Η τέχνη φιλτράρει «τοξικά απόβλητα»

Η τέχνη φιλτράρει «τοξικά απόβλητα»

4' 11" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Αφήνω πίσω μου το ανοιξιάτικο φως και παραπατάω στους σκοτεινούς διαδρόμους, στον δεύτερο όροφο του Μουσείου Μπενάκη. Αποφεύγω, όπως με έχουν προειδοποιήσει, τα παραπλανητικά ανοίγματα από πλεξιγκλάς στους τοίχους και αναζητώ, ψηλαφώντας με το χέρι, τις μαύρες κουρτίνες που κρύβουν την είσοδο στα ειδικά διαμορφωμένα δωμάτια της έκθεσης «Paratoxic Paradoxes» (Παρατοξικά Παράδοξα).

Οταν τα μάτια μου συνηθίζουν, αρχίζω να διακρίνω τα περιγράμματα των υπόλοιπων επισκεπτών. Δεν ανταλλάσσουμε κουβέντα, όμως έχω την αίσθηση πως μοιραζόμαστε το ίδιο όνειρο, ένα παράξενο ταξίδι χωρίς συγκεκριμένο προορισμό, που μας οδηγεί από ένα αγροτικό χωριό του Εκουαδόρ (Λουκία Αλαβάνου) στις σαβάνες της Νοτίου Αφρικής (Korakit Arunanondchai) και από την αγορά Yiwu της Κίνας (Μika Rottenberg) σε ένα από τα μεγαλύτερα ανοικτά ορυχεία κάρβουνου παγκοσμίως (Sophia Al Maria). Βρισκόμαστε παγιδευμένοι μέσα στο στομάχι ενός φιδιού (Eva Kot’atkova), ακούμε την αφήγηση ενός ανθρώπου, που «καθαρίζει» ναυάγια με συμβατικές και απρόσμενες μεθόδους (Saskia Olde Wolbers), ερχόμαστε αντιμέτωποι με μεταλλαγμένα βατράχια (Εύα Παπαμαργαρίτη) και βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια ενός χαμογελαστού ήλιου (Agnieszka Polksa).

Παρά την… παραδοξότητά τους, τα μικρού και μεγάλου μήκους βίντεο, που δημιούργησαν έντεκα καλλιτέχνες κατόπιν ανάθεσης της επιμελήτριας Νάντιας Αργυροπούλου, είναι κάτι περισσότερο από δείγματα μεταμοντέρνας, αυτοαναφορικής και εν πολλοίς ακατανόητης τέχνης, κυρίως γιατί έχουν κάτι να πουν: Χωρίς να γίνονται προβλέψιμα ή διδακτικά, διερευνούν με διαφορετικούς τρόπους κοινωνικοπολιτικά και φιλοσοφικά ζητήματα σχετιζόμενα με το περιβάλλον στην «απόλυτα διεσταλμένη εκδοχή του», όπως το θέτει η κ. Αργυροπούλου.

Τα τελευταία χρόνια, άνθρωποι από τον χώρο της τέχνης, της ανθρωπολογίας και της επιστήμης «έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους προς το περιβάλλον, επιδιώκοντας να συστήσουν μία νέα κατανόηση του όρου: το περιβάλλον ως σύνολο των σχέσεων που διέπουν τη ζωή μας, μία έννοια κατεξοχήν πολιτική», συνεχίζει.

Συνήθως, αντιμετωπίζουμε τη φύση «αποικιοκρατικά», ως κάτι ξένο, ακόμα και όταν έχουμε καλές προθέσεις. Σαν κάτι που πρέπει «να περιφράξουμε, να προστατεύσουμε ή να αγνοήσουμε επειδή μας ενοχλεί», αναφέρει η επιμελήτρια. Στόχος της έκθεσης είναι να μας ωθήσει να αναθεωρήσουμε τέτοιες στερεοτυπικές θεωρήσεις και να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε πως αποτελούμε κι εμείς κομμάτι αυτού του συνόλου. Αναπόφευκτα, το πώς προσεγγίζουμε το περιβάλλον επηρεάζει το πώς προσεγγίζουμε «τις μειονότητες, τους πρόσφυγες, τις έμφυλες ταυτότητες, τον δημόσιο χώρο, την τέχνη…», υποστηρίζει η κ. Αργυροπούλου.

Οι συντελεστές της έκθεσης διερευνούν «νέες μεθόδους για να ξεφύγει το αντικείμενο της οικολογίας από τα στενά όρια του ακτιβισμού, ή τον διδακτισμό της περιβαλλοντικής ατζέντας, και να συνδεθεί με την έννοια της χαράς και της απόλαυσης». Το πρωτοποριακό στήσιμο της έκθεσης, με τα έντεκα ηχομονωμένα σκοτεινά δωμάτια και τους διαδρόμους, υπογράφει η αρχιτέκτων και εικαστικός Μαλβίνα Παναγιωτίδη.

Κινούμενη εικόνα, η γλώσσα του 21ου αιώνα

Η πρωτοβουλία της έκθεσης «Paratoxic Paradoxes» ανήκει στην πολυεθνική εταιρεία διαχείρισης αποβλήτων Polyeco, που ιδρύθηκε το 2001 στην Ελλάδα. Η εταιρεία σύστησε τη μη κερδοσκοπική καλλιτεχνική πλατφόρμα Polyeco Contemporary Art Initiative και επιφόρτισε τη Νάντια Αργυροπούλου με την αποστολή να εντοπίσει τους συμμετέχοντες της πρώτης έκθεσης. «Αναζήτησα καλλιτέχνες που δεν είναι γνωστοί λόγω της ενασχόλησής τους με την περιβαλλοντική ατζέντα», διευκρινίζει η ίδια. «Τους επέλεξα επειδή, παρότι ασχολούνται με την κινούμενη εικόνα, έχουν μία ιδιαίτερη σχέση με την ύλη».

Οσο για την επιλογή του «δύσκολου» μέσου της κινούμενης εικόνας, η επιμελήτρια υπογραμμίζει ότι πρόκειται για τη «γλώσσα του 21ου αιώνα» και συγχρόνως για ένα είδος ταυτισμένο με την πιο δημοκρατική πρόσβαση στην τέχνη, αφού η δημιουργία των έργων κοστίζει λιγότερο και η ελεύθερη διακίνησή τους είναι εύκολη μέσω Διαδικτύου. 

Με μοναδικό «πλοηγό» τους τη φράση «τοξικά απόβλητα», οι έντεκα καλλιτέχνες ανέλαβαν να δημιουργήσουν καινούργια έργα σε διάστημα περίπου δύο χρόνων. Είχαν, κατά συνέπεια, σχεδόν απόλυτη ελευθερία κινήσεων, ενώ κάποια από τα έργα αποκαλύφθηκαν στους εκπροσώπους της εταιρείας μόλις την ημέρα των εγκαινίων. Ορισμένοι από τους καλλιτέχνες προτίμησαν να παραμείνουν σε γνώριμα εδάφη, όπως ο Βασίλης Π. Καρούκ, στο έργο του οποίου, με τίτλο «Prima Materia», μία γυμνή γυναικεία μορφή δεσπόζει με φόντο ένα κολάζ εικόνων από περιβαλλοντικά πληγείσες περιοχές της Ελλάδας, ή η Agneszka Polska, που άντλησε έμπνευση (με μάλλον ειρωνική διάθεση) από το ποίημα της Πολωνής ποιήτριας Maria Konopnicka «Ο,τι έχει δει ο ήλιος».

Αλλοι ταξίδεψαν μακριά: Ανάμεσά τους, η νέα κινηματογραφίστρια, συγγραφέας και καλλιτέχνης Sophia Al Maria με καταγωγή από το Κατάρ, η οποία είναι γνωστή στους θεωρητικούς κύκλους για την επινόηση του όρου «φουτουρισμός του Κόλπου» (δηλαδή τις φαντασμαγορικές πόλεις του Αραβικού Κόλπου, που αποτελούν ταυτόχρονα «τη χαρά του καπιταλισμού και τη δυστυχία όσων εργάζονται για την κατασκευή τους», αναφέρει η κ. Αργυροπούλου).

H Al Maria έζησε τρεις μήνες στο La Guajira της Κολομβίας, κοντά στο τεράστιο ορυχείο εξόρυξης λιγνίτη που έχει αναγκάσει τους αυτόχθονες πληθυσμούς της περιοχής να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους ή να συνεχίσουν να εισπνέουν την επικίνδυνη σκόνη (εξαιτίας της οποίας αρρώστησε και η ίδια). Στο έργο της «The magical state», μια νεαρή ιθαγενής κυριεύεται από το δαιμονικό πνεύμα του πετρελαίου, που ακούει στο όνομα ειρήνη. Τυλιγμένη με ιριδίζοντα πέπλα σε ψυχεδελικές αποχρώσεις, η γυναίκα μιλά στη σπάνια γλώσσα Wayuunaiki και απειλεί εκείνον που την έβγαλε από τα σπλάγχνα της Γης ότι είναι «ο θάνατός του με μεταλλικό μειδίαμα».

​​Η έκθεση «Paratoxic Paradoxes» συνεχίζεται στο Μουσείο Μπενάκη (οδού Πειραιώς) έως τις 21 Μαΐου. Περισσότερα στο www.pcai.gr/.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή