην Ευρώπη των πολλών επιλογών και των ενισχυμένων συνεργασιών». Η Αθήνα εμφανίζεται να βρίσκεται στη δεδομένη συγκυρία πιο κοντά στη θέση που διατύπωσε ο επικεφαλής της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, για διαμόρφωση μιας ή περισσότερων «συμμαχιών προθύμων κρατών».
Ειδικότερα, στη Λευκή Βίβλο που παρουσίασε την εβδομάδα που πέρασε ο κ. Γιούνκερ και περιλαμβάνει πέντε σενάρια για το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η Ευρώπη κατά την προσεχή δεκαετία, ένα από αυτά είναι το σενάριο επιμέρους ομαδοποιήσεων στο εσωτερικό της Ε.Ε., με χώρες που έχουν κοινές επιδιώξεις να συνασπίζονται για να τις διεκδικήσουν με μεγαλύτερη επιτυχία. Ο κ. Γιούνκερ ανέφερε ως ενδεικτικά παραδείγματα τη συγκρότηση από κάποια ομάδα κρατών αστυνομίας και δικαστικών σωμάτων για την αντιμετώπιση διασυνοριακών εγκληματικών δραστηριοτήτων, μέσω της οποίας θα εξασφαλίζεται η άμεση ανταλλαγή πληροφοριών ασφαλείας.
Η Αθήνα, μπροστά σε μια τέτοια προοπτική, διαμηνύει ότι δεν μπορεί η Ελλάδα, εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης της και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει, δεδομένης και της προσφυγικής – μεταναστευτικής πίεσης, να μείνει έξω από μια τέτοια διαδικασία. Αντίθετα, στην κυβέρνηση προκλήθηκε, από τη συζήτηση που ανοίγει, η ανησυχία για μια ενδεχόμενη συζήτηση αποκλεισμού χωρών, για επαναφορά σεναρίων εξόδου της Ελλάδας από τη Συνθήκη Σένγκεν. Ενώπιον αυτού του κινδύνου, η ελληνική πλευρά αναπροσαρμόζει τη στρατηγική της και από το περιβάλλον της κυβερνητικής ηγεσίας διαμηνύουν ότι δεν μπορούμε να έχουμε ιδεοληπτική προσέγγιση ότι θα πρέπει η Ευρώπη να κινείται όλη μαζί, όταν ανοίγει πλέον μια τέτοια προοπτική.
Από την ανάλυση της ελληνικής κυβέρνησης δεν πέρασε απαρατήρητο ότι ο όρος «συμμαχία προθύμων», όσον αφορά τα επόμενα βήματα και τις προτεραιότητες της Ε.Ε., εμφανίστηκε το περασμένο καλοκαίρι σε δημοσίευμα του Der Spiegel, ως παράμετρος του σχεδιασμού του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, για τη μετά Brexit εποχή της Ενωσης.
Το σχέδιο Σόιμπλε, όπως παρουσιαζόταν, αφορούσε τη σύσταση ευρωστρατού, την υιοθέτηση κοινής πολιτικής ασύλου, την καλύτερη προστασία των εξωτερικών συνόρων και, στο μέτωπο της οικονομίας, μια συμφωνία μεταξύ των κρατών-μελών για τους μηχανισμούς που θα βοηθούσαν την επίτευξη υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης και έναν πανευρωπαϊκό πτωχευτικό κώδικα για επιχειρήσεις. Σύμφωνα με το δημοσίευμα εκείνο, ο κ. Σόιμπλε, εφόσον δεν προέκυπτε καθολική συμφωνία μεταξύ των κρατών-μελών στα ζητήματα αυτά, προωθούσε την ιδέα της «συμμαχίας των προθύμων», εκείνων δηλαδή που θα δεσμεύονταν στο νέο πλαίσιο και θα προχωρούσαν με βάση αυτό.
Η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθεί στενά και με ιδιαίτερη προσοχή τις διεργασίες ενόψει της Διάσκεψης της Ρώμης. Την ίδια στιγμή, η Αθήνα διερευνά τις πιθανότητες να διαμορφωθεί, στο πλαίσιο μιας «συμμαχίας προθύμων» μέτωπο χωρών που συμμερίζονται την ανάγκη για ένα διαφορετικό μείγμα πολιτικής για την ουσιαστική έξοδο της Ευρώπης από την κρίση και, στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι τυχαίες οι σταθερές αναφορές του κ. Αλέξη Τσίπρα στην ανάγκη επιστροφής της Ευρώπης στις ιδρυτικές αρχές και αξίες και στην απομάκρυνση από λογικές εξαιρέσεων από το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Και κάθε άλλο παρά τυχαία, στο πλαίσιο της συζήτησης που έχει ανοίξει εντός της Ευρώπης, θεωρείται η αναφορά του πρωθυπουργού της Μάλτας, Γιόζεφ Μουσκάτ, ο οποίος επισκέφθηκε την Αθήνα την προηγούμενη εβδομάδα, στην ανάγκη «να υπάρξει μια συμμαχία των προθύμων, αυτών που θέλουν να προχωρήσουν στην κοινωνική διάσταση της Ευρώπης».
Προσωπικές στρατηγικές και δυσαρέσκειες
Η τελική φάση της διαπραγμάτευσης για τη δεύτερη αξιολόγηση είναι ίσως η πιο πιεστική πολιτικά περίοδος για την κυβέρνηση από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 και μετά. Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι αρχίζουν να αναδύονται προσωπικές στρατηγικές μιας σειράς στελεχών. Παρά το γεγονός ότι από την κυβέρνηση σταθερά διαψεύδουν ότι υπάρχει διάσταση θέσεων ανάμεσα στο Μέγαρο Μαξίμου και στον υπουργό Οικονομικών Ευκλ. Τσακαλώτο, είναι εμφανής η απόσταση που χωρίζει τις τοποθετήσεις τους σε σχέση με τη διαπραγμάτευση. Ο κ. Τσακαλώτος, καθιστώντας σαφές ότι δεν θα αποδεχθεί ρόλο αποδιοπομπαίου για το κλείσιμο της αξιολόγησης, έθεσε δημόσια θέμα συνευθύνης στις αποφάσεις που λαμβάνονται. Αποστάσεις από την κεντρική κυβερνητική γραμμή υιοθετεί και ο υπουργός Εσωτερικών, Πάνος Σκουρλέτης, ο οποίος εμμέσως τάχθηκε υπέρ μιας παράτασης της διαπραγμάτευσης, εν αναμονή ευνοϊκότερων συσχετισμών στο μετεκλογικό ευρωπαϊκό περιβάλλον. Την προσωπική του ατζέντα έχει καταστήσει σαφές ότι ακολουθεί και ο τέως υπουργός, κ. Νίκος Φίλης, ο οποίος διατηρεί ανοιχτό μέτωπο με τον κυβερνητικό εταίρο, Πάνο Καμμένο, αμφισβητώντας την επιλογή για τη συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ και θέτοντας θέμα προσέγγισης με το ΠΑΣΟΚ.