Λίγο έλειψε να πέσω… θύμα των capital controls. Επί ώρες προσπαθούσα να κλείσω εισιτήριο μέσω της ιστοσελίδας της Tate Britain, αρκετές ημέρες πριν από το προγραμματισμένο ταξίδι μου στο Λονδίνο. Στάθηκε αδύνατον. «Μα, κυρία μου, αφού ισχύουν ακόμα περιορισμοί στη χρήση πιστωτικών καρτών», με ενημέρωσε για τα δυσάρεστα ο υπάλληλος της τράπεζάς μου όταν ζήτησα βοήθεια.
Ετσι, χωρίς κράτηση, ένα παγωμένο μεσημέρι βρέθηκα σε μια απίστευτη ουρά, στα εκδοτήρια της βρετανικής γκαλερί, για να δω τη μεγαλύτερη ρετροσπεκτίβα στην καριέρα του Ντέιβιντ Χόκνεϊ, την έκθεση που, όπως φαίνεται, θα έχει τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στην ιστoρία της Tate, με 20.000 εισιτήρια να έχουν προπωληθεί πολύ πριν από τα εγκαίνιά της. Χαμένη από χέρι; Οχι, γιατί υπάρχει και η τύχη – αν σου χαμογελάσει. Και στην περίπτωσή μου αυτό συνέβη: «Μόλις είχαμε ακύρωση από ένα μεγάλο γκρουπ. Θέλετε εισιτήριο για τις 5;»…
«Εχουμε πάθει overdose με τον Χόκνεϊ. Γιατί εξακολουθούν να τον “πωλούν” σε τέτοιον εξωφρενικό βαθμό; Χρειαζόμαστε πραγματικά άλλη μία έκθεσή του;» αναρωτιόταν πριν από μερικές εβδομάδες αρθρογράφος του Independent, ως συνήγορος του διαβόλου, για να καταλήξει σε θετική απάντηση. Ναι, τον χρειαζόμαστε, γιατί είναι ο σπουδαιότερος εν ζωή ζωγράφος, γιατί τα έργα του είναι πλήρη περιεχομένου και χαίρεσαι να τα βλέπεις. Τόσο απλά αλλά καθόλου απλουστευτικά. Γιατί, πράγματι, με το που μπαίνεις στην πρώτη αίθουσα, οι πίνακές του σε «αρπάζουν». Τα χρώματά τους είναι συγκλονιστικά. Μια γιορτή της φύσης, του έρωτα και της συντροφικότητας, της ομορφιάς, της χαράς της ζωής. Δεν σας κρύβω ότι ανατρίχιασα.
Δεκατρείς αίθουσες και περισσότερες από 250 δημιουργίες του, που καλύπτουν εξήντα χρόνια και όλες τις καλλιτεχνικές φάσεις από τις οποίες έχει περάσει: ασπρόμαυρα σκίτσα, χαρακτικά αλλά και τεράστιοι πίνακες-εκρήξεις χρωμάτων (πισίνες, πορτρέτα φίλων και εραστών, η αγγλική εξοχή, καθημερινά στιγμιότυπα), δίπλα στα αποτελέσματα των πειραματισμών του με τις νέες (κάθε εποχής) τεχνολογίες – από τα κολάζ με polaroids (για το Pearblossom Highway, του 1986, χρησιμοποίησε 650 ρολά φιλμ!) μέχρι τα πιο πρόσφατα έργα που έφτιαξε σε iPad και τις υπέροχες «The four seasons» (2010): τέσσερα μικρά βίντεο από το ίδιο κομμάτι ενός δάσους του Γιόρκσαϊρ που αποτυπώνουν –με τρόπο συγκλονιστικό– τις αλλαγές κάθε εποχής.
Κοινός παρονομαστής όλων; Η ανοιχτοσύνη, η άπλα, η εξωστρέφεια, κατά κάποιον τρόπο και η γενναιοδωρία. «Λατρεύω τους ανοιχτούς χώρους, πάσχω από… αγοραφιλία (σ.σ. αgoraphilia, λέξη που έπλασε ο ίδιος ως αντίθετο της αγοραφοβίας)», είπε σε μία από τις πρόσφατες συνεντεύξεις του ο Ντέιβιντ Χόκνεϊ. «Οι άνθρωποι ψάχνουμε ένα νόημα στη ζωή μας. Το έχουμε ανάγκη. Και η τέχνη βοηθάει. Δυστυχώς, η μοντέρνα τέχνη περιέχει, σε μεγάλο βαθμό, μια περιφρόνηση για τους ανθρώπους και τις ανάγκες τους. Δεν συμφωνώ. Το να κάνω πίνακες για 25 “ειδικούς” είναι για μένα τρελό και γελοίο…».
Ο κόσμος του αιχμαλωτισμένος στον καμβά
Τον Ιούλιο θα κλείσει τα 80. Εχει αναρρώσει από ένα βαρύ εγκεφαλικό. Είναι σχεδόν κουφός. Αλλά δεν χάνει την αισιοδοξία του. Ακόμη και την κληρονομική προϊούσα κώφωσή του –ναι, όπως συνέβη στον Γκόγια– ως πλεονέκτημα για την τέχνη του και πηγή έμπνευσης τη βλέπει: «Οταν είσαι τυφλός, χρησιμοποιείς τους ήχους γύρω σου για να αποκωδικοποιήσεις κάθε χώρο. Με μένα συμβαίνει το αντίστροφο. Χωρίς τους ήχους να με καθοδηγούν, μαθαίνω να βλέπω το περιβάλλον μου διαφορετικά, πολύ πιο καθαρά…».
Τι έχει μείνει στη ζωή που να μην το έχει αποκωδικοποιήσει ακόμη; «Ο χρόνος παραμένει το μεγαλύτερο μυστήριο για μένα. Και τώρα που είμαι σχεδόν 80 κινείται πιο γρήγορα…».
Ο χρόνος, πάντα ο χρόνος. Αυτόν προσπαθούσε να αιχμαλωτίσει με τη ζωγραφική του – και να σταματήσει. Οι γονείς του, στον πίνακα του 1977, «ζουν» ακόμα. Ο Πίτερ, ένας από τους πρώην εραστές του, είναι πάντα νέος και σέξι καθώς βγαίνει από το τιρκουάζ νερό της πισίνας στο εμβληματικό έργο του 1966. Τα λουλούδια στον κήπο του καλλιτέχνη δεν μαραίνονται κι ο εκτυφλωτικός ήλιος της Καλιφόρνιας δεν δύει ποτέ. Η ζωή νικάει τον θάνατο και οι αναμνήσεις που αποτυπώνονται στον καμβά, τη λήθη…
«Κάποτε νόμιζα πως είμαι αθάνατος. Οταν είσαι 20, ακόμη κι ένας 40χρονος σου φαίνεται ηλικιωμένος· είναι λογικό, αφού έχει τα διπλά σου χρόνια. Στην ηλικία που έχω φτάσει, λοιπόν, προσπαθώ να είμαι δραστήριος. Τουλάχιστον να μην είμαι αδρανής. Σκέφτομαι: πόσο χρόνο έχω ακόμη; Δεν πρέπει να τον σπαταλήσω. Ας ζωγραφίζω! Ζω στο τώρα, λοιπόν», δήλωσε ο Χόκνεϊ στην Telegraph.
Τον απασχολεί η υστεροφημία του; «Κοιτάω συχνά πίσω. Και καμιά φορά, όταν το κάνω, σκέφτομαι: καθόλου άσχημα δεν ήταν ώς εδώ. Αλλά μέχρι εκεί. Δεν με απασχολεί η κριτική ούτε πώς θα αποτιμηθούν τα έργα μου στο μέλλον. Είναι δουλειά της Ιστορίας της Τέχνης να ασχοληθεί μαζί μου – όχι δική μου να ασχοληθώ μαζί της…».
Tate Britain, έως τις 29 Μαΐου, www.tate.org.uk.