Ξέρει κανείς πόσα ασφαλιστικά έχουν περάσει από το 2010; Η εύκολη λύση είναι να μετρήσει μνημόνια, κυβερνητικά κόμματα και θεσμούς. Ο καθένας φαίνεται να έχει το δικό του.
Από το 2010 έχουν περάσει στην εξουσία τρία μεγάλα κόμματα (ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ., ΣΥΡΙΖΑ), δύο μικρά (ΔΗΜΑΡ, ΑΝΕΛ), και τέσσερις θεσμοί. Μαζί ή μόνα έφτιαξαν από ένα ή περισσότερα ασφαλιστικά ο καθένας. Τώρα όλοι ερίζουν ποιανού το ασφαλιστικό είναι χειρότερο. Ενώ άλλες σοβαρές χώρες (π.χ., Γερμανία, Ιταλία) ψηφίζουν ένα ασφαλιστικό και τέλειωσε, στην Ελλάδα μας περισσεύουν ιδέες και έτσι αντί για ένα ασφαλιστικό, αποκτήσαμε τέσσερα ίσως και πέντε. Κρίνοντας από τις κατηγορίες που εκτοξεύονται από όλες τις πλευρές είναι λογικό να βλέπουμε πολλές και αποκλίνουσες προσεγγίσεις.
Αυτή η εικόνα είναι λάθος. Πίσω από τον κουρνιαχτό υπάρχει μόνο μία ιδέα.
Αν εξετάσουμε προσεκτικά τα ασφαλιστικά από το 2010, παρατηρούμε τις κεντρικές επιλογές να επαναλαμβάνονται σε ελαφρές παραλλαγές. Αυτό που θεωρητικά άρχισε μόνο για την εργασία από εδώ και πέρα, επεκτείνεται σταδιακά: Στους νέους ασφαλισμένους, παλαιούς εργαζομένους και νέους συνταξιούχους. Απομένει μόνο να εφαρμοστεί αναδρομικά και στους παλαιούς συνταξιούχους. Αυτό έχει συμφωνηθεί, αλλά υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς το timing. Γιατί τσακώνονται, λοιπόν;
Η κεντρική ιδέα των ασφαλιστικών αλλαγών είναι η καταπολέμηση του κατακερματισμού μέσω της εξάπλωσης νέου ενιαίου συστήματος: Σύνταξη δύο επιπέδων (εθνική+αναλογική) σε πλήρως κρατικό σχήμα που χρηματοδοτείται με εισφορές αναλογικά ως προς το εισόδημα. Στο σύστημα αυτό η σύνταξη μετά από 40 χρόνια δουλειάς είναι γύρω στο 80% του μισθού εργασίας. Το όριο ηλικίας είναι 67 (ή 62 με 40 χρόνια δουλειάς). Η επικουρική σύνταξη ως optional extra βαίνει σιωπηρώς προς κατάργηση.
Η εξάπλωση του νέου συστήματος προχώρησε σταδιακά:
• Το 2010 νομοθετήθηκε για την εργασία που προσφέρεται από το 2011 και μετά. Η σύνταξη γι’ αυτούς που δούλεψαν και πριν από το 2011 θα προέκυπτε από δύο τμήματα – ένα που ακολουθεί τις νέες ρυθμίσεις και ένα τις παλιές. Αυτή η ρύθμιση ποτέ δεν δοκιμάστηκε γιατί φοβήθηκαν τα δύο κόμματα που τώρα την εκθειάζουν. (Ν.Δ./ΠΑΣΟΚ)
• Από το 2010 αυξάνεται το όριο ηλικίας – αρχικά στα 65, μετά στα 67 με εξαιρέσεις «όσων προλάβουν». Η πόρτα γι’ αυτούς κλείνει το καλοκαίρι του 2015. Από το 2016 και μετά όλοι πάνε στα 67 – εκτός από μικρές κατηγορίες που διατηρήθηκαν προκειμένου να πουλάνε φύλλα κάποιες εφημερίδες. (Τρόικα)
• Το 2016 το νέο σύστημα επεκτάθηκε αναδρομικά σε όλες τις νέες αιτήσεις για σύνταξη για όλο το εισόδημά τους. Υπολογίζεται η σύνταξη σαν να ίσχυε η νέα κατάσταση για πάντα. (ΣΥΡΙΖΑ-ANEΛ).
• Το νέο σύστημα επεκτείνεται και σε κατηγορίες επαγγελματιών που είχαν άλλες ρυθμίσεις – ελεύθεροι επαγγελματίες, αγρότες (υποχρέωση ήδη από το 2010/2, υλοποίηση ΣΥΡΙΖΑ-ANEΛ).
Από τις ενιαίες ρυθμίσεις για την ώρα εξαιρούνται μόνο οι παλαιοί συνταξιούχοι (προ του 2016), που υφίστανται όμως αλλεπάλληλες περικοπές. Ομως προβλέπεται ότι και αυτοί θα προσαρμοστούν: Εως το 2018 θα υπολογιστεί η σύνταξη με τις νέες ρυθμίσεις. Αν υπάρχει διαφορά από τη νέα σύνταξη, λέει ο νόμος 4387/16, αυτή θα καταργηθεί – με τη μέθοδο του συμψηφισμού.
Αρα έχει γίνει δεκτή η αρχή ότι το νέο σύστημα οφείλει να επεκταθεί σε όλους. Το μόνο επίδικο μεταξύ της κυβέρνησης και του ΔΝΤ είναι το πόσο γρήγορα θα προχωρήσουν. Το ΔΝΤ θέλει άμεσα. Η κυβέρνηση δεν διαφωνεί μεν, αλλά το συνδέει με τον πληθωρισμό. Αν είναι υψηλός, η μείωση θα γίνει γρήγορα, ίσως άμεσα. Αν όχι, τότε θα γίνει λίγο αργότερα. Αλλά για τον 60άρη που θα ζήσει τουλάχιστον 20-25 χρόνια η διαφορά είναι να εισπράξει τη χαμηλή σύνταξη για 25 χρόνια αντί για 22, ίσως και για 21. Να είναι αυτός καλά και θα του κόβουν τη σύνταξη.
Συμπέρασμα: Ολοι συμφωνούν στην ουσία και εφαρμόζουν τα ίδια. Οταν όμως οι ιδέες αυτές εφαρμόζονται από τους άλλους, τότε είναι καταστροφικές και κατακριτέες.
Πέντε κόμματα, τέσσερις θεσμοί, πολλή φασαρία, καμία ουσία. Ενα μόνο σύστημα, αλλά καταστροφικό για όλους.
*Ο κ. Πλάτων Τήνιος είναι οικονομολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά.