Άποψη: Oι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, επιταχυντής της ανάκαμψης

Άποψη: Oι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, επιταχυντής της ανάκαμψης

4' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

​​Παρά τη διεθνή γεωπολιτική αβεβαιότητα και τη χρονοβόρο αξιολόγηση οι οικονομικοί δείκτες υποδηλώνουν ότι η ανάκαμψη μπορεί να συνεχιστεί, αλλά δεν θα μετασχηματιστεί αυτόματα σε δυναμική ανάπτυξη. Η βαθιά και παρατεταμένη κρίση αποδυνάμωσε τις εγχώριες παραγωγικές δυνάμεις και από μόνες αδυνατούν να στηρίξουν υψηλή και διατηρήσιμη ανάπτυξη.

Η κατά 63% μείωση των επενδύσεων (65% του μηχανολογικού εξοπλισμού) συρρίκνωσε τις επενδύσεις στο 11 ½% του ΑΕΠ (Ευρωζώνη-ΕΖ 20%) το 2016, και σε συνδυασμό με την απομείωση του παγίου κεφαλαίου οδήγησε σε αρνητική καθαρή επένδυση 5% του ΑΕΠ, η μόνη χώρα στην Ε.Ε. με αποεπένδυση. Επιπρόσθετα, παρά την ουσιαστική ανάκτηση της απολεσθείσας (2000-08) ανταγωνιστικότητας με βάση το κόστος εργασίας, οι εξαγωγές προϊόντων μεταποίησης (εκτός πετρελαιοειδών) είναι στάσιμες και η παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο υποχώρησε 12% (ΕΖ αύξηση 3%) την περίοδο 2008-16, καταδεικνύοντας σοβαρές δομικές αδυναμίες της παραγωγικής βάσης.

Παράλληλα οι διαθέσιμοι πόροι για επενδύσεις είναι ανεπαρκείς με συρρίκνωση των ιδιωτικών αποταμιεύσεων στο 10 ½% του ΑΕΠ (ΕΖ 20%), σημαντικά χαμηλότερες από 16 – 18% που θα επέτρεπαν επαρκή εγχώρια αυτοχρηματοδότηση των επενδύσεων. Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και προϊόντων, οι ιδιωτικοποιήσεις, η μείωση των «κόκκινων» δανείων για αποδέσμευση πόρων για επενδύσεις είναι αναγκαίες προϋποθέσεις αλλά όχι ικανές συνθήκες για ρυθμό ανάπτυξης άνω του 3%, που θα επιφέρει σημαντική μείωση της ανεργίας (1/3 των υπαλλήλων του μη αγροτικού ιδιωτικού τομέα), που είναι ίσως ο χειρότερος κοινωνικός αποκλεισμός.

Η Ελλάδα μόνη δεν μπορεί να διασφαλίσει δυναμική ανάπτυξη. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) είναι αναγκαίες. Στον τουρισμό – διαμετακομιστικό εμπόριο και logistics θα συνεχιστούν λόγω της γεωγραφικής θέσης και των φυσικών πλεονεκτημάτων, αλλά είναι συμπληρωματικές διότι καλύπτουν μέρος του αποταμιευτικού ελλείμματος και δημιουργούν κυρίως θέσεις χαμηλόμισθης εργασίας. Σημαντική εισοδηματική αύξηση ανάλογη με το πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο (μεταξύ των μεγάλων εξαγωγέων επιστημόνων και μάνατζερ-brain drain) προϋποθέτει μεγάλες ΑΞΕ σε βιομηχανίες και υπηρεσίες με προηγμένη τεχνολογία και υψηλή προστιθέμενη αξία από ξένες εταιρείες (και Ελλήνων του εξωτερικού) με πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Ετσι θα αναβαθμιστούν οι δεξιότητες και η παραγωγικότητα των εργαζομένων για αντίστοιχες υψηλές αμοιβές.

Λόγω των σοβαρών θεσμικών δυσλειτουργιών η Ελλάδα κατέχει στην Ε.Ε. την τελευταία θέση στις ΑΞΕ (70 – 80% μικρότερες από την Πορτογαλία 2010-16). Οι δυσκαμψίες στις αγορές προϊόντων και εργασίας είναι προσπελάσιμα εμπόδια και με τις υπό διαπραγμάτευση με το Cuarteto μεταρρυθμίσεις η κατάσταση θα βελτιωθεί ουσιαστικά. Λόγω των πολύ χαμηλών επιδόσεων στον τομέα των Θεσμών (ιδιαιτέρως Δικαιοσύνη και Γραφειοκρατία) η Διεθνής Τράπεζα μας κατατάσσει κοντά σε πολιτειακά προβληματικά κράτη με πολύ χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ, και θεωρεί τα σοβαρότερα εμπόδια για τις ΑΞΕ τον πολύ μακρύ χρόνο απονομής δικαιοσύνης, τη βραδυκίνητη γραφειοκρατία και τις συχνές αλλαγές στη φορολογία, που με τους υψηλούς φόρους τροφοδοτούν την παραβατικότητα. Το επίπεδο μισθών για μακροχρόνιες ΑΞΕ είναι δευτερεύουσας σημασίας. Κράτη με υψηλούς μισθούς (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία) προσελκύουν σημαντικές ΑΞΕ και προφανώς περαιτέρω μειώσεις μισθών στην Ελλάδα είναι αντιπαραγωγικές γιατί έχουν υφεσιακές επιπτώσεις και διογκώνουν τη μετανάστευση προσώπων με υψηλές δεξιότητες υποσκάπτοντας την ανάπτυξη.

Δίκες που διαρκούν 15 – 20 χρόνια (3 – 5 στην Ε.Ε.) ρίχνουν ένα βαρύ πέπλο στο κράτος δικαίου. Οι δικαστές είναι υπερφορτωμένοι και υπαμειβόμενοι για τις ευθύνες και το λειτούργημά τους, που είναι βασικός πυλώνας της δημοκρατίας. Οι εκκρεμείς εκατοντάδες χιλιάδες υποθέσεις και οι συχνές αναβολές έναρξης της δίκης, οι διακοπές με την επόμενη ακρόαση μετά από πολλούς μήνες, οι καθυστερήσεις στην καταγραφή των αποφάσεων κ.λπ. είναι βασικές αιτίες τις δυσλειτουργίας της Δικαιοσύνης. Επιτροπή με πρώην ανώτατους δικαστές, ακαδημαϊκούς και στελέχη του υπουργείου Δικαιοσύνης μπορεί σύντομα να υποβάλει προτάσεις για τη λύση των ανωτέρω προβλημάτων και άλλων που οι ίδιοι γνωρίζουν καλύτερα (οι εξωδικαστικοί διακανονισμοί είναι ένα παράλληλο βήμα). Ταχύτερες δικαστικές αποφάσεις ενισχύουν το κράτος δικαίου εξαλείφοντας συγχρόνως βασικό εμπόδιο για ΑΞΕ, χωρίς τις οποίες η οικονομία και η κοινωνία θα δοκιμάζονται για πολύ ακόμη. Η Ελλάδα έχει συχνά αποδείξει ότι διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό να ορθοποδήσει ακόμη και στη σημερινή ανταγωνιστική διεθνή οικονομία αρκεί να εφαρμόσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.

Η απλοποίηση της γραφειοκρατίας προχωρεί αργά παρά την τεχνολογία που μειώνει τον αριθμό πιστοποιητικών, υπογραφών και χρόνο έκδοσής των, αλλά συγχρόνως δεν θίγει τη βασική αιτία των γραφειοκρατικών στρεβλώσεων που είναι η έλλειψη κινήτρων για αυτοβελτίωση και ιδίως η κουλτούρα αντιπαλότητας και καχυποψίας προς τους πολίτες και επιχειρήσεις. Η νοοτροπία ξεκινάει από την κορυφή και διαχέεται σε ολόκληρο το πλέγμα του Δημοσίου. Η νοοτροπία είναι αμφίδρομη, αναπαράγοντας αντίστοιχη στάση απείθειας και «κλεφτοπολέμου» από τους ιδιώτες προς το Δημόσιο. Και νόμοι ενισχύουν την κουλτούρα αυτή, π.χ. επιτρέπεται στον έφορο να μην κάνει επανέλεγχο ακόμη όταν ο φορολογούμενος προσκομίσει νέα στοιχεία εάν θεωρεί ότι ο επανέλεγχος θα είναι εις βάρος του Δημοσίου, δηλ. μείωση φόρου η απαλλαγή. Ο ιδιώτης υποχρεούται να προσφύγει στη Δικαιοσύνη περιμένοντας χρόνια την τελεσίδικη απόφαση ή να καταφεύγει σε άλλα μη θεμιτά μέσα, πράγμα που εξηγεί –αλλά δεν δικαιολογεί- τη φοροδιαφυγή και κάτω από το τραπέζι συναλλαγές, που οι ξένοι επενδυτές σταθμίζουν ιδιαιτέρως αρνητικά (η ποινικοποίηση της δωροδοκίας στα ανεπτυγμένα κράτη οδήγησε εκατοντάδες ανώτατα στελέχη στη φυλακή και διεθνείς εταιρείες πληρώνουν μεγάλα πρόστιμα). Η νέα ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων θα προσφέρει πολλαπλά στην ελληνική οικονομία και κοινωνία εάν δώσει προτεραιότητα στο σπάσιμο του φαύλου κύκλου που πηγάζει από την ανωτέρω προβληματική νοοτροπία. Ακόμη και τα δημοσιονομικά οφέλη από μια συμπόρευση Δημοσίου και ιδιώτη θα είναι πολύ μεγαλύτερα από μια αύξηση φόρων μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων, μεγάλο ποσοστό των οποίων θα προστεθεί στα 95 δισ. ανείσπρακτων οφειλών προς το κράτος, που μόνο έως 10% είναι δυνατό να εισπραχθεί.

Σήμερα που ολοκληρώνονται οι αλλαγές στις αγορές, έχουν τροχοδρομηθεί οι ιδιωτικοποιήσεις και έχει επιτευχθεί με μεγάλες θυσίες ένα μη ευκαταφρόνητο πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα, η προτεραιότητα είναι η αποτελεσματική λειτουργία των θεσμών για ενίσχυση της κοινωνικής ομοψυχίας και γιατί θα ενεργήσει ως επιταχυντής της ανάκαμψης μετατρέποντάς την σε έναν ενάρετο κύκλο δυναμικής ανάπτυξης, συμφυή με αισιοδοξία και γενεσιουργό υγιών φόρων που παράγει η αύξηση του ΑΕΠ.

* Ο κ. Τάκης Θωμόπουλος είναι πρόεδρος Δ.Σ. της Εθνικής Τράπεζας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή