ΦΩΤΕΙΝΗ
ΤΣΑΛΙΚΟΓΛΟΥ
Η μετακόμιση
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 212
Μία 80χρονη γυναίκα αποφασίζει να αφήσει το σπίτι της, την κατοικία των παιδικών της χρόνων και να μπει σε οίκο ευγηρίας. Την τελευταία της βραδιά πριν από τη μετακόμιση πρέπει να φτιάξει μια μικρή βαλίτσα με τα απαραίτητα, να διαλέξει ένα μόνον βιβλίο για να πάρει μαζί της, να αποχαιρετήσει τη γάτα της και να ετοιμαστεί για τη νέα της εγκατάσταση. Μόνη. Μήπως αυτό είναι ένα τέλος; Αντιθέτως, είναι μία αρχή.
Η κυρία Ευρυδίκη Ματθαίου, η ηρωίδα του τελευταίου μυθιστορήματος της Φωτεινής Τσαλίκογλου, με τίτλο «Η μετακόμιση», δεν έχει αποφασίσει να παραδοθεί στην ερήμωση των γηρατειών. Ούτε στη λήθη, μολονότι η άνοια συχνά συγχύζει τη σκέψη της. Η βαθιά της λαχτάρα να ζήσει ουσιαστικά τη ζωή που της απομένει, την οδηγεί σε μια αναπόληση του παρελθόντος που τη φέρνει όλο και πιο κοντά στους δικούς της ανθρώπους, νεκρούς από καιρό. Πιο κοντά στη χαρά της αγάπης και στον πόνο του πένθους. Αυτό το ταξίδι προς τα πίσω, που ξεκινά με τα λόγια «Γερνάω, θυμάμαι, επινοώ» και καταλήγει στο «…ανακαλύπτω. Γεννιέμαι ξανά», την επαναφέρει στην αφετηρία, στο παιδικό της όνειρο: τη συγγραφή. «Μπορεί να μου αρέσει να γίνω συγγραφέας και να γράφω ιστορίες. Μπορεί να θέλω να γίνω γιατρός. Μπορεί να είμαι τυχερή… να βρω το φάρμακο που θα διώχνει μακριά τις σφαίρες, την πείνα, τα άγρια μάτια», γράφει η μικρή Ευρυδίκη σε μαθητική έκθεση στα χρόνια της Κατοχής, που κάνει τη δασκάλα να την επιπλήξει για τις αλλόκοτες ιδέες της. Το παιδί συμμορφώνεται, αλλά η ηλικιωμένη γυναίκα αρνείται πλέον να «λογικευτεί». Στα τεστ που της επιβάλλουν στον οίκο ευγηρίας προκειμένου να ελέγξουν τη νοητική της κατάσταση απαντά με την ελευθερία και τη δημιουργικότητα της φαντασίας: «Θάλασσα αφηρημένη, γαλανός πόνος, άτακτος ουρανός, οξύς μαθητής».
Στις πρώτες σελίδες της «Μετακόμισης» η ηρωίδα μοιάζει να μην αντέχει τις απώλειες που η ζωή τής επεφύλασσε. Είναι δεμένη με τους αγαπημένους της και συγχρόνως νιώθει υπεύθυνη για εκείνους. Δεν μπορεί να τους πλησιάσει μια και έχουν πεθάνει, αλλά ούτε να τους αποχωριστεί. Ο χρόνος την καταδυναστεύει μέχρι τη στιγμή που αρχίζει να τον τιθασεύει μέσω της συγγραφικής εμπειρίας. Καταδύεται τότε όλο και βαθύτερα στον εσωτερικό της κόσμο προσπαθώντας να βρει τις λέξεις που θα συντάξουν την ουσία της ύπαρξής της: τους έρωτες, τα τραύματα και τελικά τον μεγαλύτερο φόβο από όλους, τον φόβο του θανάτου. Η τέχνη της, οι λευκές σελίδες του τετραδίου που παίρνει μαζί στη νέα της διεύθυνση, γίνεται η ασπίδα που θα την προστατεύσει από τη φθορά. «Πάνω από όλα, πόλεμος είναι το γήρας», γράφει η Φωτεινή Τσαλίκογλου σε αυτό το βιβλίο, και η κυρία Ευρυδίκη είναι αποφασισμένη να τον κερδίσει.